Στην Κέρκυρα του Άγιου και του Πρωτοκύριακου

Ετούτος εδώ ο Νοέμβρης είναι αλλιώτικος. Δε θυμίζει σε τίποτα αρχές χειμώνα. Ένας λαμπρός ήλιος λούζει το νησί των Φαιάκων κι η «ευθυμία» περιχαρής περπατάει στις μαρμάρινες πλάκες του Λιστόν. Ακολουθώντας την παράδοση αιώνων λοιπόν, γύρω από την κεντρική πλατεία, πλήθος Κερκυραίων και ξένων, που έχουν κατακλείσει από πολύ νωρίς το πρωί το νησί, κάνουν την «περατζάδα» τους. Σε λίγο όμως όλοι παίρνουν θέση για να μπορούν να δουν καλύτερα.

Σήμερα γιορτάζουν, το Πρωτοκύριακο, ένα εκκλησιαστικό έθιμο. Οι καμπάνες χτυπούν δυνατά από νωρίς. Πλήθος ιερέων περπατούν μπροστά από το σκήνωμα του Αγίου. Ορθόδοξοι, καθολικοί, Ρώσοι. Είναι αδύνατο να μη θαυμάσεις τα εκκλησιαστικά λάβαρα, τις μπάντες, τους μουσικούς κάθε ηλικίας, τις στολές, τους ανθρώπους που περπατούν αργά, βηματιστά, ανέκφραστοι, καθηλωμένοι από το δέος της στιγμής. Οι πολλές φωνές σταματούν. Υπάρχει τάξη. Οι ντόπιοι σου παραχωρούν ευγενικά τη θέση τους για να δεις καλύτερα. Να θαυμάσεις την κουλτούρα του νησιού. Να δεις γιατί διαφέρουν.

Εδώ και 350 χρόνια, στο «Πρωτοκύριακο» του Νοεμβρίου, η Κέρκυρα τιμά τον Προστάτη Άγιό της. Τον ευγνωμονεί γιατί σε αυτόν οφείλει τη σωτηρία της. Η θέση του νησιού στα εμπορικά δρομολόγια από την Ανατολή, και η χρησιμοποίησή του ως ενδιάμεσου σταθμού ανεφοδιασμού των πλοίων, εξέθεταν τους κατοίκους του στον κίνδυνο να μολυνθούν ανά πάσα ώρα από επιδημικές ή άγνωστες στην Ευρώπη ασθένειες. Το νησί χτυπήθηκε από πανώλη το 1611, 1630, 1648, και το 1673 δύο φορές.

Η Κέρκυρα δοκιμαζόταν με τον αφανισμό όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη. Η πανδημία της πανώλης αποδεκάτιζε το νησί. Η αρρώστια μεταδιδόταν στους ανθρώπους, από το τσίμπημα των ψύλλων, οι οποίοι παρασιτούσαν σε μαύρους αρουραίους, κι ήταν άφθονοι στα πλοία που πηγαινοέρχονταν όχι μόνο στην Κέρκυρα αλλά και σε όλες τις κτήσεις της Βενετίας. Η Γαληνοτάτη θρηνούσε, μαζί της κι όλα τα λιμάνια της. Μαζί και το πιο τρανό νησί της. Η Κέρκυρα.

Για την αντιμετώπιση των «εισαγόμενων» επιδημιών, το Βενετικό κράτος είχε ιδρύσει ένα σύστημα προστασίας, το οποίο είχε την ίδια σχεδόν δομή τόσο στη Βενετία, όσο και στις κτήσεις της. Η αρμόδια υπηρεσία είχε σαν επικεφαλής τον Προβλεπτή της Υγείας (Proveditore della Salute), ο οποίος είχε αποφασίσει οι άρρωστοι να μεταφέρονται μακριά από τις πόλεις.

Εφτά στρέμματα. Δυο ναυτικά μίλια από την πόλη. Μια λωρίδα γης, ο Άγιος Δημήτριος, στη βορειοανατολική ακτή της Κέρκυρας. Οι Ενετοί το ονόμασαν Λαζαρέτο. Εκεί μεταφέρονταν οι άρρωστοι, περιμένοντας αβοήθητοι να πεθάνουν. Το Λαζαρέτο έγινε ο τάφος αμέτρητων ανθρώπων.

Το θανατικό αποδεκάτιζε την πόλη της Κέρκυρας και τα χωριά της, χωρίς οι γιατροί της πανώλης να μπορούν να βοηθήσουν παρά μόνο να πιστοποιήσουν την αρρώστια. Η επιστήμη είχε σηκώσει τα χέρια ψηλά κι ο αβοήθητος κόσμος απευθυνόταν στον Άγιο. Η παράδοση λέει ότι οι πιστοί έβλεπαν για τρεις συνεχόμενες νύκτες, ένα υπέρλαμπρο φως να δεσπόζει στην κορυφή του καμπαναριού. Ο θαυματουργός ιεράρχης τους, κρατώντας τον σταυρό στο χέρι, καταδίωκε το θανατικό. Λίγες ημέρες μετά η επιδημία έπαυσε. Το νησί σώθηκε και η βενετική διοίκηση θέσπισε να λιτανεύεται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή του Νοέμβρη το ιερό λείψανο του Αγίου Σπυρίδωνα.

Οι Κερκυραίοι γιορτάζουν ακόμη ένα γεγονός. Το 1941, μετά από τη λιτανεία για το Πρωτοκύριακο, σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, το νησί ήταν κάτω από Ιταλική κατοχή. Οι μαθητές των σχολείων, εκείνο τον Νοέμβρη, μετά τη λιτανεία δε διαλυθήκαν. Είχαν κρυμμένες ελληνικές σημαίες κάτω από τις στολές και παρέλασαν τραγουδώντας. Ήταν η πρώτη αντιστασιακή, αντιφασιστική συγκέντρωση κατά των δυνάμεων κατοχής. Μαζί με τους μαθητές ενώθηκε ο κόσμος που παρακολουθούσε τη λιτανεία, ακολούθησε σφοδρή επέμβαση των ιταλικών κατοχικών δυνάμεων για να διαλύσουν το διαμαρτυρόμενο πλήθος, έπεσε ξύλο, έγιναν συλλήψεις.

Το σκήνωμα του Αγίου λιτανεύεται πέντε φορές τον χρόνο. Την Κυριακή των Βαΐων, για την προστασία του νησιού από την πανώλη που είχε χτυπήσει όλη την Ευρώπη το 1629, το μεγάλο Σάββατο, ο Άγιος είχε γλιτώσει το νησί από μεγάλο λοιμό, στις 11 Αυγούστου, για το θαύμα του Αγίου που γλίτωσε το νησί από την επιδρομή και πολιορκία των Τούρκων το 1716, το Πρωτοκύριακο, και στις 12 Δεκεμβρίου την ημέρα της γιορτής του.