Χρύσα Αβδελλίδου: Η Ελληνίδα ερευνήτρια που «ανέβηκε στον ουρανό»

Πώς είναι, άραγε, να κοιτάζεις τον έναστρο καλοκαιρινό ουρανό και κάπου στο αχανές σύμπαν να ξέρεις ότι υπάρχει ένας αστεροειδής που έχει το όνομά σου; Η Χρύσα Αβδελλίδου, μεταδιδάκτορας στο Αστεροσκοπείο της Κυανής Ακτής στη νότια Γαλλία, έμαθε πριν από λίγο καιρό, μέσω ανακοίνωσης της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης ότι έλαβε μία μεγάλη διάκριση για ένα μικρό ουράνιο σώμα, τον αστεροειδή 45846. Και δεν ήταν η μόνη Ελληνίδα επιστήμονας.

Η Δρ. Χρύσα Αβδελλίδου (ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Côte d’Azur), η Δρ. Αθανασία (Σίσσυ) Τόλιου (ερενήτρια στο Πανεπιστήμιο Lulea της Σουηδίας) και ο Δρ. Γεώργιος Τσιρβούλης (επίσης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Lulea) ήταν η μία από τους τρεις Έλληνες επιστήμονες, απόφοιτους του Τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θράκης, τα ονόματα των οποίων έλαβαν τρεις αστεροειδείς.

«Το να δώσουν το όνομά σου σε ένα ουράνιο σώμα είναι μεγάλη τιμή πρώτα απ’ όλα και φυσικά χαρά! Είναι τιμή γιατί αναγνωρίζεται η επιστημονική δουλειά σου και χαρά γιατί "μπαίνεις" στον ουρανό! Για μένα ήταν και διπλή χαρά γιατί η απονομή έγινε ταυτόχρονα και για τους άλλους δύο φίλους και παλιούς συμφοιτητές, τη Σίσσυ Τόλιου και τον Γιώργο Τσιρβούλη, ενώ παλαιότερα έχει δοθεί και το όνομα του συζύγου μου (επίσης συναδέλφου)!», λέει η Χρύσα Αβδελλίδου στην ATHENS VOICE, ωστόσο ξεκαθαρίζει ότι αυτή δεν είναι η ανώτερη διάκριση για έναν πλανητικό ερευνητή. «Υπάρχουν τα βραβεία Paolo Farinella και Urey Prize τα οποία απονέμονται ετησίως στα μεγάλα διεθνή συνέδρια Europlanet Science Congress (EPSC) και Division for Planetary Science (DPS) αντίστοιχα».

Μας θυμίζει, άλλωστε, ότι πριν από αρκετά χρόνια δόθηκε το όνομα του καθηγητή του τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, Κλεομένη Τσιγάνη (ο οποίος πήρε και το βραβείο Paolo Farinella). «Επίσης πολύ πρόσφατα δόθηκε και το όνομα του αείμνηστου καθηγητή μας κ. Ιωάννη Σειραδάκη για την προσφορά του στον τομέα της Ραδιοαστρονομίας και της μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Οπότε είμαι πολύ χαρούμενη που οι επόμενοι ήμασταν εμείς, οι παλιοί φοιτητές τους, με τη Σίσσυ Τόλιου και τον Γιώργο Τσιρβούλη. Βέβαια να πούμε ότι ο πρώτος αστεροειδής ανακαλύφθηκε την πρωτοχρονιά του 1801 στη Σικελία και στην αρχή δίνονταν αρχαία γυναικεία Ελληνικά και Ρωμαϊκά ονόματα! Οπότε κατά μία έννοια είμαστε πολλοί!»

Τι γνωρίζουμε για τον αστεροειδή 45846 που έλαβε το όνομα της Χρύσας Αβδελλίδου

«Αυτός ο αστεροειδής (45846) ανακαλύφθηκε από το Αστεροσκοπείο του Lowell στην Αριζόνα και πρωτοπαρατηρήθηκε το 1991. Βρίσκεται στην εσωτερική κύρια ζώνη μεταξύ των πλανητών Άρη και Δία, έχει διάμετρο μόλις 5.2 χιλιόμετρα και είναι εξαιρετικά μαύρος, πιθανώς αποτελείται από αρχέγονο υλικό του ηλιακού μας συστήματος», μας λέει η επιστήμονας και προσθέτει: «Είναι πιθανότατα μέλος της οικογένειας αστεροειδών με το όνομα Polana. Πριν από περίπου 1.5 δις χρόνια ένα πλανητοειδές συγκρούστηκε με κάποιο άλλο, έσπασε και τα θραύσματά του δημιούργησαν αυτή την οικογένεια των αστεροειδών. Ο (45846) είναι λοιπόν ένα τέτοιο θραύσμα!

