Σαν σήμερα το 1967, οι Beatles ήρθαν στην Ελλάδα για να αγοράσουν ένα νησί

Οι Beatles στην Ελλάδα καταμεσής του «καλοκαιριού της αγάπης» και στην αυγή της χούντας των συνταγματαρχών.

Ένα από τα πολυθρύλητα όσο και λιγότερο καταγεγραμμένα επεισόδια της ιστορίας των Beatles, το ταξίδι του κουαρτέτου των σκαθαριών στην Ελλάδα σαν σήμερα τον Ιούλιο του 1967 αποτελεί έως τις μέρες μας αντικείμενο φιλονικιών μεταξύ των ερευνητών.

Σκόπευαν πράγματι οι Beatles να αγοράσουν ένα ελληνικό νησί; Ποιες οι προπαγανδιστικές απόπειρες από μέρους της δικτατορίας προκειμένου να αντισταθμιστεί η παγκόσμια καταδίκη ενάντια στο καθεστώς και τι ρόλο διαδραμάτισε στο εγχείρημα ο Αλέξης Μάρδας, ιδιοφυΐα των ηλεκτρονικών και επιστήθιος φίλος του γκρουπ;

Beatles: Σαν σήμερα το 1967 ήρθαν στην Ελλάδα για να αγοράσουν νησί

Μια ζεστή μέρα του Ιουλίου, ο Τζον Λένον καθόταν δίπλα σε μια λίμνη στην κεντρική Ελλάδα. Στο απόγειο της δόξας τους, με το «Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band» να έχει κυκλοφορήσει λίγους μήνες πριν, οι Beatles βρίσκονταν καθ' οδόν προς τους Δελφούς, μέσω της Αράχωβας. Ο Λένον, ο οποίος ήταν απλωμένος στο γρασίδι δίπλα στην πρώτη του σύζυγο, τη Σίνθια, και τον μικρό τους γιο, τον Τζούλιαν, φαινόταν να είναι χαμένος στις σκέψεις του.

Η υπόλοιπη μπάντα απολάμβανε τον ήλιο, έπινε μπίρες και πλατσούριζε στα νερά. Ο Λάμπης Τσιριγωτάκης, τότε νέος δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Το Βήμα», συνειδητοποίησε ότι αυτή ήταν η μεγάλη του ευκαιρία. Διαισθανόμενος ένα λαβράκι, πλησίασε πιο κοντά. «Τζον, μπορώ να σου κάνω μερικές ερωτήσεις;», αποτόλμησε.

«Κανένα πρόβλημα, χαίρομαι που σε γνωρίζω», ήρθε η απάντηση, καθώς ο Λένον, σηκώνοντας το βλέμμα από το μυθιστόρημά του Τζορτζ Όργουελ το οποίο διάβαζε, αναλογιζόταν την ερώτηση του Τσιριγωτάκη για τις «εντυπώσεις του από την Ελλάδα».

Αυτό που ακολούθησε ήταν ένα ξέσπασμα τόσο παθιασμένο που αιφνιδίασε τον δημοσιογράφο: «Δυστυχώς οι κοινωνικές ανισότητες στην Αγγλία είναι τόσο μεγάλες που με πληγώνουν ψυχολογικά. Η Ελλάδα είναι μια υπέροχη χώρα, φανταστικό κλίμα, υπέροχοι άνθρωποι... και γι' αυτό σκεφτόμαστε σοβαρά να αγοράσουμε ένα μικρό ελληνικό νησί και να φτιάξουμε το δικό μας χίπικο κοινόβιο, όπου θα μπορούσαμε να ζούμε ανενόχλητοι τον μισό χρόνο».

Oι Beatles στην Ελλάδα και η χουντική προπαγάνδα

Οι Beatles στην Ελλάδα το 1967, μια ταραχώδη χρονιά... Τρεις μήνες νωρίτερα η ομάδα των συνταγματαρχών είχε καταλάβει την εξουσία. Μια από τις πρώτες πράξεις του καθεστώτος ήταν η απαγόρευση της μίνι φούστας, καθώς και οτιδήποτε άλλου που για τους ακροδεξιούς αξιωματικούς του στρατού νοούνταν ως παρακμή και ανηθικότητα. Στην κορυφή της λίστας βρίσκονταν οι χίπις, οι οποίοι θεωρούνταν «ναρκομανείς, σεξομανείς και κλέφτες».

Και όμως, οι αξιωματούχοι του ΕΟΤ, όπως και τα μέσα ενημέρωσης που ελέγχονταν αυστηρά από τη χούντα, ήταν πρόθυμοι να αξιοποιήσουν την επίσκεψη των Beatles για να αντισταθμίσουν τη διεθνή απομόνωση που προκαλούσαν τα δημοσιεύματα περί εκτεταμένων βασανιστηρίων και διώξεων πολιτικών αντιπάλων.

Αυτό που δεν είχαν καταλάβει οι δικτάτορες, οι οποίοι θα κυβερνούσαν με σιδηρά πυγμή για τα επόμενα επτά χρόνια, ήταν ότι στο απόγειο της δεκαετίας του '60, η πιο διάσημη μπάντα της Βρετανίας ήταν όχι μόνο ενδόμυχα αντίθετη με τη βία και τον πόλεμο, αλλά βρισκόταν βαθιά στην ψυχεδελική φάση της. Η Ελλάδα, για όλα τα μέλη των Beatles, θα λειτουργούσε κυρίως ως σκηνικό για μια σειρά από παραισθησιογόνα ταξίδια.

Η τοποθεσία του νησιού - Γιατί ναυάγησε η συμφωνία

Πάνω από πέντε δεκαετίες αργότερα, το επεισόδιο που αναφέρεται στα απομνημονεύματα του βετεράνου δημοσιογράφου (Λάμπης Τσιριγωτάκης, «Αναμνήσεις ζωής», εκδόσεις Λιβάνη) έβαλε σε σκέψεις τους μελετητές των Beatles. Τον Αύγουστο του 2023, το περιοδικό Beatles Studies του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ δημοσίευσε ένα άρθρο έκτασης 8.000 λέξεων με τίτλο «Χρησιμοποιήθηκαν ως προπαγάνδα: Τα σχέδια των Beatles για ελληνικό νησί και η διεθνής πολιτική».

Ο συγγραφέας του, Τζόναθαν Νοτ, είναι πεπεισμένος μετά από αρκετά χρόνια έρευνας, ότι ενώ οι Beatles επιθυμούσαν διακαώς να αγοράσουν ένα καταφύγιο για να αποδράσουν από την πίεση της διασημότητας, οι Έλληνες αξιωματούχοι είχαν ταυτόχρονα στόχο να εκμεταλλευτούν αυτή την επιθυμία για να τονώσουν τον τουρισμό.

Εβδομάδες νωρίτερα, στο Λονδίνο είχαν ξεσπάσει διαδηλώσεις κατά της χουντικής κυβέρνησης, η οποία είχε εξορίσει χιλιάδες πρώην κομμουνιστές σε στρατόπεδα εργασίας σε νησιά του Αιγαίου. Μια εφημερίδα ανέφερε ότι οι διαδηλωτές κρατούσαν πλακάτ με το αίτημα «δημοκρατία στην Ελλάδα», καθώς υποδέχονταν τους καλεσμένους σε δεξίωση του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών στο καφέ Ρόγιαλ. Ο Έλληνας οικοδεσπότης του είχε κάνει «μια παθιασμένη έκκληση στους Βρετανούς τουρίστες να έρθουν στην Ελλάδα».

