Τόμας Έντισον: Η ζωή και το έργο ενός ανήσυχου εφευρέτη

Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό ακούγοντας το όνομα Τόμας Έντισον; Μα φυσικά, η λάμπα. Ένας εφευρέτης που κατάφερε να συνδέσει απόλυτα το όνομά του με μια εφεύρεση που δεν ήταν απαραίτητα η καλύτερή του αλλά μάλλον εκείνη που επηρέασε περισσότερο κόσμο χάρη στην πρακτικότητά της. Ο Τόμας Έντισον ήταν ήδη γνωστός όταν τελειοποίησε τον λαμπτήρα πυρακτώσεως μακράς καύσης, αλλά φωτογραφιζόταν τόσο συχνά δίπλα τους που ο κόσμος άρχισε να συσχετίζει τους λαμπτήρες με την ίδια την εφεύρεση.

Η αλήθεια όμως είναι ότι ο Έντισον δεν εφηύρε ακριβώς τον λαμπτήρα. Οι άνθρωποι πειραματίζονταν με σύρματα πυρακτώσεως από το 1761 και πολλοί ακόμα εφευρέτες είχαν κατοχυρώσει τις πατέντες για διάφορες εκδοχές λαμπτήρων πυρακτώσεως μέχρι το 1878 που ο Έντισον ασχολήθηκε με το πρόβλημα του φωτισμού. Το πραγματικό ταλέντο του δεν ήταν να εφευρίσκει πράγματα αλλά να τα τελειοποιεί και στην ουσία δεν έψαχνε να λύσει προβλήματα αλλά να βελτιώσει τις λύσεις που υπήρχαν ήδη. Πάντα έβρισκε έναν τρόπο να κάνει τα πράγματα καλύτερα ή πιο φθηνά ή και τα δύο, κι αυτό ήταν που πραγματικά είχαν ανάγκη οι άνθρωποι. Το 1869 κατοχύρωσε την πρώτη του πατέντα: ένα ηλεκτρικό καταγραφικό ψήφων που εξάλειψε την ανάγκη για ονομαστική κλήση με άμεση καταμέτρηση των ψήφων. Όπως φάνηκε, δούλευε τόσο καλά που κανένα νομοθετικό σώμα δεν το ήθελε γιατί δεν άφηνε χρόνο για συζητήσεις μεταξύ των ναι και των όχι. Αυτή η απόρριψη ήταν που οδήγησε τον Έντισον να αρχίσει να κυνηγάει τις πιο πρακτικές και επικερδείς εφευρέσεις.

Το πρώτο εργαστήριο ήταν στο υπόγειο του πατρικού του σπιτιού, το δεύτερο στο βαγόνι ενός τρένου, το τρίτο σε ένα εγκαταλειμμένο κτίριο στο New Jersey. Λίγα χρόνια αργότερα, με τα χρήματα που απέκτησε από την πώληση του τετραπλού τηλέγραφου που εφηύρε, αγόρασε 30 στρέμματα κοντά στο Νιούαρκ και άρχισε να μετατρέπει το χώρο σε αυτό που αποκαλούσε Εργοστάσιο Εφευρέσεων. Ήταν ένα διώροφο κτίριο με μηχανουργείο στο ισόγειο και πειράματα χημείας στον επάνω όροφο.

Ο Τόμας Άλβα Έντισον και οι εφευρέσεις του

Το Menlo Park, όπως έγινε γνωστό, ήταν σίγουρα η πιο σημαντική εφεύρεση του Έντισον, αφού διευκόλυνε τόσες άλλες, επιτρέποντας τη διαίρεση των προβλημάτων σε διακριτά χημικά, ηλεκτρικά και φυσικά στοιχεία, τα οποία οι εργαζόμενοι μπορούσαν να επιλύσουν πρώτα θεωρητικά, μετά πρακτικά και τέλος να προχωρήσουν απευθείας στην παραγωγή.

