Η (Τεχνολογική) Κληρονομιά του 2020

Eπιτέλους! Το «ενδιαφέρον» 2020 μας έχει αφήσει πια και μπορούμε να κάνουμε μια αναδρομή στα όσα μας έφερε. Μια αξιολόγηση. Μια σπουδή στο τι σήμανε για όλους μας. Κάπως έτσι ξεκίνησα να γράφω, με πιθανό τίτλο του άρθρου «ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΥ ΗΡΘΑΝ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΙΝΟΥΝ». Πιο μετά, πίστεψα πως ο τίτλος του θα μπορούσε να είναι και «ΟΥΔΕΝ ΚΑΚΟΝ ΑΜΙΓΕΣ ΚΑΛΟΥ». Ή ακόμη και «ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΥ ΕΥΤΥΧΩΣ ΗΤΑΝ ΕΔΩ ΤΟ 2020». Τελικά είναι όλα αυτά – και κάτι ακόμη που θα το πούμε στο τέλος.
Ας τα πάρουμε με τη σειρά.  
 
2020. Ήταν σίγουρα η χρονιά του «ΤΗΛΕ-»
Το 2020, κυριολεκτικά εν μία νυκτί, μάθαμε όλοι τον όρο «τηλε-». Τηλε-εργασία. Τηλε-εκπαίδευση. Τηλεδιάσκεψη. Τηλεπωλήσεις. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον ήταν πως, επίσης εν μία νυκτί, τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, και το internet, λόγω ακριβώς αυτού του «τηλε-», δέχθηκαν ένα αναπάντεχο φόρτο. Ξαφνικά χρειάστηκε να σηκώσουν όλη αυτή την επικοινωνία, τις νέες υπηρεσίες, για πολλαπλάσιο αριθμό χρηστών από όσους τα χρησιμοποιούσαμε μέχρι τότε.

Και μάλιστα με απαιτήσεις ανταλλαγής μεγάλου όγκου δεδομένων σε «πραγματικό χρόνο». Η διαδικτυακή επικοινωνία είναι λίγο διαφορετική από το «χτυπάω μια σελίδα, κατεβάζω κάτι, κι όταν έρθει...». Το καταλαβαίνουμε όλοι: Η φωνή και η εικόνα είναι πολύ βαριά –σε όγκο και δεδομένα– και δεν επιτρέπεται να έχουν καθυστέρηση. Κι έτσι το λεγόμενο Quality of Service (QoS) και οι απαιτήσεις που θέτει μία υπηρεσία Teams, Skype, Zoom, WebEx, ή ό,τι άλλο που μπορεί να ξεχνώ, στο υποκείμενο δίκτυο, είναι πολύ σημαντικές: Τα (πάμπολλα) πακέτα δεδομένων φωνής-ήχου/εικόνας μιας τέτοιας υπηρεσίας πρέπει να παραλαμβάνονται με τη σειρά που στάλθηκαν και σε χρόνο μετρημένο σε milliseconds. Πάνω από το Internet.

Για όσους δεν γνωρίζουν: το Internet, εκ σχεδίασης, δεν έχει εγγυημένο QoS. Σχεδιάστηκε (από τις εποχές του ARPANET ακόμη και του Ψυχρού πολέμου) για αντοχή σε πυρηνικές επιθέσεις. Με πολλαπλές διαδρομές και δυναμική δρομολόγηση μεταξύ των κόμβων του, ώστε να εγγυάται την παράδοση των πακέτων δεδομένων ακόμη και με μεγάλο μέρος του κατεστραμμένο. Χωρίς όμως εγγύηση του χρόνου ή και της σειράς παράδοσής τους. Κι όμως.

