10 χρόνια Instagram: Το app που άλλαξε τον κόσμο

Βρισκόμαστε στο 2010 και ένα νέο στοίχημα των social media, βασισμένο στην ανταλλαγή εικόνας μεταξύ χρηστών, φουσκώνει παλιρροϊκά, κοντεύοντας να εξελιχθεί σε δυναμικότερη μόδα της χρονιάς. Το όνομα αυτού, Instagram. Ένα πρωτότυπο application που σφύζει από τόλμη και ελευθεριότητα, αρχικά συμβατό αποκλειστικά με συσκευές της Apple, το οποίο κατά την πρώτη εβδομάδα λειτουργίας του, στα μέσα Οκτωβρίου, συγκεντρώνει εκατό χιλιάδες εγγραφές.

Ποντάροντας στις υψηλές φωτοληπτικές δυνατότητες των iPhone 4, αλλά και τον εν εξελίξει καλπασμό της κουλτούρας του διαδικτυακού «μοιράσματος», μέσα από μικρά και μεγάλα σάιτ, το Instagram πλασάρεται ως κοινωνικό δίκτυο ανάλογο του τουίτερ, μονάχα που λειτουργεί με εικόνες. Η εφαρμογή προσφέρεται δωρεάν, περιέχει έντεκα φίλτρα ρετρό αποχρώσεων που εξωραΐζουν εικόνες τραβηγμένες από το τηλέφωνο, τις οποίες μπορείς με απλούστατο τρόπο να ανεβάσεις στο web, να τις μοιράσεις στους υπόλοιπους λογαριασμούς σου, στο facebook, το twitter, το tumblr ή το flickr, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει όλα τα συνήθη χαρακτηριστικά των social media. Μπορείς να κάνεις και να δεχθείς «likes», να σχολιάσεις, να σχολιαστείς, να «ακολουθήσεις», να ακολουθηθείς.

Με τις εγγραφές να αυξάνονται ανά λεπτό και τις φωτογραφίες να πολλαπλασιάζονται ανά δευτερόλεπτο, οι δημιουργοί της πλατφόρμας, Μάρτιν Κρίεγκερ και Κέβιν Σίστρομ, πλασάρονται ως δύο από τα πλέον υποσχόμενα ονόματα της Σίλικον Βάλεϊ. Στο σημείο εκείνο, το μόνο που εύχονται οι ίδιοι, είναι να διατηρήσουν τον σέρβερ τους στη ζωή. Διότι, ώρα με την ώρα, ο εξυπηρετητής του Instagram βαρυγκωμεί.

13 Οκτωβρίου 2010: 100.000 μέλη. 20 Οκτωβρίου: 200.000 μέλη. 28 Οκτωβρίου: 300.000 μέλη. 21 Δεκεμβρίου: 1 εκατομμύριο μέλη. 2 Φεβρουαρίου 2011: 1.750.000 μέλη. Έχουν περάσει λίγοι μόλις μήνες από τότε που το Instagram εξερράγη στο ίντερνετ, και έστω και αν εξακολουθεί να διατίθεται αποκλειστικά στους χρήστες λειτουργικού iOS, αναγνωρίζεται καθολικά ως το πιο ραγδαία αναπτυσσόμενο trend των social media. Στην αρένα των τεχνολογικών startup, όλοι προσπαθούν να του μοιάσουν, γεγονός ωστόσο παραμένει ότι επί δύο χρόνια η εταιρία λειτουργεί με 13 υπαλλήλους και δεν έχει ακόμη αποφέρει ούτε σεντ κέρδους. Ώσπου, με μια διπλή ζαριά, στις 3 Απριλίου 2012 το Instagram κυκλοφορεί σε έκδοση για λειτουργικό Android και έξι ημέρες αργότερα εξαγοράζεται από το Facebook έναντι 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων. Τα υπόλοιπα είναι μια ιστορία γιγάντωσης και πολιτισμικής παντοκρατορίας.

Αφιλτράριστο Instagram στο απόλυτο biopic ενός Μέσου

Τι σημαίνει να πατάς το γκάζι και να χάνεσαι στις λεωφόρους της ψηφιακής υπεραξίας; Στο βιβλίο «No Filter: The Inside Story of How Instagram Transformed Business, Celebrity and Our Culture», η ρεπόρτερ θεμάτων τεχνολογίας Sarah Frier αναζητά τις απαντήσεις στο περιβάλλον της αυτοκρατορίας του γκουρού της εφαρμογής, Κέβιν Σίστρομ. Μέσα από τις σελίδες της πρώτης ανεπίσημης βιογραφίας του Instagram, ξεδιπλώνεται η ιστορία ενός αποφοίτου του Στάνφορντ, ο οποίος, στα 25 του και όντας μπαϊλντισμένος ως μαρκετινίστας στη Google, διακρίνει ένα κενό στην αγορά γύρω από μια εφαρμογή η οποία θα επέτρεπε στους χρήστες να μοιράζονται φωτογραφίες μέσω τηλεφώνου.