Μία από τις εφευρέσεις του έφερε ανέλπιστα πολλά έσοδα. Ο φωνογράφος προέκυψε όταν ο Έντισον ξεκίνησε να πειραματίζεται με τα τηλέφωνα, προσπαθώντας να βελτιώσει τον πομπό του Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ ώστε να επιτύχει καλύτερη ποιότητα ήχου σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Στην αρχή σκέφτηκε ένα είδος αυτόματου τηλεφωνητή που θα μετέγραφε τα περιεχόμενα μιας κλήσης αλλά μετά συνειδητοποίησε ότι ίσως θα μπορούσε να καταγράψει την ίδια τη φωνή. Για να το δοκιμάσει, μίλησε σε ένα διάφραγμα με μια βελόνα συνημμένη: καθώς μιλούσε, η βελόνα χάραζε σε ένα κομμάτι χαρτί παραφίνης τα ηχητικά κύματα της φωνής. Όταν πρόσθεσε μια δεύτερη βελόνα για να «διαβάσει» τα σημάδια στο χαρτί, το δονούμενο διάφραγμα αναπαρήγαγε τη φωνή του Έντισον. Η εφεύρεσή του έμοιαζε τόσο εξωπραγματική που πολλοί δεν πίστευαν την ύπαρξή της. Όταν όμως το άκουγαν με τα ίδια τους τα αυτιά, όλοι ήθελαν να την αποκτήσουν, γεγονός που έφερε στον Έντισον πολλούς επενδυτές με τα λεφτά των οποίων προσέλαβε περισσότερους υπαλλήλους που τον βοηθούσαν να εξελίξει άλλες εφερεύσεις- όπως ο λαμπτήρας. Το 1879, ο λαμπτήρας του Έντισον φωταγωγούσε πλέον όλο το Menlo Park και το χώρο έξω από αυτό, με τον κόσμο να το αποκαλεί το Χωριό του Φωτός. Καθημερινά, εκατοντάδες επιβάτες κατέβαιναν στην στάση του τρένου πιο δίπλα για να θαυμάσουν από κοντά το εργαστήριο που έκανε τη νύχτα μέρα.

Οι εργάτες του, οι οποίοι έγιναν γνωστοί με το προσωνύμιο «muckers», και η σκληρή δουλειά ήταν τα δύο βασικά συστατικά της επιτυχίας του, κάτι που ο ίδιος δεν δίσταζε να επιβεβαιώσει σε κάθε κουβέντα του. Σε αντίθεση με τον άλλοτε υπάλληλό του και κάποτε αντίπαλό του, Νίκολα Τέσλα, ο Έντισον επέμεινε ότι οι απαντήσεις δεν προέρχονταν από το μυαλό του αλλά από το εργαστήριό του. «Ποτέ δεν είχα ιδέα στη ζωή μου. Οι λεγόμενες εφευρέσεις μου υπήρχαν ήδη στο περιβάλλον — τις έβγαλα. Δεν έχω δημιουργήσει τίποτα. Κανείς δεν το κάνει. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως μια ιδέα που γεννιέται στον εγκέφαλο, όλα έρχονται απ' έξω», είχε δηλώσει κάποτε.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1880, ο Έντισον επέβλεπε στο εργαστήριό του την ανάπτυξη μιας τεχνολογίας «που κάνει για τα μάτια ό,τι κάνει ο φωνογράφος για το αυτί», το λεγόμενο «Κινητοσκόπιο» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1891. Το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς στον «Κινητογράφο» (μια κάμερα πρώιμου κινηματογράφου) και στο «Κινητοσκόπιο» (έναν προβολέα ταινιών με ματάκι για ένα μόνο άτομο) εκτελέστηκε από έναν υπάλληλό του, τον Γουίλιαμ Κένεντι Λόρι Ντίκσον. Οι ταινίες έγιναν τελικά μεγάλη βιομηχανία και οι δημιουργίες του Έντισον αντικαταστάθηκαν γρήγορα από καινοτομίες όπως η Lumière Cinématographe, ένας συνδυασμός κάμερας, εκτυπωτή και προβολέα που επέτρεπε στο κοινό να παρακολουθήσει μια ταινία μαζί. Αλλά ο Έντισον προσαρμόστηκε και η εταιρεία του θριάμβευσε ως στούντιο πρώιμων ταινιών, βγάζοντας δεκάδες ταινίες βουβού κινηματογράφου μέχρι το 1918 που σταμάτησε την παραγωγή.

