Εμφύτευση ανθρώπινων γονιδίων σε πιθήκους, ένα αμφιλεγόμενο πείραμα

Η ανθρώπινη νοημοσύνη είναι μία από τις πιο εντυπωσιακές συνέπειες της εξέλιξης των ειδών. Είναι το αποτέλεσμα ενός αγώνα δρόμου που ξεκίνησε πριν από εκατομμύρια χρόνια, οδηγώντας σε όλο και μεγαλύτερους εγκεφάλους και όλο και πιο εντυπωσιακές ικανότητες. Τελικά, οι άνθρωποι στάθηκαν στα δυο τους πόδια, ανακάλυψαν το άροτρο και δημιούργησαν πολιτισμούς ενώ τα ξαδέρφια μας τα πρωτεύοντα έμειναν μέχρι σήμερα στα δέντρα.

Αυτό που δεν πέτυχε η φύση προσπάθησαν να πετύχουν επιστήμονες από τη Κίνα. Λένε ότι προσπάθησαν να περιορίσουν αυτό το χάσμα της εξέλιξης, δημιουργώντας διαγονιδιακούς πιθήκους. Δημιούργησαν μακάκους που τους «φόρτωσαν» με επιπλέον αντίγραφα ενός ανθρώπινου γονιδίου που θεωρείται ότι παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της ανθρώπινης ευφυΐας. «Αυτή ήταν η πρώτη προσπάθεια να κατανοήσουμε την εξέλιξη των ανθρώπινων γνωστικών ικανοτήτων χρησιμοποιώντας ένα διαγονιδιακό μοντέλο πιθήκων», λέει ο Bing Su, γενετιστής στο Ινστιτούτο Ζωολογίας του Kunming, που ηγήθηκε της προσπάθειας.

Σύμφωνα με τα ευρήματά τους, οι τροποποιημένοι πίθηκοι τα πήγαν καλύτερα από τους φυσιολογικούς σε τεστ μνήμης που περιελάμβανε χρώματα και εικόνες. Ο εγκέφαλός τους χρειάστηκε περισσότερο χρόνο για να αναπτυχθεί, ακολουθώντας το μοτίβο των παιδιών του ανθρώπινου είδους ενώ οι μαγνητικές τομογραφίες έδειξαν ότι δεν υπήρχε διαφορά στο μέγεθος των εγκεφάλων σε σχέση με τους νορμάλ πιθήκους.

Τα πειράματα αυτά, που δημοσιεύτηκαν τον Μάρτιο στην επιστημονική επιθεώρηση του Πεκίνου National Science Review, απέχουν πολύ από τον εντοπισμό των μυστικών του ανθρώπινου νου και σίγουρα δεν πρόκειται να οδηγήσουν σε εξέγερση των πιθήκων εναντίον μας. Πολλοί δυτικοί επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένου και ενός που συνεργάστηκε στην προσπάθεια, χαρακτήρισαν τα πειράματα ριψοκίνδυνα και διατηρούν πολλές επιφυλάξεις για την ηθική της γενετικής τροποποίησης των πρωτευόντων θηλαστικών, ενός τομέα στον οποίο η Κίνα έχει το τεχνολογικό πλεονέκτημα.

«Η χρήση διαγονιδιακών πιθήκων για τη μελέτη των ανθρώπινων γονιδίων που συνδέονται με την εξέλιξη του εγκεφάλου είναι ένας πολύ επικίνδυνος δρόμος για να τον ακολουθήσουμε», λέει ο James Sikela, γενετιστής που πραγματοποιεί συγκριτικές μελέτες μεταξύ των πρωτευόντων στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο. Εκφράζει την ανησυχία του για το γεγονός ότι το πείραμα δείχνει αδιαφορία για τα ζώα και πιστεύει ότι σύντομα θα οδηγηθούμε σε πιο ακραίες παρεμβάσεις. «Είναι μια επικίνδυνη κατηφόρα», λέει. Η έρευνα που χρησιμοποιεί ως πειραματόζωα τα πρωτεύοντα θηλαστικά είναι όλο και πιο δύσκολη στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, αλλά η Κίνα αδιαφορεί και εφαρμόζει τα πιο υψηλής τεχνολογίας εργαλεία επεξεργασίας του DNA στα ζώα. Οι Κινέζοι ήταν οι πρώτοι που δημιούργησαν πιθήκους που τροποποιήθηκαν με το εργαλείο επεξεργασίας γονιδίων CRISPR και τον Ιανουάριο  ανακοίνωσαν ότι έχουν δημιουργήσει 6 κλώνους ενός πιθήκου με σοβαρή διανοητική διαταραχή.

