Ατμοσφαιρική ρύπανση: Σκοτώνει 9 εκ. ανθρώπους κάθε χρόνο

Τίποτα δεν είναι πιο απαραίτητο για τη ζωή από την αναπνοή: κατά τη διάρκεια της ζωής μας περίπου 250 εκατομμύρια λίτρα αέρα περνούν από τους πνεύμονες μας. Περπατώντας κατά μήκος ενός πολυσύχναστου δρόμου της πόλης εισπνέουμε 20 εκατομμύρια μικρο-σωματίδια με την κάθε αναπνοή μας. Ο τοξικός αέρας είναι πλέον ο μεγαλύτερος περιβαλλοντικός κίνδυνος πρόωρου θανάτου, υπεύθυνος για 1 στους 9 από όλους τους θανάτους. Παγκοσμίως σκοτώνει από 7 έως 9 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως, πολύ περισσότερους από το HIV, τη φυματίωση και την ελονοσία αθροιστικά. Οι βλάβες που προκαλεί είναι πολλές και σημαντικές, σε κάθε μέρος του σώματος. Από καρκίνους, καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά μέχρι και πνευματική υστέρηση. Μια σημαντική μελέτη του 2018 έδειξε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί μείωση της νοημοσύνης και της ευφυίας. Για τη χειρότερα πληγείσα κατηγορία, τους ηλικιωμένους άνδρες, η ζημιά είναι ισοδύναμη με το να έχουν περάσει μερικά χρόνια λιγότερα στην εκπαίδευση, λόγω φλεγμονής του εγκεφάλου. Η μέση ζημιά σε άνδρες και γυναίκες όλων των ηλικιών ισοδυναμούσε με ένα χαμένο έτος  στο σχολείο. Πρόσφατη έρευνα έχει επίσης συνδέσει την ατμοσφαιρική ρύπανση και με ψυχικές ασθένειες, ιδιαίτερα τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Η άνοια συνδέεται επίσης με την κακή ποιότητα του αέρα. Έρευνα στο Λονδίνο διαπίστωσε ότι άτομα άνω των 50 ετών σε περιοχές με τη μεγαλύτερη ρύπανση από διοξείδιο του αζώτου είχαν 40% μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας ενώ αντίστοιχα ευρήματα προέκυψαν και από έρευνα στις ΗΠΑ.

Εκτός από τον πόνο οι χαμένες ζωές και η επιδεινωμένη υγεία αποτελούν και ένα τεράστιο οικονομικό βάρος: 225 δισ. δολάρια σε απώλεια εισοδήματος το 2013, 5,11 τρισ. δολάρια ετησίως (περίπου 1 εκατομμύριο δολάρια το λεπτό) εάν προστεθεί το κοινωνικό κόστος, σύμφωνα με μια έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2016 στην οποία παρομοίασε αυτά τα στοιχεία με «κλήση αφύπνισης». Η ατμοσφαιρική ρύπανση επιδεινώνεται τα τελευταία χρόνια στις φτωχές χώρες, βελτιώνεται σε κάποιες από τις ανεπτυγμένες χώρες ενώ η γνώση μας για το πόσο βλάπτει το σώμα και το μυαλό μας αυξάνεται. Ο βρώμικος αέρας βρίσκεται μαζί μας εδώ και αιώνες αλλά κανείς δεν έχει επίσημα ακόμη την ατμοσφαιρική ρύπανση ως αιτία θανάτου του. Μόνο τις τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει σαφής η βλάβη που προκαλεί στην υγεία μας και μόνο τα τελευταία χρόνια έχει τύχει ευρείας προσοχής χάρη στις επιστημονικές ανακαλύψεις, τις κυβερνητικές παρεμβάσεις αλλά και το σκάνδαλο σχετικά με τα πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα της Volkswagen. Η δράση για τη μείωση της ρύπανσης όχι μόνο θα φέρνει άμεσα οφέλη αλλά θα βοηθήσει και στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής μακροπρόθεσμα.