Ο Έντισον κατάφερα να κατοχυρώσει πατέντες σε περίπου 1093 εφευρέσεις. Μέσα σε μία μόνο ημέρα το 1888, κατέγραψε 112 ιδέες, ενώ κατά τη ενήλικη ζωή του έκλεινε κατά μέσο όρο μια πατέντα κάθε 11 μέρες. Η λάμπα που είναι από τις πλέον γνωστές, ο φωνογράφος, το κινητοσκόπιο, το μηχάνημα υπαγόρευσης, η αλκαλική μπαταρία, ο ηλεκτρικός μετρητής είναι μόνο κάποιες από τις εφευρέσεις του. Κάποιες ακόμα περιλαμβάνουν μια κούκλα που μιλάει, το μεγαλύτερο θραυστήρα βράχων στον κόσμο, ένα ηλεκτρικό στυλό, ένα συντηρητή φρούτων, ένα σπίτι ανθεκτικό στους ανεμοστρόβιλους. Ορισμένες από αυτές τις εφευρέσεις δεν δούλεψαν ή δεν έφεραν λεφτά. Αλλά ίδρυσε περισσότερες από 100 εταιρείες, απασχολούσε εκατοντάδες υπαλλήλους και κατά τη στιγμή του θανάτου του, εκτιμάται ότι περίπου 15 δισ. δολάρια της εθνικής οικονομίας προέρχονταν μόνο από τις εφευρέσεις του.

Τόμας Έντισον: Η προσωπική ζωή του

Το 1871, σε ηλικία 24 ετών, ο Τόμας παντρεύτηκε την 16χρονη Μαίρη Στίλγουελ, την οποία είχε γνωρίσει δύο μήνες ως πωλήτρια σε ένα από τα καταστήματά του. Μαζί απέκτησαν τρία παιδιά, την Μάριον Εστέλ με το παρατσούκλι Dot, τον Τόμας Άλβα Τζούνιορ με το παρατσούκλι Dash και τον Ουίλιαμ Λέσλι. Η Μαίρη πέθανε το 1884 σε ηλικία 29 ετών, από άγνωστες αιτίες -πιθανόν όγκο στον εγκέφαλο ή υπερβολική δόση μορφίνης. Η οικογένεια ζούσε σε ένα τριώροφο σπίτι στο Menlo Park αλλά μετά το θάνατο της συζύγου του, ο Έντισον και τα παιδιά μετακόμισαν στο Gramercy Park. Δύο χρόνια αργότερα, παντρεύτηκε την 20χρονη Μίνα Μίλερ, κόρη του εφευρέτη και συνιδρυτή του Chautauqua Institution, Λούις Μίλερ. Μαζί απέκτησαν άλλα τρία παιδιά, την Μάντελιν, τον Τσαρλς και τον Θέοντορ Μίλερ.

