Όταν το Facebook μιμείται τη Διαύγεια

Καμία απόφαση ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων και προμηθειών, ή έγκρισης προϋπολογισμού και δαπανών κυβερνητικών, αυτοδιοικητικών και δημόσιων φορέων δεν θα εκτελείται αν δεν έχει αναρτηθεί η σχετική πράξη στο Διαδίκτυο. Όλες οι κρατικές δαπάνες στη φόρα και διαθέσιμες σε όλους, με λίγα λόγια.

Αυτό προέβλεπε το σχέδιο νόμου με τον τίτλο Διαύγεια, που κατατέθηκε στη Βουλή τον Ιούνιο του 2010 με σκοπό τη μέγιστη δημοσιότητα και διαφάνεια της κυβερνητικής πολιτικής και της διοικητικής δράσης. Ο νόμος ήταν μια καινοτομία της τότε κυβέρνησης, καθώς πουθενά στην Ευρώπη δεν υπήρχε ανάλογη πρακτική. Είναι χαρακτηριστικό ότι έτυχε της απόλυτης έγκρισης της τρόικας που τότε είχε αρχίσει να μπαίνει στη ζωή μας.

Όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα, εκτός του ΚΚΕ που δήλωσε παρών, υπερψήφισαν το νομοσχέδιο της Διαύγειας, ενώ παραδόξως για τα ελληνικά ήθη και έθιμα το νομοσχέδιο έτυχε θετικής αντιμετώπισης από τα ΜΜΕ της εποχής. Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, καμία πράξη φορέα δεν θα εκτελείται αν δεν έχει προηγηθεί η ανάρτησή της στο Διαδίκτυο, ακόμα και αν από τον νόμο δεν προβλέπεται δημοσίευσή της.

Έτσι από τον Οκτώβριο 2010 αναρτώνται σε ένα σημείο στο διαδίκτυο όλες οι αποφάσεις πράξεων των κυβερνητικών και διοικητικών οργάνων, λαμβάνοντας ειδική μέριμνα για τις πράξεις που αφορούν στην εθνική άμυνα και τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Από τότε στη Διαύγεια έχουν αναρτηθεί 33,5 εκατ. διοικητικές πράξεις από 4.780 φορείς και είναι εγγεγραμμένοι περίπου 93.300 χρήστες. Όλοι οι πολίτες, δίνοντας απλές λέξεις κλειδιά και χρησιμοποιώντας διάφορα φίλτρα και εύχρηστους τρόπους ταξινόμησης, έχουν ένα χρήσιμο εργαλείο για την ενίσχυση της πληροφόρησής τους και την άσκηση ελέγχου στην εκτελεστική εξουσία. 

Ας έρθουμε τώρα στο Facebook. Από τα τέλη Μαρτίου δημιούργησε νέα εργαλεία με στόχο τόσο την πρόληψη κακόβουλων παρεμβάσεων στις ευρωεκλογές όσο και τη μεγαλύτερη διαφάνεια των διαφημίσεων που σχετίζονται με την πολιτική. Όσοι θέλουν να αγοράσουν διαφημίσεις σχετικές με πολιτικά θέματα θα είναι υποχρεωμένοι να ταυτοποιηθούν και να λάβουν εξουσιοδότηση για τις σελίδες τους.

Έτσι για τη δημοσίευση προεκλογικών διαφημίσεων οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να επιβεβαιώσουν την ταυτότητά τους και να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το ποιος είναι υπεύθυνος για την πληρωμή της κάθε διαφήμισης. Κατά τη δημιουργία μιας εκστρατείας, εφόσον έχει ήδη ολοκληρωθεί επιτυχώς η διαδικασία εξουσιοδότησης, θα εμφανίζεται στο επίπεδο της διαφήμισης επιλεγμένο το κουτάκι «Αυτή η διαφήμιση σχετίζεται με την πολιτική ή ζητήματα εθνικής σημασίας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης». 

Σε κάθε διαφήμιση επίσης θα εμφανίζεται το «paid for by» («πληρώνεται από») το οποίο αν το πατήσει κάποιος θα μεταφέρεται στη Βιβλιοθήκη Διαφημίσεων. Εκεί θα βλέπει  πληροφορίες σχετικά με την απόδοση της διαφήμισης (όπως κόστος και εμφανίσεις) καθώς και τα δημογραφικά στοιχεία των ατόμων που την είδαν (όπως ηλικία, φύλο και τοποθεσία). Η βιβλιοθήκη και η πρόσβαση σε αυτή είναι δυνατή από οποιονδήποτε στον κόσμο ασχέτως αν έχει ή όχι λογαριασμό στο Facebook στο facebook.com/adlibrary. Τα εργαλεία αυτά δεν καλύπτουν μόνο διαφημίσεις σχετικές με συγκεκριμένες καμπάνιες αλλά και διαφημίσεις ενημέρωσης. Διαφημίσεις, δηλαδή, που δεν αναφέρουν κάποιον υποψήφιο ή πολιτικό κόμμα αλλά αφορούν σημαντικά πολιτικά ζητήματα.

Παίζοντας με το νέο εργαλείο έψαξα τις διαφημίσεις του Ντόναλντ Τραμπ, αφού στις ΗΠΑ αυτά τα κόλπα εφαρμόζονται από το 2018. Εκεί είδα τις λεπτομέρειες για την τελευταία διαφήμισή του, που αφορά τα επικείμενα γενέθλια (!) της Μελάνια. Πληρώθηκε από το «Trump Make America Great Again Committee» ενώ από τον Μάιο του 2018 μέχρι σήμερα ο πρόεδρος έχει ξοδέψει σχεδόν 11 εκατομμύρια σε διαφημίσεις στο Facebook.