Ο ερευνητής του ΜΙΤ Φίλιππος Τουρλομούσης περιγράφει το μέλλον

To φεστιβάλ επιστήμης και καινοτομίας Athens Science Festival έρχεται και φέτος στην Τεχνόπολη  Δήμου Αθηναίων για να προσφέρει μια χορταστική γεύση περί του τι ανεβαίνει το διάστημα αυτό στο χρηματιστήριο επιστημών, τεχνολογίας, τέχνης και ευφυΐας. Έχοντας ξεπεράσει τους 107.000 επισκέπτες στα πέντε χρόνια διεξαγωγής του, το ASF εξερευνά την επιστήμη μέσα από διασκεδαστικούς, καινοτόμους και διαδραστικούς τρόπους, συνδέει τις επιστήμες με την καθημερινή ζωή και αναδεικνύει τον ρόλο τους, επιτυγχάνοντας ένα ιδανικό κράμα γνώσης και ψυχαγωγίας.

Ανάμεσα στους συμμετέχοντες της φετινής διοργάνωσης, ένα όνομα ελληνικής προέλευσης με διεθνή ακαδημαϊκή σταδιοδρομία. Ο Φίλιππος Τουρλομούσης, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο MIT Centre for Bits and Atoms του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης, θα μιλήσει για τα υλικά τα οποία θα διαμορφώσουν κάθε πτυχή της μελλοντικής μας ζωής στη Γη και το Διάστημα. Ζητήσαμε από τον Έλληνα επιστήμονα μια σύντομη περιδιάβαση στη συναρπαστική όψη του κόσμου που έρχεται.

Πώς θα περιγράφατε τη δουλειά σας σε κάποιον που δεν διαθέτει την απαραίτητη επιστημονική εξοικείωση, αλλά θα επιθυμούσε ωστόσο να παρακολουθήσει την ομιλία σας στο ASF19;
Αυτό που κάνω είναι πάρα πολύ απλό! Σχεδιάζω μηχανές με τις οποίες μπορώ και επεξεργάζομαι υλικά με τέτοιο τρόπο που το τελικό κατασκεύασμα έχει ιδιότητες που θα ήταν αδύνατο να πετύχουμε με κοινές διεργασίες επεξεργασίας υλικών. Τώρα τελευταία με ενδιαφέρει πολύ οι μηχανές που φτιάχνω να μπορούν να μαθαίνουν και να βελτιώνονται με βάση αυτό που θέλω να πετύχω... Αυτό απαιτεί να παίρνουν πολλές μετρήσεις ταυτόχρονα και να επεξεργάζονται τα δεδομένα με πιο προχωρημένες μεθόδους στατιστικής ανάλυσης. Δεν χρειάζεται επιστημονική εξοικείωση για να κατανοήσει κανείς την ομιλία.   

Η περιληπτική παρουσίαση των «υλικών του μέλλοντος» αναφέρεται σε υλικά που μπορούν να ζυγίζουν όσο ένα φτερό όντας ισχυρά σαν χάλυβας, τα οποία θα μεταμορφώσουν τους τρόπους με τους οποίους χτίζουμε σπίτια, πλοία, διαστημόπλοια, αυτοκίνητα και θεραπεύουμε ασθένειες. Θα θέλατε να επεκταθείτε;
Φανταστείτε υλικά τα οποία είναι πλέγματα σε διάφορες γεωμετρίες και όχι συνεχόμενα στην όψη του γυμνού ματιού. Για παράδειγμα, η πτέρυγα ενός αεροσκάφους η οποία μπορεί να αλλάζει σχήματα με βάση τα αεροδυναμικά φορτία, κάνοντας την πλοήγηση του αεροσκάφους πιο ενεργητικά αποδοτική. Ένα άλλο παράδειγμα μπορεί να είναι πλέγματα από ίνες όπου αν καλλιεργήσουμε βλαστικά κύτταρα, αυτά καθοδηγούνται για να παράγουν ανθρώπινο συνδετικό ιστό συγκεκριμένου τύπου χωρίς τη χρήση χημικών. Στη συνέχεια, αυτό το κατασκεύασμα μπορεί είτε να χρησιμοποιηθεί σαν εμφύτευμα είτε σαν μια πλατφόρμα για να τεσταριστεί ένα καινούριο φάρμακο πολύ πιο αποτελεσματικά από ό,τι θα γινόταν με τωρινές διαδικασίες, οι οποίες περιλαμβάνουν ζώα. Τα υπόλοιπα από κοντά!

Ποια είναι ακριβώς η φύση του δικού σας ερευνητικού έργου στο MIT Centre for Bits and Atoms;
Αυτό που κάνω και θέλω να πετύχω είναι να δημιουργώ τεχνολογίες, οι οποίες θα είναι προσβάσιμες από οποιονδήποτε άνθρωπο πάνω στη γη, ο οποίος θα θέλει να φτιάχνει τα δικά του εργαλεία, τα δικά του έπιπλα, τα δικά του φάρμακα, τις δικές του συσκευές για να ελέγχει την καθαρότητα αυτών που πίνει και τρώει και οτιδήποτε άλλο μπορεί να φανταστεί. Ζούμε σε μια εποχή όπου σύντομα οι πόλεις θα μπορούν να παράγουν τοπικά όλα αυτά που καταναλώνουν, εφόσον δώσουμε τα κατάλληλα εφόδια σε όλους για να φτιάχνουν οτιδήποτε, οπουδήποτε. Προτείνω σε όσους θα ήθελαν να εμβαθύνουν το βιβλίο «Designing reality-How to survive and thrive in the 3rd digital revolution» από τον Neil Gershenfeld, director του CBA και advisor μου. 