Οι κάμερες στα smartphone της εποχής είναι ποιοτικά ελλιπείς, ωστόσο οι τεχνομανιακοί εργάτες της κυψέλης των θαυμάτων κοντά στο Πάλο Άλτο υπερκεράζουν τους περιορισμούς λανσάροντας τα φίλτρα του Instagram, τα οποία προσδίδουν νέα αίγλη στις εικόνες των χρηστών, κατ’ επέκταση και στις ζωές τους. Ο ασώματος Instagramer αραδιάζει στην οθόνη των άλλων τα τετριμμένα ή αξιοσημείωτα snapshots της καθημερινότητάς του και αυτοί αξιολογούν την παρουσία του μέσα από το εκτόπισμά του στον φώσφορο της οθόνης τους. Ένα καινούργιο κοινωνικό δίκτυο, που αυτοτροφοδοτείται από το θέαμα και το ιλουστρασιόν, αλληλεπιδρά και ένας νέος προσηλυτισμός γεννιέται.

Περισσότεροι από 300 πληροφοριοδότες επιβεβαιώνουν τα γλέντια με όλα τα έξοδα των εργαζόμενων πληρωμένα στο ξενοδοχείο Τραμπ στο Λας Βέγκας όταν επιβεβαιώθηκε η πώληση στο Facebook, τη φιλία με τον Άστον Κούτσερ και τα πάρτι που οργάνωσε ο τελευταίος προκειμένου ο CEO του Instagram να εξοικειωθεί με σταρ του μεγέθους της Αριάνα Γκράντε, τη διαχρονικά ανταγωνιστική σχέση του με τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ, στον οποίο παραχώρησε οριστικά τα ηνία της εταιρίας εγκαταλείποντας τη θέση του το 2018. Η ιστορία θέλει το Facebook να εξαγοράζει το Instagram προκειμένου να απορροφήσει τον καλπάζοντα ανταγωνισμό, η επίσημη εκδοχή ωστόσο προτιμά μια αβρότερη διατύπωση: «Ήταν μια καλή υπηρεσία και ήθελα να τη βοηθήσω να αναπτυχθεί», αναφέρει ο ίδιος ο επικεφαλής του Facebook, σε ένα βιβλίο το οποίο, καταγράφοντας τη διαδρομή του Instagram, στην ουσία ιχνηλατεί την πορεία του Facebook (στις σελίδες του «No Filter» γίνονται 1.179 αναφορές στη λέξη «Facebook» σε σχέση με τις 1.673 στο Instagram). Πλέον, ο κροίσος ιδρυτής του Instagram μπορεί να υπακούει ανεμπόδιστα στις αισθητικές αρχές του ενόσω ο κανιβαλικός Ζούκερμπεργκ, που βροντοφώναζε στο προσωπικό του το μότο «Κυριαρχία!», ως επωδό κάθε διοικητικού συμβουλίου, συνεχίζει να αναπτύσσει μια αυτοκρατορία που συμπεριλαμβάνει το Facebook, το Instagram και το WhatsApp, μαζί με το δίκτυο των 2.5 δισεκατομμυρίων υπηκόων τους.

Instagram influencers και η βιομηχανία των likes

Ήταν όμορφο στην απαρχή του, όπως όμως σημειώνει και μια ανώνυμη πηγή στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, «τα πάντα καταστρέφονται από το ένα δισεκατομμύριο και πέρα». Σε σχέση με τους πρώιμους χρήστες, οι οποίοι υιοθέτησαν την εφαρμογή τρεφόμενοι από την υπόσχεση μιας καλλιτεχνικής πλατφόρμας αφιερωμένη στο iPhoneography και τη mobile photography, το σημερινό Instagram δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο μεταμορφωμένο.