Χωρίς κεντρικό προγραμματισμό ή σχεδίαση για μια τέτοια αύξηση της κίνησης, χωρίς κάποιος να περιμένει μια τέτοια έκτακτη κατάσταση, τα δίκτυα κι οι υποδομές εξελίσσονταν. Κι όταν απότομα αυξήθηκαν οι απαιτήσεις, και ενώ παράλληλα διατηρήθηκαν όλες οι άλλες μέχρι τότε παρεχόμενες υπηρεσίες, όπως πλοήγηση στο διαδίκτυο, κατέβασμα αρχείων, κοινωνικά δίκτυα κ.λπ., οι υφιστάμενες υποδομές άντεξαν. Σήκωσαν το βάρος με (ομολογούμενη) επιτυχία. Ήταν ένας θρίαμβος της τεχνολογίας.

Κι έτσι όλοι εμείς μπορέσαμε να συνεχίσουμε να δουλεύουμε, να ενημερωνόμαστε, να συνεργαζόμαστε, να μαθαίνουμε, να μιλάμε, να βλεπόμαστε, να συζητάμε, να τσακωνόμαστε, να διασκεδάζουμε, να γιορτάζουμε. Ο καθένας από το σπίτι του.

2020. Η χρονιά των νέων συνηθειών
Ξαφνικά, τα παιδιά, μαθητές και φοιτητές, μπήκαν σε ψηφιακές τάξεις. Κι οι δάσκαλοι κάθισαν σε ψηφιακές έδρες. Και μπόρεσαν να δουλέψουν μαζί, και να μαθαίνουν, να ψάχνουν. Και δώσανε εξετάσεις από μακριά. Και εκμεταλλεύτηκαν το διαδίκτυο, προχωρώντας από την απλή διδασκαλία στην αναζήτηση και έρευνα πηγών, τη σύγκριση, τη συλλογική εργασία σε κοινό project.

Ξαφνικά, συνειδητοποιήσαμε ότι δεν χρειάζεται να μπούμε σε ένα αεροπλάνο για να συναντήσουμε έναν πελάτη. Δεν χρειάζεται να πάμε (όλοι) στο γραφείο για να δουλέψουμε. Και κερδίσαμε τον χρόνο της μετακίνησης, χωρίς να χαθεί (πολύ) από την αμεσότητα και αλληλεπίδραση διά ζώσης.

Ξαφνικά, πολλά δικαιολογητικά αρχίσαμε να τα βρίσκουμε ή να τα υποβάλλουμε από το κινητό ή το λάπτοπ μας. Και ναι, πια μιλάμε με αρκετές δημόσιες υπηρεσίες χωρίς να χρειαστεί να πάμε εκεί. Και παίρνουμε φάρμακα με άυλες συνταγές. Και βλέπουμε σε πραγματικό χρόνο την πρόοδο του εμβολιασμού.

Ξαφνικά, ανακαλύψαμε ότι μπορούμε να δουλέψουμε από οπουδήποτε. Και μετά τις διακοπές μας επεκτείναμε τον χρόνο που μείναμε στα χωριά και τα εξοχικά μας κατά πολύ. Ξέρω πολλούς που «ξέμειναν» εκεί από το καλοκαίρι. Τους ζηλεύω, είναι η αλήθεια. Θα το κάνω, όταν μπορέσω.

Ξαφνικά, πηγαίνουμε θέατρο και σινεμά και ακούμε συναυλίες μόνο από το σπίτι μας. Τίποτε δεν συγκρίνεται με μία γεμάτη αίθουσα, θα μου πείτε. Αλλά, άραγε, θα μπορούσαν 1.132 άτομα να δουν stand-up comedy μαζί με τα παλιά δεδομένα; Κι όμως, τόσοι ήμασταν σε πρόσφατη τέτοια παράσταση, όλοι on line, κι από όλη την Ελλάδα. Περισσότεροι, αν σκεφτείτε ότι στο σπίτι μου ήμασταν δύο μπροστά στο λάπτοπ. Να μην πω για την απίστευτη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε τους «Πέρσες» στην Επίδαυρο διαδικτυακά αυτό το καλοκαίρι – δεκάδες χιλιάδες θεατές, από όλο τον κόσμο.