Από τις βιογραφίες που έχουν κατά καιρούς γραφτεί μαθαίνει κανείς ότι ο Έντισον ακολουθούσε τις συνταγές ενός Ενετού μανιακού του 16ου αιώνα, ονόματι Λουίτζι Κορνάρο, πίνοντας μπίντες ζεστού γάλακτος κάθε λίγες ώρες και καταναλώνοντας όχι περισσότερες από έξι ουγγιές στερεάς τροφής ανά γεύμα. Εργαζόταν περίπου πενήντα ώρες κάθε φορά ίσως και περισσότερο -μια φορά δούλευε για τέσσερις συνεχόμενες ημέρες-, ενώ έπαιρνε υπνάκους σε ακανόνιστες ώρες όπου κι αν βρισκόταν, συμπεριλαμβανομένης μιας φοράς παρουσία του Προέδρου Γουόρεν Χάρντινγκ. Η διατροφή του ήταν διαταραγμένη και οι διαθέσεις του καταστροφικές. Ήταν τρυφερός αλλά απών και με τις δύο γυναίκες του και κακοποιούσε συναισθηματικά τα παιδιά του.

Ο μοναδικός από τα παιδιά του Έντισον που ήθελε να ασχοληθεί με τις εφευρέσεις ήταν ο γιος του Τόμας Άλβα Τζούνιορ, ο οποίος όμως δεν είχε ιδιαίτερες ικανότητες. Τη δεκαετία του 1890, ο Τόμας Τζούνιορ άρχισε να ασχολείται με προϊόντα ελαίου φιδιού και ύποπτες επιχειρήσεις που πουλούσαν στο κοινό προϊόντα ως «Η τελευταία ανακάλυψη του Έντισον». Τελικά ο Έντισον οδήγησε τον γιο του στα δικαστήρια για να σταματήσει τις πρακτικές και συμφώνησε να του πληρώνει $35/την εβδομάδα (σημερινά περίπου 1000 δολάρια) για να μην χρησιμοποιεί το όνομα Έντισον. Ο Τόμας Τζούνιορ, που έπασχε από αλκοολισμό, κατάθλιψη και κακή υγεία, εργάστηκε σε πολλές δουλειές, μέχρι που το 1931, λίγους μήνες πριν ο πατέρας του πεθάνει από επιπλοκές του διαβήτη, απέκτησε ρόλο στην εταιρεία Edison, χάρη στην παρέμβαση του αδελφού του.

Τόμας Άλβα Έντισον- Έχει πει:

«Δεν έχω αποτύχει, απλά βρήκα 10.000 τρόπους που δεν θα λειτουργήσουν»

«Μαθαίνω τι χρειάζεται ο κόσμος. Μετά πάω και το εφευρίσκω»

«Για να εφεύρεις κάτι χρειάζεσαι καλή φαντασία και ένα σωρό από σκουπίδια»

«Δεν δούλεψα ούτε μια μέρα στη ζωή μου, ήταν όλα διασκεδαστικά»

«Η μεγαλύτερη αδυναμία μας έγκειται στην παραίτηση. Ο πιο σίγουρος τρόπος για να πετύχεις είναι πάντα να προσπαθείς ακόμα μία φορά»

«Επειδή κάτι δεν κάνει αυτό που το σχεδίασες να κάνει, δεν σημαίνει ότι είναι άχρηστο»

«Τα τρία βασικά στοιχεία για να επιτύχεις οτιδήποτε αξίζει είναι: σκληρή δουλειά, σταθερότητα και κοινή λογική»

«Η ιδιοφυΐα είναι 1% έμπνευση και 99% εφίδρωση»

«Έχω φίλους με φόρμες εργασίας των οποίων τη φιλία δε θα άλλαζα για χάρη όλων των βασιλιάδων του κόσμου»

«Διάολε, δεν υπάρχουν κανόνες εδώ -προσπαθούμε να πετύχουμε κάτι»

«Πολλές από τις αποτυχίες της ζωής είναι άνθρωποι που δεν συνειδητοποίησαν πόσο κοντά βρίσκονταν στην επιτυχία όταν τα παράτησαν»

«Υπάρχει τρόπος να το κάνεις καλύτερα - βρες τον»

«Ξεκινώ εκεί που ο τελευταίος σταμάτησε»