Σημαντικό μέρος της δουλειάς σας επικεντρώνεται στην έρευνα νέων μεθοδολογιών εκτύπωσης υψηλής ανάλυσης για τη δημιουργία πραγματικά τρισδιάστατων δομών με ψηφιακές αναλύσεις. Πόσο σημαντικές είναι οι εξελίξεις στο συγκεκριμένο αντικείμενο; Και πόσο υψηλές οι προσδοκίες για το μέλλον;
Οι εξελίξεις στο πεδίο του 3D printing έχουν ήδη ξεκινήσει να έχουν τρομερό αντίκτυπο σε πολλούς κλάδους. Πλέον μεγάλες εταιρείες μπορούν να εκτυπώνουν αντικείμενα με περίπλοκα γεωμετρικά χαρακτηριστικά φτιαγμένα από μέταλλα, από βιο-υλικά και από πολυμερή υλικά με ένα τεράστιο φάσμα μηχανικών και θερμικών ιδιοτήτων μέσα σε μόλις μερικές ώρες! Θεωρώ πως μεγαλύτερο ακόμη αντίκτυπο έχει το γεγονός ότι πολλές από αυτές τις μηχανές μπορούν να αγοραστούν ή να φτιαχτούν σε χαμηλό κόστος. Φανταστείτε αν κάθε άνθρωπος στον πλανήτη μπορεί να έχει έναν ή περισσότερους desktop 3D printers με τους οποίους μπορεί να φτιάχνει οτιδήποτε θέλει. Σίγουρα μιλάμε για μια νέα πραγματικότητα και ένα νέο οικονομικό μοντέλο που ο καθένας μας πλέον δεν είναι μόνο καταναλωτής αλλά και παραγωγός!   

Ζείτε και εργάζεστε χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, σε ένα από τα πλέον αναγνωρισμένα ιδρύματα του πλανήτη. Πώς φτάσατε ως εκεί;
Ειλικρινά κατά τύχη, όχι όμως χωρίς να έχω αφιερώσει πολύ χρόνο και να μην έχω θυσιάσει πολλά από τα όμορφα πράγματα της καθημερινότητας στην Ελλάδα μας. Ήμουν μέτριος φοιτητής, αλλά κάποια στιγμή ανακάλυψα ότι αυτό που με γεμίζει είναι η έρευνα. Αυτό το χρωστάω στον πατέρα μου.  

Η επιστήμη σαν ένα οργανικό μέρος της καθημερινότητας που αφορά τον καθένα: Ένας από τους στόχους που το ASF επιθυμεί να αναδείξει. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να επιτευχθεί;
Είναι αξιόλογο που το φετινό φεστιβάλ προσπαθεί να προωθήσει αυτή την ιδέα. Είναι πολύ εύκολο να επιτευχθεί, αν κοιτάξουμε προς τα έξω και δούμε πώς αυτό υλοποιείται σε άλλες χώρες, μέσα από community fab labs και online πλατφόρμες εκπαίδευσης. Σημαντικό σε αυτή τη διαδικασία είναι να συνειδητοποιήσουμε σαν Έλληνες ότι η μάθηση δεν σταματάει στα σχολεία και στα πανεπιστήμια, αλλά είναι τρόπος ζωής.  

Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο επισκέπτη του Athens Re-Science Festival, ο οποίος αναλογίζεται το ενδεχόμενο μιας σταδιοδρομίας στις επιστήμες; Τι κάνει κάποιον επιστήμονα τελικά; Η μελέτη, η φιλοπεριέργεια, η διάθεση προσφοράς; Τι άλλο;
Αυτό που θα συμβούλευα: Θέληση, υπομονή και ηρεμία πάνω από όλα. Τι κάνει κάποιον επιστήμονα τελικά; Όχι πάντως ένας διδακτορικός τίτλος. Νομίζω πως η επιστήμη αφορά οποιονδήποτε επιλέγει ένα μη γραμμικό μονοπάτι καθημερινής ζωής, το οποίο δεν επαναπαύεται στις επιφανειακές πληροφορίες, αλλά θέλει να βασανίσει το μυαλό του ώστε να καταλάβει τον κόσμο γύρω του. Με αυτό το σκεπτικό ένας μουσικός ή ένας ζωγράφος είναι επιστήμονας. Το πιστεύω ακράδαντα αυτό.

*Το Athens Re-Science Festival διοργανώνεται από τον εκπαιδευτικό οργανισμό Επιστήμη Επικοινωνία - SciCo, το British Council, την Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, τον Σύνδεσμο Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς, ερευνητικούς φορείς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς. Υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος και της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας. Στρατηγικός συνεργάτης του Φεστιβάλ είναι το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών. 

Info: Υλικά του μέλλοντος, Κυριακή 7 Απριλίου, 17.00, INNOVATHENS Powered by Samsung. Με την υποστήριξη της Πρεσβείας των Η.Π.Α. στην Αθήνα. Athens Re-Science Festival, 3-7 Απριλίου 2019, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων