Ταξιδια

Γεφύρι της Πλάκας

Ο λαβωμένος θανάσιμα γίγαντας των Τζουμέρκων

Kείμενο: Θεόφιλος Μπασγιουράκης

Όταν το πρωταντικρύσαμε, πολλά χρόνια πριν, δεν πιστεύαμε στα μάτια μας. Το άνοιγμα του τόξου, το ύψος απ' το νερό, έμοιαζαν απίθανα, εξωπραγματικά. Καθώς πλησιάζαμε, αποκαλύπτονταν ένα - ένα τα σπάνια, τα μοναδικά χαρακτηριστικά του γεφυριού : η στιβαρότητα της κατασκευής, η πλαστικότητα της πελώριας καμπύλης, η αισθητική και αξεπέραστη τέχνη της πελεκητής πέτρας, η περίσσια τόλμη ή - καλύτερα - το υπολογισμένο "θράσος" των μαστόρων, των γεφυροποιών του μεγάλου Άραχθου ποταμού.

Το Γεφύρι της Πλάκας έστεκε ολόρθο, αγέρωχο μπροστά μας, μας προσκαλούσε και παράλληλα μάς προκαλούσε να νιώσουμε τον ίλιγγο και το δέος από το φοβερό του ύψος, 20 μέτρα πάνω από τα γοργοκίνητα νερά του Άραχθου ποταμού.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, πολλές φορές ανηφορίσαμε από την κοιλάδα του Άραχθου με προορισμό μια κορφή ή κάποιο ορεινό Τζουμερκιώτικο χωριό. Πάντα σχεδόν λοξοδρομούσαμε για λίγο ως το Γεφύρι της Πλάκας, για μια ματιά αγάπης, έναν χαιρετισμό σεβασμού προς τον πέτρινο γίγαντα των ηπειρώτικων γεφυριών.

©Θεόφιλος Πλευράκης

Δεν πάει πολύς καιρός που ξαναβρεθήκαμε στην Πλάκα. Καθώς θαυμάζαμε το γεφύρι, μάς γεννήθηκε η σκέψη να ετοιμάσουμε ένα άρθρο, ένα μεγάλο αφιέρωμα από τότε που πρωτοστάθηκε όρθιο, το 1866, και για όλη την κατοπινή, ιστορική του διαδρομή.

Σαν να μάντεψε ο γίγαντας τις σκέψεις μας, μάς φάνηκε πως ένευσε με ικανοποίηση απ΄το ύψος του... Φύγαμε αμέριμνοι, με την μακαριότητα των ανθρώπων που θεωρούν τα μελλούμενα αδιατάρακτα, δεδομένα. Και όλο και αναβάλλαμε το υπεσχημένο αφιέρωμα στον Γίγαντα της Πλάκας...

Την πρώτη μέρα του Φλεβάρη μας χτύπησε η είδηση σαν κεραυνός. Η εικόνα του θολού Άραχθου, με τα δυο βάθρα να κείτονται άψυχα στις όχθες, χωρίς την αγέρωχη καμπύλη ανάμεσά τους, ήταν τραγική. Το Γεφύρι της Πλάκας, το καύχημα των Τζουμέρκων, δεν υπήρχε πια. Το επιβλητικότερο, το πιο μεγαλόπρεπο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων, είχε μετά από 150 χρόνια ζωής και αντίστασης στα νερά, ηττηθεί. Όχι μόνον απ' την ορμή του Άραχθου αλλά - κυρίως - από την εγκληματική αδιαφορία των «αρμοδίων». Της πολιτείας, δηλαδή, που όφειλε έγκαιρα να ευαισθητοποιηθεί μετά τις πολύχρονες υποδείξεις και παραινέσεις του «Κέντρου Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών», αλλά και τόσων ιδιωτών και φορέων του τόπου.

©Θεόφιλος Πλευράκης

- Σήμερα όλοι ασχολούνται με το Γεφύρι της Πλάκας, μου λέει στο τηλέφωνο ο παλιός μου γνώριμος Σπύρος Μαντάς, άνθρωπος που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην καταγραφή και μελέτη των πέτρινων γεφυριών της Ηπείρου και της Πίνδου. Έτσι πάντα γίνεται στην Ελλάδα. Μόνον ένας θάνατος, μια καταστροφή, μπορεί να συγκινήσει τους αρμοδίους.

Ευτυχώς, για το Γεφύρι της Πλάκας, κάτι άρχισε γρήγορα να κινείται. Υπουργείο Πολιτισμού, Πολυτεχνείο και ιδιώτες. Πρωτοπόροι ανάμεσά τους οι «Μύλοι Λούλη», που ήδη από τον 19ο αιώνα είχαν πρωτοστατήσει ως βασικοί χρηματοδότες στην κατασκευή του γεφυριού. Το Γεφύρι της Πλάκας, λοιπόν, θα ξαναγίνει, είναι βέβαιο αυτό. Πόσο θα μοιάζει όμως με το παλιό; Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί προς το παρόν να απαντηθεί. Ελπίζουμε πως θα διατηρήσει κάποια από την αύρα του παρελθόντος...

Για την ιστορία αναφέρουμε, ότι το Γεφύρι της Πλάκας πρωτοκατασκευάστηκε το 1863 αλλά κατέρρευσε στα εγκαίνιά του. Το 1866 κατασκευάστηκε και πάλι από τον πρωτομάστορα Κώστα Μπέκα από την Πράμαντα των Τζουμέρκων. Τον Φεβρουάριο του 1944 υπεγράφη εκεί η «Συμφωνία της Πλάκας- Μυρόφυλλου», μεταξύ ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ για κοινή δράση κατά των Γερμανών. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Σπύρου Μαντά : «Το άνοιγμα του κεντρικού τόξου ήταν 37,50 μέτρα, το ύψος 19,60 μέτρα, το συνολικό μήκος του διαδρόμου 75 μέτρα και το συνολικό πλάτος του καταστρώματος 3,20 (ωφέλιμο πλάτος 2,60 μ).»

©Θεόφιλος Πλευράκης