Όταν η ηθική γίνεται αλγόριθμος

Εδώ και σχεδόν 50 χρόνια, από το 1967, έχει τεθεί από την Philippa Foot το θεωρητικό ηθικό δίλημμα γνωστό και ως «πρόβλημα του τραμ» (trolley problem). Σύμφωνα με αυτό ένα τραμ κατευθύνεται με ταχύτητα προς 5 ανθρώπους οι οποίοι κινδυνεύουν να σκοτωθούν. Υπάρχει η δυνατότητα να σωθούν οι άνθρωποι μόνο αν τραβήξεις ένα μοχλό και οδηγήσεις το τραμ στον παράδρομο. Εκεί όμως βρίσκεται ένας άνθρωπος που θα σκοτωθεί εάν το τραμ πάει προς αυτή τη κατεύθυνση. Το δίλημμα είναι μεταξύ της δράσης, να δράσεις και να σκοτωθεί ένα αντί για πέντε άτομα ή της αδράνειας, να αφήσεις τα πράγματα να εξελιχθούν και να σκοτωθούν τα πέντε άτομα. Την εποχή των αυτό-οδηγούμενων αυτοκινήτων το παλιό κλασικό πρόβλημα του τραμ έχει επανέλθει και πλέον δεν μας απασχολεί μόνο φιλοσοφικά αλλά και αλγοριθμικά. Με απλά λόγια, πρέπει να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι αλγόριθμοι και οι αντίστοιχες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης που θα ενσωματωθούν στα αυτο-οδηγούμενα οχήματα που θα κληθούν να λάβουν στη πράξη και στο δρόμο τέτοιες αποφάσεις.

Κανένας δεν θα αγόραζε ένα αυτοκίνητο που είναι προγραμματισμένο να τον σκοτώσει, όταν βρεθεί προ διλήμματος.

Για αυτό το λόγο ο καθηγητής φιλοσοφίας του Massachusetts Lowell, Nicholas Evans, μαζί με άλλους δύο φιλοσόφους και ένα μηχανικό σταμάτησαν να αμπελοφιλοσοφούν. Ξεκίνησαν δυναμικά, με μια σχετικά μικρή χρηματοδότηση 556.000 δολαρίων από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ, να μετατρέπουν σε αλγόριθμους και σε γλώσσα προγραμματισμού τα ηθικά προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν τα αυτοκίνητα του άμεσου μέλλοντος. Τα ερωτήματα βέβαια που πρέπει να απαντήσει η ομάδα μόνο εύκολα δεν είναι. Όπως αναφέρει και ο Evans, κανένας δεν θα αγόραζε ένα αυτοκίνητο που είναι προγραμματισμένο να τον σκοτώσει όταν βρεθεί προ διλήμματος. Επίσης, αν ένα αυτοκίνητο κάνει τα πάντα για να γλιτώσουν οι πεζοί, ακόμα κι αν αυτό θέτει τον οδηγό σε κίνδυνο, τότε κάποιος μπορεί να βρεθεί στην πορεία ενός οχήματος για να βλάψει σκόπιμα τον οδηγό. Ακόμα και ένα λέιζερ με υπέρυθρες ακτίνες θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να προκαλέσει σύγχυση στο σύστημα αισθητήρων του αυτοκινήτου και να προκαλέσει μια σύγκρουση.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό το πρόβλημα ηθικής και φιλοσοφίας που θα καλούνται να λύσουν οι πιονέροι της τεχνητής νοημοσύνης. Ο Patrick Lin, καθηγητής φιλοσοφίας στο Πολυτεχνείο της Καλιφόρνια, μελετά την ηθική της αυτο-οδήγησης και σε άλλα ζητήματα εκτός του προβλήματος του τραμ. Υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με εμπορικά ζητήματα γιατί τα αυτοκίνητα μπορεί να είναι προγραμματισμένα να περνούν μπροστά από συγκεκριμένα καταστήματα, ζητήματα ευθύνης για το ποιος θα είναι νομικά υπεύθυνος αν το αυτοκίνητο θέσει κάποιον σε κίνδυνο, κοινωνικά ζητήματα όπως η κατανάλωση αλκοόλ που μπορεί να αυξηθεί και η προστασία της ιδιωτικής ζωής – «ένα αυτόνομο αυτοκίνητο είναι ένας μεγάλος αδελφός σε τροχούς», λέει ο Lin.

Τα αυτόνομα αυτοκίνητα θα έχουν τεράστιες και απρόβλεπτες συνέπειες. «Είναι σαν να μπορούσαμε να προβλέψουμε τις επιπτώσεις της ηλεκτρικής ενέργειας» είπε ο Lin και συνεχίζει: «Η ηλεκτρική ενέργεια δεν οδήγησε μόνο στην αντικατάσταση των κεριών. Η ηλεκτρική ενέργεια προκάλεσε τόσο πολλά πράγματα που κανείς δεν θα μπορούσε να το προβλέψει. Η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη ανήκουν σε αυτή την κατηγορία».

Το μόνο σίγουρο είναι ότι κανένας αλγόριθμος και καμιά φιλοσοφική θεωρία δεν μπορεί να κάνει τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό απόλυτα ηθικά. Έτσι και αλλιώς τα ζητήματα ηθικής ταλανίζουν το ανθρώπινο είδος από τις απαρχές του μέχρι σήμερα, τα αυτοκίνητα θα τα λύσουν;

Στοιχεία από qz.com