Το Instagram της περιόδου πριν την εξαγορά από το Facebook είχε απλούστατες παραμέτρους: Τι τύπος είσαι; Ξυπνάς, ας πούμε, γύρω στις οχτώ; Θαυμάσια ώρα για μια βόλτα στο Νάσβιλ, όπου κοντεύουν μεσάνυχτα και ο χρήστης τάδε ανεβάζει το φωτορεπορτάζ του από τα την πρωτεύουσα του Τενεσί. Κάμποση ιριδίζουσα urbania σε περιμένει στα προφίλ των χρηστών από τη Νέα Υόρκη, ενώ σε περίπτωση που δεν πρόλαβες, τα στιγμιότυπα του δείνα από τα νοτιοδυτικά, προσφέρουν μια πειστική εικόνα της αγροτικής βιοπάλης που δεν αντικρίζουμε εύκολα στις οθόνες. Στο Τόκιο η ώρα θα είναι νυχτερινή και οι Ιnstagramers άγρυπνοι, ενώ θα πρέπει να σκεφτείς πως, από ώρα σε ώρα, η Ευρώπη ξυπνά και εφορμά, μαζί με τον πακτωλό της από φωτογραφίες τραπεζιών πρωινού, κατοικιδίων, δρόμων, κτιρίων, σταθμών μετρό, και λογής καταστάσεων, για να σε φέρει ενώπιον του καλειδοσκοπίου της που εκτείνεται από τη Βρετανία, στη Γαλλία, από την Ιταλία στη Σκανδιναβία, ή την Ευρασία.

Όλα αυτά έως το 2012, έως τον εποικισμό του Facebook και το καταρρακτώδες trend των selfies. Το «No Filter» αφιερώνει τα πιο συμπυκνωμένα εδάφιά του στις πολιτισμικές και κοινωνικές μετατοπίσεις που επέφερε το Instagram, στην εξάπλωση των influencers ως πρεσβευτών του νέου λάιφστάιλ και στον τρόπο με τον οποίο το κοινωνικό δίκτυο έχει καθιερώσει ένα ολοδικό του, καθολικά αναγνωρισμένο σύστημα πρωτύπων. Το 2017, τουλάχιστον 20.000 γυναίκες στις ΗΠΑ έκαναν επέμβαση ανόρθωσης γλουτών, τάση που συνδέεται με τις αναρτήσεις της Κιμ Καρντάσιαν στο Instagram, σύμφωνα με το βιβλίο. Την ίδια χρονιά, έρευνα της Royal Society κατονομάζει την πλατφόρμα ως χειρότερη ενασχόληση για την πνευματική υγεία των εφήβων. Πλαστικοί χειρουργοί δηλώνουν ότι ζητούνται «ιατρικά ακατόρθωτες» εγχειρίσεις, εμπνευσμένες από τα φίλτρα της εφαρμογής. Ενώ ο δημιουργικός χρόνος έχει μετατραπεί σε αγώνα διατράνωσης στάτους σίμπολ, μέσα από τις απειράριθμες ελκυστικές πόζες στις οποίες μπορεί κανείς να τοποθετήσει τον εαυτό του.

Είναι αναπόφευκτο κάτι τέτοιο σε ένα παιχνίδι που διεξάγεται με κέρδη και χασούρες, που αθροίζεται στους αριθμούς των like και των ακολούθων; Το Instagram μας υποχρέωσε να κάνουμε τις ζωές μας περισσότερο ενδιαφέρουσες, τα ταξίδια εξωτικότερα και τη ρουτίνα μας οπτικοποιημένη υπό άλλο πρίσμα, προκειμένου να διεγερθεί η φαντασία των άλλων, του συλλογικού καθρέφτη που συναποτελείται από διασυνδεδεμένες οθόνες. Ουσιαστικά, το Instagram μεταμόρφωσε τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουμε τον εαυτό μας στον κόσμο. Στην πίσω όψη του καθρέφτη, όμορφοι άνθρωποι κερδίζουν καθημερινά σημαντικά ποσά προωθώντας προϊόντα και 6 εκατομμύρια λογαριασμοί καταμετρούν περισσότερους από 1 εκατομμύριο followers, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την κοινωνική επιρροή τους.

«Θέλησαν να θεμελιώσουν μια κοινότητα που εκτιμούσε τη δημιουργικότητα και την τέχνη», σημειώνει κάποιος, «και στη θέση της έχτισαν ένα mall». Συμφωνείτε; Γεγονός είναι ότι το Instagram παραείναι θηριώδες για υποκύψει στη δυσφορία των αλλότριων μυαλών. Τον Οκτώβριο του 2020 κλείνει τα 10 και μεγαλώνει, συσσωρεύοντας στιγμές και προσδοκίες, φωτογραφίζοντας το ανέκφραστο, τη δίψα μας για την προσοχή των άλλων. Μετρώντας followers και φρενίτιδες, το πιο διαδεδομένο δίκτυο του καιρού μας γιορτάζει.