Ξαφνικά, παραγγέλνουμε σχεδόν τα πάντα, αποκλειστικά από το διαδίκτυο, και μας τα φέρνουν σπίτι ή απλά περνάμε και τα παραλαμβάνουμε εμείς. Και στο σούπερ μάρκετ μπαίνουμε μόνο λίγοι κάθε φορά, για τα καθημερινά μας. Και η έλλειψη e-shop αντισταθμίστηκε με φωτό στο Facebook και στο Instagram και προσωπικά μηνύματα.

Ξαφνικά, περνάμε μέρες χωρίς να σηκώσουμε μετρητά – και πληρώνουμε με κάρτα. Τώρα τελευταία, με την κάρτα στο κινητό μας. Σίγουρα και ανέπαφα. Και με ασφάλεια. Το κινητό απαιτεί να δει το πρόσωπό μας για να εξουσιοδοτήσει τη συναλλαγή – ας είναι καλά το face recognition (τεχνητή νοημοσύνη για όλους).

Ξαφνικά, όλοι οι παππούδες και γιαγιάδες απέκτησαν λάπτοπ ή τάμπλετ. Ανακάλυψαν ότι στο κλασικό τηλέφωνο του σπιτιού η σύνδεση του παρόχου τούς έδινε και «ιντερνέτ»! Όχι διαστημικής ταχύτητας βέβαια, αλλά φτάνει για αυτό που θέλουν: Μπορούν πια να βλέπουν και να μιλούν με τα εγγόνια. Είναι κι αυτό κάτι.

Ξαφνικά, η ανθρωπότητα ανέπτυξε όχι ένα, αλλά δεκάδες εμβόλια, σε χρόνο ρεκόρ. Γιατί τα δίκτυα, το υπολογιστικό «σύννεφο», η Τεχνητή Νοημοσύνη, και οι υπερυπολογιστές ήταν εκεί. Να στηρίξουν την επικοινωνία ειδικών από όλο τον κόσμο. Να «τρέξουν» τα μαθηματικά μοντέλα, τις προσομοιώσεις, τη γενετική μηχανική. Να συντονίσουν τις κλινικές δοκιμές και αναλύσεις (σε εξατομικευμένο επίπεδο κάθε συμμετέχοντα). Και τώρα να χειριστούν και τις απαιτήσεις παραγωγής και διανομής εμβολίων για όλο τον παγκόσμιο πληθυσμό. Σε χρόνο που φαντάζει εξωπραγματικός. Που θα ήταν εξωπραγματικός λίγα χρόνια πριν.

2020. Η χρονιά της επιτάχυνσης
Πόλεμος, πατήρ πάντων. Δώσαμε το 2020, και συνεχίζουμε το 2021 να δίνουμε, ένα πόλεμο. Με ένα αόρατο εχθρό. Κι ο πόλεμος αυτός μας άλλαξε. Ίσως ο σωστός όρος είναι «μας έδωσε μια κλωτσιά και αρχίσαμε να τρέχουμε». Κι όταν νικήσουμε τον εχθρό αυτό, θα είμαστε πολύ καλύτεροι.

Ναι. Περιμένω τα παιδιά κι οι φοιτητές να γυρίσουν στις τάξεις και τα εργαστήρια – πρέπει να γυρίσουν. Αλλά θα μπορούν να συμπληρώνουν με διαδικτυακό μάθημα – κι ίσως η διδασκαλία να αλλάξει με μεγαλύτερη χρήση του υπολογιστή. Και με νέες μορφές αλληλεπιδραστικής μάθησης, ίσως με εικονική πραγματικότητα... εδώ περιμένω φωτισμένους παιδαγωγούς και δάσκαλους να δείξουν τον δρόμο.

Περιμένω να ξανανοίξουν τα γραφεία των εταιρειών και των υπηρεσιών. Μικρότερα σε χωρητικότητα, με ευκίνητες και απομονωμένες θέσεις εργασίας – για όταν χρειάζεται να πηγαίνουμε εκεί, με την τηλεεργασία συνειδητή επιλογή και δυνατότητα. Θα ξαναπάρουμε τα αεροπλάνα, αλλά για να ταξιδέψουμε και να ξεκουραστούμε, και θα πάμε ξανά στα καφέ, στα μπαρ και στα εστιατόρια να χαρούμε με τους φίλους μας πιο ελεύθεροι και χαλαροί. Ανυπομονώ να ξανανοίξουν τα θέατρα, τα μουσεία, τα σινεμά – αλλά με τη διαδικτυακή πρεμιέρα και μετάδοση παράλληλα με τη φυσική. Περιμένω τη διαδικτυακή περιήγηση διαθέσιμη παντού, όλο και καλύτερη. Σαν μια μεγάλη ώθηση τέχνης και πολιτισμού, έναν εκδημοκρατισμό της τέχνης και της κουλτούρας.

Όπως περιμένω με λαχτάρα να γίνω ένας digital nomad, ένας «ψηφιακός νομάδας» που το γραφείο μου θα είναι το laptop ίσως και το κινητό μου, θα δουλεύω (μόνος ή σαν μέρος μίας ομάδας) από ένα νησί ή ένα βουνό της Ελλάδας. Με το 5G κι ό,τι έρθει ακόμη (στα νησιά μας περνάνε οπτικές ίνες, μαθαίνω) για ακόμη καλύτερη συνδεσιμότητα και επικοινωνία. Κι ελπίζω αυτό σύντομα να γίνει τρόπος ζωής για πολλούς, ένας μόνιμος, υψηλών προδιαγραφών τουρισμός για τα πανέμορφα χωριά και νησιά μας.

Όπως πιστεύω ακράδαντα ότι με το block chain οι συναλλαγές μου θα είναι ακόμη πιο ασφαλείς και απαραβίαστες. Κι όπως πιστεύω ότι με το ΑΙ πολλά από όσα κάνω τώρα θα γίνονται από τη μηχανή, ιδίως τα βαρετά κι επαναλαμβανόμενα – κι εγώ θα μπορώ να απελευθερώσω τη φαντασία μου σε νέες ιδέες και κατευθύνσεις.

Όπως περιμένω ειδικά για την Ελλάδα, ένα πλήρως ψηφιακό Ελληνικό Κράτος, φιλικό και αποτελεσματικό – που την αρχή του έχουμε δει ήδη. Που μπορεί να συνεχίσει στο δρόμο που χάραξαν οι υποδομές της Πύλης του GOV.GR, του emvolio.gov.gr, του 13033, και τόσων άλλων.

Οπότε, ποιος είναι ο τίτλος για το 2021;
Αν το 2020 ήταν η χρονιά της συνειδητοποίησης, τι περιμένουμε από εδώ και πέρα;
Συνειδητοποιούμε ότι, στην κρίση αυτή, είμαστε έτοιμοι. Έτοιμοι να υποστηρίξουμε όλη αυτή την αλλαγή στη ζωή μας με το μικρότερο δυνατό κόπο και κόστος. Να συνεχίσουμε να ζούμε, να πολεμήσουμε για την επόμενη μέρα, και να πάμε παρακάτω. Να βγούμε από την κρίση σε χρόνο ρεκόρ.

Και αγκαλιάζουμε την τεχνολογία, σαν ανθρωπότητα. Τον υπολογιστή, ως κινητό, τάμπλετ  ή λάπτοπ, σαν προέκτασή μας, σαν εργαλείο επιτάχυνσης και επαύξησης των δυνατοτήτων μας. Την τεχνολογία σαν απελευθερωτή της δημιουργικότητάς μας. Σαν καταλύτη επικοινωνίας, συνεργασίας, διασκέδασης, μάθησης και δημιουργίας. Το διαδίκτυο σαν το νέο νευρικό σύστημα της οντότητας που λέγεται ανθρωπότητα. Το cloud και την Τεχνητή Νοημοσύνη σαν βασικές υποδομές, ίδιας και μεγαλύτερης σημασίας από το ρεύμα και το νερό. Και είμαστε πια, κατά το γνωστό αξίωμα της τοπολογίας, «κάτι μεγαλύτερο από το απλό άθροισμα των επιμέρους».

Κι έτσι το 2021 θα είναι η χρονιά των μεγάλων στόχων και των μεγάλων επιτευγμάτων.