Οι 5 μεγαλύτεροι μύθοι για το διάστημα

Υπάρχει βαρύτητα στο διάστημα; Ο Ήλιος είναι όντως... κίτρινος; Οι μαύρες τρύπες είναι κοσμικές «ηλεκτρικές σκούπες»; Σε αυτά τα ερωτήματα, γύρω από τα οποία έχουν αναπτυχθεί μεγάλοι μύθοι, δίνει απαντήσεις η αστροφυσικός Λουσιάν Γουόλκοβιτς, από το Σικάγο. 

Η γνωστή αστροφυσικός από το Πλανητάριο του Αντλερ παραθέτει, σε άρθρο της στην «Ουάσινγκτον Ποστ», πέντε από τα πιο συχνά ερωτήματα και επιχειρεί να δώσει απλές εξηγήσεις. 

Πρώτος μύθος: Δεν υπάρχει βαρύτητα στο διάστημα

Τα βίντεο με τους αστροναύτες που αιωρούνται χαριτωμένα -ή ατζαμίδικα- μέσα στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), σαν να κολυμπάνε σε μια θάλασσα από αέρα, οδηγεί πολλούς ανθρώπους στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει καθόλου βαρύτητα εκεί πάνω. Στην πραγματικότητα αν δεν υπήρχε βαρύτητα στο διάστημα, ο ίδιος ο ISS δεν θα μπορούσε να βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Γη.

Από την εποχή του Νεύτωνα, σημειώνει η αστροφυσικός, μάθαμε ότι η βαρύτητα είναι η αμοιβαία έλξη ανάμεσα σε αντικείμενα με μάζα. Στη Γη βιώνουμε τη βαρύτητα ως το βάρος μας, δηλαδή την έλξη ανάμεσα στη δική μας μάζα και τη μάζα της Γης. Όταν ένα διαστημικό σκάφος ή ο ISS βρίσκονται στο διάστημα, τόσο τα ίδια τα σκάφη όσο και οι αστροναύτες μέσα σε αυτά δεν παύουν να νιώθουν την έλξη από τη βαρύτητα του πλανήτη, απλώς αυτή είναι μικρότερη από ό,τι πάνω στην επιφάνεια της Γης. Αλλά ακόμη και σε ένα μακρινό διαστημικό ταξίδι (όταν κάποτε γίνει), οι άνθρωποι μέσα σε ένα διαστημικό σκάφος θα νιώθουν τη βαρυτική επίδραση άλλων πλανητών και άστρων.

Δεύτερος μύθος: Οι μαύρες τρύπες «ρουφάνε»

Οπως αναφέρει η Λουσιάν Γουόλκοβιτς, οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν ότι οι μαύρες τρύπες είναι κάτι σαν κοσμικές ηλεκτρικές σκούπες που ρουφάνε ό,τι τις πλησιάζει. Στην πραγματικότητα μια μαύρη τρύπα είναι μια τεράστια συσσώρευση μάζας συμπυκνωμένη σε πολύ μικρό όγκο, που δημιουργεί γύρω της ένας πανίσχυρο βαρυτικό πεδίο, από το οποίο δεν μπορεί να δραπετεύσει ούτε το πιο γρήγορο πράγμα στο σύμπαν, δηλαδή το φως (γι' αυτό, άλλωστε, είναι «μαύρες»).

Όπως μάθαμε χάρη στον Αϊνστάιν και τους διαδόχους του, η τεράστια μάζα μιας μαύρης τρύπας καμπυλώνει το χωροχρόνο γύρω της με ακραίο τρόπο, γι' αυτό συχνά απεικονίζεται ως ρουφήχτρα, χωρίς όμως να είναι κάτι τέτοιο. Όπως κάθε άλλο αντικείμενο με μάζα, η μαύρη τρύπα ασκεί βαρυτική έλξη, απλώς είναι τόσο μεγάλη, που ολόκληρα άστρα περιφέρονται γύρω της. Αν με μαγικό τρόπο στη θέση του Ήλιου μας υπήρχε μια μαύρη τρύπα, η Γη θα συνέχιζε να κινείται γύρω της, χωρίς να «ρουφηχτεί» - αρκεί να μην πλησίαζε πολύ.