Οι πιο καταστροφικές συνέπειες είναι από τα μικρο-σωματίδια. Αυτά δεν βλάπτουν μόνο τους πνεύμονες αλλά εισέρχονται και στην κυκλοφορία του αίματος. Επίσης θεωρείται πλέον ότι εισέρχονται σε ζωτικά όργανα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου. Τα περισσότερα παράγονται από την καύση ορυκτών καυσίμων ή ξύλου, για την οδήγηση, τη θέρμανση, τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και τη βιομηχανία. Παρόλο που έχουμε σημαντικές βελτιώσεις σε ορισμένες χώρες στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και στα αυτοκίνητα σε άλλες πηγές ρύπανσης υπάρχει στασιμότητα. Η γεωργία είναι μια τέτοια πηγή με την αμμωνία από τη ζωική κοπριά και τα λιπάσματα να έρχεται μέσω του αέρα στις πόλεις και να σχηματίζει επικίνδυνα μικρο-σωματίδια. Το διοξείδιο του αζώτου, το οποίο παράγεται από οχήματα που καίνε ντίζελ, όχι μόνο σχηματίζει σωματίδια αλλά πλέον είναι γνωστό ότι προκαλεί βλάβη όταν εισπνέεται ως αέριο. Ιδιαίτερα επικίνδυνο είναι και το διοξείδιο του θείου που οφείλεται στα καύσιμα οχημάτων αλλά και στα καύσιμα πλοίων και αεροσκαφών.

Σχεδόν όλοι επηρεαζόμαστε από το πρόβλημα. Πάνω από το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε περιοχές όπου η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι πάνω από τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Τα πράγματα είναι χειρότερα στη νότια και την ανατολική Ασία, εκεί που ζει το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας, με την κίνηση στους δρόμους, την βρώμικη βιομηχανία και την καύση των αποβλήτων να αποτελούν ένα τεράστιο τριπλό κίνδυνο. Η Ινδία έχει σχεδόν τις μισές από τις 50 πιο μολυσμένες πόλεις στον κόσμο, η Κίνα έχει 8 και το Ιράν 3. Η Αφρική επίσης είναι ιδιαίτερα μολυσμένη αλλά με ελάχιστα στοιχεία: το 2015 το Παρίσι είχε τρεις φορές περισσότερους σταθμούς παρακολούθησης από ότι ολόκληρη η ήπειρος. Αλλά η ατμοσφαιρική ρύπανση εξακολουθεί να επηρεάζει και τα πλούσια κράτη. Υπάρχει τάση βελτίωσης βέβαια αν κοιτάξουμε τα τελευταία 50 χρόνια αλλά έχουμε ακόμα 500.000 θανάτους ετησίως στην Ευρώπη. Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και 300 εκατομμύρια παγκοσμίως ζουν σε περιοχές με εξαιρετικά μεγάλη ατμοσφαιρική ρύπανση εκεί που οι τοξικοί ρύποι είναι 6 φορές υψηλότεροι από τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές.

Οι λύσεις στο πρόβλημα είναι εφικτές αλλά πολύ δύσκολες. Δεν απαιτούν νέες τεχνολογίες αλλά περιλαμβάνουν δράση σε πολλές περιοχές και συνήθως δεν είναι ούτε πολιτικά ευχάριστες αλλά ούτε και πολύ κερδοφόρες. Υπάρχουν δύο μεγάλες μεταβάσεις που πρέπει να γίνουν, ενεργειακή μετάβαση και πολεοδομική μετάβαση. Πρέπει να σταματήσουμε τη χρήση άνθρακα, να σταματήσουμε τη μαζική χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων στις πόλεις και να κάνουμε τα κτίρια λιγότερο ενεργοβόρα. Όλες οι κτιριακές εγκαταστάσεις θα πρέπει να θερμαίνονται και να ψύχονται με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αλλά και τα απόβλητα και τα απορρίμματα δεν πρέπει να καίγονται χωρίς αυστηρούς ελέγχους. Η κίνηση στις πόλεις θα πρέπει να επικεντρωθεί στο περπάτημα, στην ποδηλασία και στις δημόσιες συγκοινωνίες και μόνο όπου αυτά δεν είναι εφικτά στην ηλεκτροκίνηση.

Με πληροφορίες από guardian