Οι εγκέφαλοι των προγόνων μας μεγάλωσαν γρήγορα σε μέγεθος και δύναμη. Για να βρουν τα γονίδια που προκάλεσαν την αλλαγή, οι επιστήμονες διαχρονικά αναζητούν τις διαφορές μεταξύ ανθρώπων και χιμπατζήδων, των οποίων τα γονίδια είναι περίπου 98% όμοια με τα δικά μας. Ο στόχος ήταν να εντοπιστούν «τα διαμάντια του γονιδιώματός μας», το DNA δηλαδή που μας κάνει ανθρώπους. Ένα υποψήφιο γονίδιο ονομάζεται FOXP2, το «γονίδιο της γλώσσα» που έγινε διάσημο για την πιθανή σύνδεσή του με την ανθρώπινη ομιλία. Οι επιστήμονες της Κίνας γοητεύτηκαν από ένα διαφορετικό γονίδιο, το MCPH1 ή μικροκεφαλίνη. Όχι μόνο επειδή η αλληλουχία του γονιδίου διαφέρει μεταξύ των ανθρώπων και των πιθήκων, αλλά και επειδή τα μωρά με βλάβη στη μικροκεφαλίνη γεννιούνται με μικροσκοπικά κεφάλια. Είναι εντυπωσιακό ότι η Κίνα έχει  αρχίσει εδώ και χρόνια να συνδυάζει τις μεγάλες εγκαταστάσεις αναπαραγωγής πιθήκων (η χώρα εξάγει ετησίως περισσότερους από 30.000) με τα νεότερα γενετικά εργαλεία. Αυτή η προσπάθεια την έχει μετατρέψει σε Μέκκα για τους επιστήμονες που χρειάζονται πειραματόζωα.

Αρκετοί επιστήμονες πιστεύουν ότι το κινεζικό πείραμα δεν έδωσε και πολλές νέες πληροφορίες. Ένας από αυτούς είναι ο Martin Styner, επιστήμονας υπολογιστών του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας και ειδικός στη μαγνητική τομογραφία, ο οποίος περιλαμβάνεται μάλιστα μεταξύ των συγγραφέων της κινεζικής μελέτης. Ο ρόλος του περιοριζόταν στην εκπαίδευση των Κινέζων φοιτητών για να αποσπάσουν δεδομένα από τις μαγνητικές τομογραφίες και λέει ότι σκέφτηκε να αφαιρέσει το όνομά του από την έρευνα η οποία δεν κατάφερε να βρει εκδότη στο δυτικό κόσμο.

Μετά από ό, τι είδε, ο Styner λέει ότι δεν προσβλέπει σε περισσότερη έρευνα πάνω σε διαγονιδιακούς πιθήκους. «Δεν νομίζω ότι είναι μια καλή κατεύθυνση», λέει. «Έχουμε δημιουργήσει ένα ζώο που είναι διαφορετικό από αυτό που έπρεπε να είναι. Όταν κάνουμε πειράματα, πρέπει να κατανοούμε βαθιά τι προσπαθούμε να μάθουμε για να βοηθήσουμε την κοινωνία και αυτό δεν συμβαίνει εδώ». Ένα επιπλέον ζήτημα είναι ότι στοιχίζει πολλά χρήματα η δημιουργία και η συντήρηση των γενετικά τροποποιημένων πιθήκων. Με μόλις 5 τροποποιημένους πιθήκους, είναι δύσκολο να καταλήξουμε σε σταθερά συμπεράσματα σχετικά με το αν διαφέρουν πραγματικά από τους κανονικούς πιθήκους όσον αφορά το μέγεθος του εγκεφάλου ή τις δεξιότητες μνήμης. «Προσπαθούν να κατανοήσουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Δεν νομίζω ότι φτάνουν εκεί», λέει ο Styner.

Με πληροφορίες από www.technologyreview.com