«Ο ελληνικός Τύπος εκείνη την εποχή λογοκρινόταν σε μεγάλο βαθμό, οπότε οι όποιες αναφορές σχετικά με τους Beatles είχαν πιθανώς επίσημη ευλογία», γράφει ο Νοτ. «Αλλά σωρευτικά, τα στοιχεία υποδηλώνουν κάτι περισσότερο από αυτό: ότι υπήρξε μια προσπάθεια το 1967 από τους εκπροσώπους του ελληνικού τουρισμού να χρησιμοποιήσουν την επίσκεψη των Beatles για να δημιουργήσουν θετική δημοσιότητα… Για να είμαι σαφής, δεν υπονοώ ότι οποιοσδήποτε από τους Beatles γνώριζε ανά πάσα στιγμή ότι το ταξίδι τους θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με αυτόν τον τρόπο».

Ο Νοτ περιγράφει πώς όταν το συγκρότημα βρήκε το νησί (πιστεύεται ότι ήταν ο Τσουγκριάς, ανοιχτά της Σκιάθου) και πριν η συμφωνία ναυαγήσει, τους δόθηκε εντολή να μεταφέρουν «κεφάλαια αξίας 120.000 λιρών συνολικά για να καλύψουν τα νομικά έξοδα και την ανακαίνιση των ακινήτων».

Πώς εμπλέκεται στο ταξίδι των Beatles ο Αλέξης «Magic Alex» Μάρδας

Το ταξίδι στην Ελλάδα είχε οργανωθεί από τον αείμνηστο Αλέξη Μάρδα, μια ιδιοφυΐα των ηλεκτρονικών και της μηχανικής τον οποίο αποκαλούσαν χαϊδευτικά Magic Alex, ένα από τα πρώτα στελέχη της εταιρείας των Beatles, Apple.

Ο Μάρδας, ο οποίος έμελλε αργότερα να έρθει σε ρήξη με το συγκρότημα, ήταν γιος αξιωματικού της πολεμικής αεροπορίας με στενές σχέσεις με τους συνταγματάρχες. «Φαίνεται πιθανό να εμπλέκονται επίσημοι εκπρόσωποι του τουρισμού και ο Αλέξης Μάρδας», γράφει ο Νοτ.

Αργότερα, ο Μπάρι Μάιλς, φίλος του συγκροτήματος και βιογράφος του Πολ ΜακΚάρτνεϊ, δήλωσε ότι είχε «τρομοκρατηθεί» από τη στάση των Beatles, λέγοντας στον συγγραφέα Πίτερ Ντόγκετ: «Όπως το θυμάμαι, ο Πολ ήταν ελαφρώς αμήχανος από όλα αυτά, αλλά ο Τζον δεν ανησυχούσε. Απ' όσο μπορώ να καταλάβω, όλο το ταξίδι στην Ελλάδα ήταν απλώς μια ομίχλη από LSD. Κανείς τους δεν ήξερε πραγματικά πού διάολο βρισκόταν».

Οι ιστορικοί συμφωνούν ότι η παρουσία των Beatles στην Ελλάδα θα θεωρούνταν ευλογία. «Οι συνταγματάρχες αναζητούσαν απελπισμένα από πολύ νωρίς κάποιου είδους νομιμοποίηση από το εξωτερικό», λέει ο Αλέξανδρος Ναυπλιώτης. «Η παρουσία του γκρουπ στην Ελλάδα εν μέσω της Beatlemania θα αποτελούσε προπαγανδιστικό ευεργέτημα για αυτούς».

«Αν και η σκέψη ότι οι Beatles αγόρασαν δήθεν το δικό τους ιδιωτικό ελληνικό νησί τείνει να ανακαλείται με μια δόση ρομαντισμού, η ιστορική καταγραφή αναδεικνύει ότι η διαδικασία δεν είχε κανένα τέτοιο στοιχείο», δήλωσε η δρ. Χόλι Τέσλερ, συνεκδότρια του Journal of Beatles Studies.

«Συχνά επηρεασμένοι και ενίοτε παραπλανημένοι από μερίδα υπαλλήλων της Apple, η παραλίγο αγορά των Beatles δείχνει τόσο την αφέλεια όσο και την αθωότητά τους, που αρκετές φορές εκμεταλλεύτηκαν όσοι ανήκαν στον στενό τους κύκλο».

(Πηγές: The Guardian, The Beatles Bible, The Paul McCartney Project)