Οι αστεροειδείς πλέον δεν ανακαλύπτονται ένας ένας αλλά πολλοί μαζί μέσα από αυτοματοποιημένα surveys με μεγάλα τηλεσκόπια. Αυτό που θα ήθελα στο μέλλον, μόλις μου δοθεί η ευκαιρία, είναι να καταγράψω το φάσμα του για να καταλάβω καλύτερα τη σύσταση των υλικών του και το αν είναι πράγματι μέλος της οικογένειας Polana».

Όσο για το αν μπορούμε να το δούμε με ένα απλό, οικιακό τηλεσκόπιο, η ίδια απαντά στην ATHENS VOICE: «To μέγεθος του είναι αρκετά μικρό για να παρατηρηθεί καλά με τηλεσκόπιο διαμέτρου μικρότερης από 25-30 εκ., για την καμπύλη φωτός του χρειάζεται τηλεσκόπιο περίπου 70 εκ., ενώ για το φάσμα του σίγουρα χρειάζεται σίγουρα ένα 3 μέτρων!»

Τόσο η ίδια, όσο και οι άλλοι δύο επιστήμονες έμαθαν για την ονοματοδοσία των αστεροειδών από τη σχετική ανακοίνωση της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης. «Η διαδικασία της ονοματοδοσίας είναι κρυφή και δεν τη γνωρίζουμε ακριβώς. Αυτό που είναι γνωστό είναι πως η Διεθνής Αστρονομική Ένωση έχει διάφορες επιτροπές ονοματοδοσίας ουρανίων σωμάτων και μορφολογικών χαρακτηριστικών τους (π.χ. κρατήρων). Συνήθως νέα ονόματα ανακοινώνονται στο διεθνές συνέδριο Asteroids, Comets Meteors (ACM) το οποίο διεξάγεται κάθε 3 χρόνια σε μια διαφορετική πόλη του κόσμου. Δυστυχώς πέρσι και φέτος δεν μπόρεσε να γίνει λόγω την υγειονομικής κατάστασης, οπότε δημοσιεύτηκαν τα νέα ονόματα εκτός συνεδρίου με μια ανακοίνωση. Έτσι το μάθαμε κι εμείς».

Χρύσα Αβδελλίδου: Από το ΑΠΘ μέχρι τη διεθνή διάκριση

Τελειώνοντας το Φυσικό του ΑΠΘ η Χρύσα Αβδελλίδου πήρε υποτροφία για να εκπονήσει το διδακτορικό της στο Πανεπιστήμιο του Κεντ στη νότια Αγγλία. «Η πειραματική μου καμπάνια έγινε στο Εργαστήριο Συγκρούσεων του Πανεπιστημίου το οποίο είναι από τα ελάχιστα και διασημότερα στον κόσμο. Εκεί μελέτησα τις συγκρούσεις μεταξύ σωμάτων προσομοιώνοντας τις συγκρούσεις μεταξύ των αστεροειδών στο ηλιακό μας σύστημα. Στη συνέχεια πήρα υποτροφία και εργάστηκα για 2 χρόνια στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος στην Ολλανδία. Εκεί ασχολήθηκα με τις συγκρούσεις μικρών μετεωροειδών πάνω στην επιφάνεια της Σελήνης οι οποίες παρατηρούνται με επίγεια τηλεσκόπια λόγω της λάμψης που παράγουν, προσομοιώνοντας το ίδιο φαινόμενο και στο εργαστήριο. Από το 2018 είμαι μεταδιδάκτορας στο Αστεροσκοπείο της Κυανής Ακτής στη νότια Γαλλία όπου εργάζομαι πάνω στις συγκρούσεις μεταξύ των αστεροειδών και τις οικογένειες που προκύπτουν, τα φυσικά χαρακτηριστικά τους όπως η σύστασή τους, το μέγεθος τους, αλλά και η συσχέτιση τους με τους μετεωρίτες. Επίσης είμαι συνεργάτης της διαστημικής αποστολής της ΝΑΣΑ OSIRIS-Rex η οποία συνέλλεξε υλικό από τον παραγήινο αστεροειδή Μπεννού και γυρίζει πίσω!»

«Θα μπορούσαν οι έρευνες στις οποίες συμμετέχετε να έχουν ολοκληρωθεί στην Ελλάδα;», ρωτάμε την ερευνήτρια και εκείνη μάς απαντά ότι κάποια τμήματα αυτών των ερευνών φυσικά και ναι! «Έτσι κι αλλιώς, τουλάχιστον για τη δική μου περίπτωση, τα εργαστήρια που χρησιμοποιώ δεν βρίσκονται στη Νίκαια, οπότε ταξιδεύω. Προσωπικά θα ήθελα να γυρίσω στην Ελλάδα εάν υπήρχε η δυνατότητα, απλώς δεν υπάρχουν πολλές ευκαιρίες διότι η ανώτατη εκπαίδευση στη Ελλάδα και η έρευνα υφίσταται συνεχώς υποχρηματοδότηση».