Η τεχνολογία βρίσκεται πια τόσο γύρω μας, που ούτε μια ταινία με την ησυχία μου δεν με αφήνει να δω. Ο «Άνδρας που μισούσε τις γυναίκες» είναι η μεταφορά στη μεγάλη οθόνη του πρώτου μέρους της τριλογίας “Millenium”, του Σουηδού Στιγκ Λάρσον. Είναι μια κλασική αστυνομική ιστορία, μόνο που πρωταγωνιστής δεν είναι κάποιος σούπερ μπάτσος αλλά ένας ηττημένος ρεπόρτερ και ένα δυσλειτουργικό ακοινώνητο νερντ.
Να σημειώσω εδώ πως εάν τα νερντ με χρωμόσωμα ΧΧ ήταν τόσο όμορφα όσο στην ταινία, θα είχα γίνει μεγάλος προγραμματιστής. Επειδή όμως στον πραγματικό κόσμο δεν ήταν, στράφηκα κι εγώ στις κοινωνικές επιστήμες. Κι
εκεί που καθόμουν και απολάμβανα το λαβύρινθο των πληροφοριών μέσα στον οποίο μπλέκονταν ο ρεπόρτερ και το νερντ σαν ντεντέκτιβς, μου έσκασε στο κεφάλι. Πάγωσα την ταινία και οι φίλοι μου άρχισαν να διαμαρτύρονται.
Μα δεν το βλέπετε; Δεν σας κάνει εντύπωση ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται αυτό το αστυνομικό θρίλερ; Δεν είναι εμφανές πως το Humint δεν παίζει σχεδόν κανένα ρόλο και τα στοιχεία στα οποία βασίζεται η έρευνα είναι όλα ψηφιακά; Κάπου εκεί βαρέθηκαν ν’ ακουν τις θεωρίες μου, έφεραν καινούργιες μπίρες από το ψυγείο και συνέχισαν να βλέπουν. Α! συγνώμη, Humint στην αργκό της CIA είναι η σύντμηση του Human Intelligence, που αφορά τις πληροφορίες που μαζεύεις από την πιάτσα.
Οι φίλοι μου μπορεί να μη μου έδωσαν σημασία, αλλά επειδή εσάς εδώ σας έχω στη φάκα θα με ακούσετε. Εδώ και δύο δεκαετίες η CIA έχει βασιστεί τόσο πολύ στη συλλογή πληροφοριών από δορυφόρους και άλλα εξωτικά ηλεκτρονικά εργαλεία, που έχει παραμελήσει εντελώς τις πηγές που προέρχονται από ανθρώπινες μαρτυρίες.
Το ίδιο βλέπαμε να συμβαίνει και στην ταινία. Η αλήθεια δεν υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους. Η αλήθεια υπάρχει μέσα στις φωτογραφίες, τα ηλεκτρονικά δίκτυα και τα email. Σαν να σου λέει πως δεν χρειάζεται πια να ανακρίνεις τους ανθρώπους, φτάνει να ανακρίνεις τους υπολογιστές τους για να ανακαλύψεις αυτό που ψάχνεις. Οι φίλοι μου, αφού τελείωσε η ταινία, μου εξήγησαν πως έναν αντίστοιχο φετιχισμό της τεχνολογίας συναντά κανείς και στην αστυνομική σειρά “CSI”.
Το σημείο που μας έχει φέρει η λατρεία της τεχνολογίας είναι σχεδόν μεταφυσικό. Σαν αρχαίοι μύστες, θεωρούμε πως τα αντικείμενα έχουν και μια άλλη αξία κρυμμένη, πέρα από αυτή που θεωρούμε δεδομένη. Μία ψηφιακή φωτογραφική μηχανή δεν περιέχει μόνο τις φωτογραφίες που τραβήξαμε χθες από το λούνα παρκ, αλλά κι εκείνες που σβήσαμε την προηγούμενη βδομάδα από τη δολοφονία ενός Πακιστανού. Και δεν χρειάζεται παρά να ψάξουμε μέσα στη μηχανή για να μάθουμε για τη δολοφονία, και όχι να ρωτήσουμε τον κάτοχό της. Οι άνθρωποι λένε ψέματα, τα ψηφιακά στοιχεία όχι.
Κι εδώ είναι η μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη πλάνη μας. Τα στοιχεία μπορεί να λένε ό,τι θέλουμε εμείς να λένε. Κι ακόμα περισσότερο, τα στοιχεία μπορούν να ερμηνευτούν όπως θέλουμε ή μπορούμε εμείς να τα ερμηνεύσουμε.
Πριν δύο μήνες ανακοινώθηκε πως η περιβόητη ταυτοποίηση μέσω DNA μπορεί να αλλοιωθεί. Ακόμα πιο εύκολα, μία τρίχα από τον κουρέα σου, στον κατάλληλο χώρο, μπορεί να σε κάνει τον πιο περιζήτητο τρομοκράτη. Αντίστοιχα, στη μνήμη της φωτογραφικής μηχανής μπορούμε να εμφυτεύσουμε όσες ύποπτες φωτογραφίες θέλουμε. Η ψηφιακή αλήθεια δεν είναι και αντικειμενική.
Οι Άγγλοι, στην προσπάθειά τους να δικαιολογήσουν την παταγώδη αποτυχία του μέτρου να εγκαταστήσουν κάμερες παντού, άρχισαν να λένε πως θέλουν κι άλλα χρήματα προκειμένου να αναπτύξουν ειδικό software που θα αναλύει τη συμπεριφορά και τις κινήσεις των «ύποπτων» ατόμων. Στις ΗΠΑ για να μειώσουν τα έξοδα και να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της απονομής δικαιοσύνης, το 90% των περιπτώσεων που φτάνουν στην εισαγγελία διευθετείται εξωδικαστικά με συμβιβασμό, βασιζόμενοι σε διάφορα «αντικειμενικά» στοιχεία. Εσείς πόσο μακριά λέτε να είμαστε από την εποχή που ο Judge Dread θα κυκλοφορεί στους δρόμους και βασιζόμενος σε κάποιο «επιστημονικό αλγόριθμο» θα απονέμει στιγμιαία δικαιοσύνη;
13°