Τρίτος μύθος: Ο Ηλιος είναι κίτρινος

Τα παιδάκια ζωγραφίζουν τον Ηλιο κίτρινο και οι μεγάλοι επίσης τον βλέπουν έτσι. Στην πραγματικότητα, αν ήμασταν στο διάστημα, ο Ηλιος θα μας φαινόταν λευκός. Η παρανόηση, σύμφωνα με την αστροφυσικό, έχει να κάνει με το ότι το φως του, εωσότου φθάσει στα μάτια μας, έχει διασχίσει το μισό ηλιακό σύστημα καθώς και τη γήινη ατμόσφαιρα, που καμπυλώνει, φιλτράρει και διαχέει την ηλιακή ακτινοβολία - ή μάλλον τις ηλιακές ακτινοβολίες.

Το ηλιακό φως περιέχει ακτινοβολίες με διαφορετικές ενέργειες και επειδή το υψηλότερης ενέργειας μπλε φως της ηλιακής ακτινοβολίας διασκορπίζεται και χάνεται περισσότερο, τελικά το φως του Ήλιου που φθάνει στα μάτια μας, φαίνεται πιο κίτρινο από ό,τι είναι πραγματικά. Στο διάστημα, όπου δεν παρεμβάλλεται η ατμόσφαιρα της Γης, το φως του θα φαινόταν άσπρο.

Τέταρτος μύθος: Ο Ηλιος έχει μια... φωτιά που καίει 

Αρκετοί άνθρωποι νομίζουν ότι κάποια φωτιά καίει στον Ήλιο, ο οποίος είναι κάτι σαν φούρνος. Ακόμη και όσοι γνωρίζουν πως στην καρδιά του άστρου μας λαμβάνουν χώρα αντιδράσεις πυρηνικής σύντηξης, κάνουν λόγο για «πυρηνικό φούρνο» ή για «καύση» υδρογόνου. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμιά φωτιά και καμιά καύση, ώστε -με τη βοήθεια του οξυγόνου- να απελευθερώνεται ενέργεια από κάποιο καύσιμο.

Η Λουσιάν Γουόλκοβιτς επισημαίνει ότι ο πυρήνας του Ηλιου είναι ένας τεράστιος επιταχυντής - ένα CERN της φύσης- όπου γίνονται τρομερές συγκρούσεις σωματιδίων, μέσα από τις οποίες ελαφρύτερα στοιχεία, όπως το υδρογόνο, μετασχηματίζονται σε βαρύτερα στοιχεία, όπως το ήλιο. Στην πορεία των σωματιδιακών συγκρούσεων απελευθερώνεται και ενέργεια, που κάνει τον Ήλιο να λάμπει και η οποία φθάνει ως εμάς ως φως και θερμότητα.

Πέμπτος μύθος: Είναι τρομερά δύσκολο να διασχίσει κανείς τη ζώνη των αστεροειδών

Ενας πολύ μεγάλος αριθμός διαστημικών βράχων διαφόρων μεγεθών κινούνται μεταξύ του 'Αρη και του Δία, κάτι που ακούγεται επικίνδυνο, ιδίως αν έχει δει κανείς ταινίες επιστημονικές φαντασίας, όπως «Η Αυτοκρατορία αντεπιτίθεται», όπου το διαστημόπλοιο κάνει «σλάλομ» για να αποφύγει τους απειλητικούς αστεροειδείς.

Στην πραγματικότητα, υποστηρίζει η Γουόλκοβιτς, η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) έχει ήδη στείλει ουκ ολίγες αποστολές που πέρασαν μέσα από τη ζώνη των αστεροειδών χωρίς κανένα πρόβλημα. Ο λόγος είναι ότι, παρόλο που σε σχέση με το αχανές διάστημα όντως αυτή η ζώνη έχει περισσότερα αντικείμενα, αυτά δεν παύουν να απέχουν μεταξύ τους εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα. Άρα ακόμη και ένας τυφλός πιλότος διαστημοπλοίου δύσκολα θα τρακάρει!