Metaverse: επιστημονική φαντασία ή η νέα ψηφιακή πραγματικότητα;

Την προηγούμενη εβδομάδα ο ιδρυτής της Facebook, Mark Zuckerberg παρουσίασε το όραμα του Metaverse, ως το νέο επαναστατικό βήμα στην εξέλιξη του διαδικτύου. Το Metaverse Θα επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργούν και να συμμετέχουν σε ρεαλιστικές διαδικτυακές εμπειρίες όπως συζητήσεις, συναντήσεις, παιχνίδια, συνεργατικές δράσεις και εκδηλώσεις, χωρίς χωρικούς ή χρονικούς περιορισμούς. Οι εμπειρίες αυτές θα περιλαμβάνουν τόσο χρήστες που θα συμμετέχουν φυσικά, όσο και χρήστες που θα συμμετέχουν εικονικά στα πρότυπα εφαρμογών μεικτής (Mixed Reality) και επαυξημένης πραγματικότητας (Augmented Reality). Στο χώρο του Metaverse, οι εικονικά παριστάμενοι χρήστες θα έχουν δυνατότητες απομακρυσμένης αλληλεπίδρασης με το φυσικό κόσμο π.χ. θα έχουν τη δυνατότητα να σχεδιάσουν σε ένα χαρτί, να ρίξουν ένα ζάρι, ή ακόμα να ελέγξουν κάποια οικιακή ή βιομηχανική συσκευή. Με τον τρόπο αυτό, οι ανθρώπινες εμπειρίες θα αποκτήσουν άλλη διάσταση, καθώς δε θα περιορίζονται από τόπο ή χρόνο. Παράλληλα τα όρια του φυσικού και του εικονικού κόσμου θα είναι σε πολλές περιπτώσεις δυσδιάκριτα.

Όλο αυτό πιθανώς να διαβάζεται ως επιστημονική φαντασία για τους περισσότερους χρήστες του διαδικτύου. Αρκετοί όμως χρήστες είναι εξοικειωμένοι με ορισμένα από τα βασικά στοιχεία μια τέτοιας μικτής πραγματικότητας. Για παράδειγμα οι νεότεροι gamers παίζουν ήδη παιχνίδια (π.χ. Roblox, Fortnite, Animal Crossing) στο πλαίσιο των οποίων δημιουργούν ή συμμετέχουν σε δικούς τους κόσμους εικονικής ή και επαυξημένης πραγματικότητας. Στο χώρο των κρυπτο-νομισμάτων και ειδικότερα των NFT (Non-Fungible Tokens), αρκετοί χρήστες διαπραγματεύονται μοναδικά ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία που αποκτούν ιδιαίτερη αξία σε ειδικά διαμορφωμένους εικονικούς κόσμους (π.χ. παιχνίδια ή ψηφιακές συλλογές). Στη βιομηχανία είναι σήμερα δυνατό μηχανικοί να υποστηρίζουν τη συντήρηση σύνθετων μηχανημάτων από μακριά, δίνοντας συγκεκριμένες και λεπτομερείς οδηγίες για τη συντήρηση και επισκευή τους. Εξάλλου, κανείς δεν ενθουσιάζεται στην ιδέα ταξιδιών 15 και 20 ωρών με αεροπλάνο και αυτοκίνητο από την Ευρώπη στην Ασία για να συντηρήσει ένα μηχάνημα μονάδας παραγωγής που βρίσκεται «στη μέση του πουθενά». Στην ιατρική οι πρωτοπόροι δοκιμάζουν πλέον την τηλε-χειρουργική που αξιοποιεί ρομποτικές συσκευές αλλά και την εικονική παρουσία του χειρουργού για να προσφέρει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες χειρουργικής στις πιο απομακρυσμένες τοποθεσίες.

Εφαρμογές τύπου metaverse συζητούνται για πολλά χρόνια. Φαίνεται όμως ότι τώρα διανύουμε μια περίοδο που μπορούν να αναπτυχθούν με ταχύτερους ρυθμούς. Προς την κατεύθυνση αυτή συνηγορούν:

• Τεχνολογικοί παράγοντες: Η επιταχυνόμενη τεχνολογική εξέλιξη έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη τεχνολογιών που μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των εφαρμογών του Metaverse. Για παράδειγμα τα δίκτυα 5ης γενιάς (5G) επιτρέπουν απομακρυσμένες αλληλεπιδράσεις του χρήστη με διαδικτυακές συσκευές και διασυνδεδεμένα αντικείμενα σε χρόνο μικρότερο από ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου (1ms). Η καθυστέρηση αυτή καθίσταται μη αντιληπτή από τον ανθρώπινο εγκέφαλο και έτσι η απομακρυσμένη εικονική αλληλεπίδραση γίνεται αντίστοιχη της φυσικής αλληλεπίδρασης. Το φαινόμενο αυτό χαρακτηρίζεται ως "tactile intelligence" (ή «απτική νοημοσύνη»). Παράλληλα η ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογιών της τεχνητής νοημοσύνης και της επαυξημένης πραγματικότητας, με την ταυτόχρονη μείωση του κόστους τους, καθιστά πιο προσιτή τη δημιουργία ρεαλιστικών εμπειριών στο metaverse.
• Κοινωνικοί Παράγοντες: Η πανδημία COVID19 οδήγησε παγκοσμίως σε μια ταχύτατη εξάπλωση του φαινομένου της εικονικής παρουσίας (π.χ. απομακρυσμένη εργασία, εργασία από το σπίτι, εικονική/απομακρυσμένη γυμναστική, διαδικτυακές συναντήσεις) και σε πολλές περιπτώσεις και σε μεγαλύτερη αποδοχή της (π.χ. από εταιρίες, κυβερνήσεις, και εργαζόμενους). Ο σχετικός μετασχηματισμός της εργασίας και των ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων θα διατηρηθεί σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό και μετά το τέλος της πανδημίας. Δημιουργείται έτσι μια καλή βάση για την ανάπτυξη και υιοθέτηση εφαρμογών τύπου metaverse.

Οι εφαρμογές του metaverse θα αλλάξουν τη διαδικτυακή πραγματικότητα σε πολλαπλά επίπεδα. Οι χρήστες θα έχουν δυνατότητες για περισσότερες και πιο ρεαλιστικές εμπειρίες στην εργασία τους αλλά και την κοινωνική τους ζωή. Θα μπορούμε να επικοινωνούμε, να παίζουμε, να γιορτάζουμε ανεξάρτητα από τόπο και χρόνο, με πολύ περισσότερες δυνατότητες από τη σημερινή παθητική διαδικτυακή αλληλεπίδραση. Οι δημιουργοί περιεχομένου θα έχουν πληθώρα νέων ευκαιριών καθώς θα ανοίξει μια τεράστια αγορά παραγωγής περιεχομένου εικονικής και μεικτής πραγματικότητας. Οι διαδικτυακές πλατφόρμες θα πρέπει να μετεξελιχθούν με βάση τις νέες δυνατότητες. Οι τεχνολογικοί κολοσσοί θα έχουν νέες ευκαιρίες για να αναπτυχθούν αλλά και να προσφέρουν αξία στους χρήστες. Οι κυβερνήσεις και οι πολιτικοί θα πρέπει να ρυθμίσουμε ένα μεγάλο σύνολο καινοφανών δυνατοτήτων, που πέρα από τα όποια οφέλη θα δημιουργήσουν ευκαιρίες για νέα διαδικτυακά εγκλήματα.

Η παρουσίαση τoυ Mark Zuckerberg την προηγούμενη εβδομάδα θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ακόμα ορόσημο στην ιστορία της τεχνολογικής εξέλιξης που θα θυμόμαστε για χρόνια, όπως π.χ. την εκπληκτική παρουσίαση του iPhone το 2007 από τον Steve Jobs. Θα μπορούσε φυσικά να είναι και μια ακόμα τεχνολογική και οικονομική αποτυχία. Ακόμα και αν το εγχείρημα αποτύχει όμως, εφαρμογές τύπου metaverse θα είναι σύντομα μέρος της καθημερινότητά μας. Αν για κάτι μπορούμε να είμαστε σίγουροι είναι ότι ζούμε σε εξαιρετικά ενδιαφέροντες καιρούς και ότι αργά ή γρήγορα καλύτερες μέρες και καλύτερες εμπειρίες έρχονται.

Ο Γιάννης Σολδάτος είναι Δρ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Honorary Research Fellow στο University of Glasgow, σύμβουλος καινοτομίας σε πολυεθνικές επιχειρήσεις, και partner σε τεχνολογικές start-up. Ειδικεύεται στο Ιnternet of Things (ΙοΤ) και την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI). Έχει συμμετάσχει με ηγετικό ρόλο στην εκπόνηση περισσοτέρων από 60 έργων πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών. Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 200 άρθρα σε διεθνή περιοδικά, και πρακτικά συνεδρίων, ενώ έχει συγγράψει και επιμεληθεί έξι βιβλία για τεχνολογίες και εφαρμογές ΑΙ και ΙοΤ .