Χάρης Δούκας: «Στην Άνδρο μένει να γραφτεί μια ιστορία. Και θα γραφτεί!»

Αν μου ζητούσαν να περιγράψω με λίγες μόνο λέξεις το νησί της Άνδρου, πιθανόν να έπεφτα στην παγίδα των τουριστικών στερεοτύπων ενός κυκλαδίτικου: δυνατός ήλιος, μελτέμια με πολλά μποφόρ, μοναχικά ερημοκλήσια, διάσπαρτοι πύργοι και περιστεριώνες, όλα να περικυκλώνονται από μια θάλασσα ατίθαση, που θέλει πάντα να κάνει τα δικά της, να σε κρατά σε εγρήγορση στην αγκαλιά της, με τις αισθήσεις σου να είναι διαρκώς σε επιφυλακή.

Όμως, η Άνδρος είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτά. Η ύπαρξη ενός ακόμα βασικού στοιχείου, χαρακτηρίζει το νησί: Είναι οι ορεινοί όγκοι και οι περιοχές πράσινου σε ρεματιές και κοιλάδες, σαν προέκταση της γειτονικής Εύβοιας – φαινόμενο ασυνήθιστο για κυκλαδονήσι.

Ωστόσο, δεν είναι μια δυσαρμονία μεταξύ θαλάσσιων και στεριανών τοπίων για τη διεκδίκηση της πρωτοκαθεδρίας, όπως συνήθως συμβαίνει. Τα στοιχεία τους έχουν εναρμονιστεί, σαν ένας διάλογος μεταξύ των δύο όψεων, που αλληλοσυμπληρώνονται και συνδιαλέγονται στο διηνεκές του χρόνου. Για παράδειγμα, οι οργανωμένες / πιστοποιημένες διαδρομές πεζοπορίας συνδέουν τις παράκτιες περιοχές με την ενδοχώρα σε μήκος 100 χλμ. περίπου, ενώ πολλά σπίτια και οικισμοί σκαρφαλώνουν στις υπώρειες των γύρω λόφων.

Και όταν επικρατεί καύσωνας, τα μελτέμια ασκούν την ευεργετική τους επίδραση (όταν δεν το παρακάνουν), όπως και η απόγειος αύρα τα βράδια από τα βουνά, η πλούσια βλάστηση ενεργεί σαν φυσική κλιματιστική συσκευή, ενώ οι πολλαπλές παραλίες διαφορετικής ταυτότητας η καθεμιά, είναι σε κάθε περίπτωση έτοιμες να σας υποδεχτούν.

Όταν φτάνω στη πύλη του νησιού, το λιμάνι του Γαυρίου, η πρώτη μου κίνηση είναι να κολυμπήσω στα υπέροχα νερά της Χρυσής Άμμου ή του Αγίου Πέτρου. Είναι σαν να παίρνεις δύναμη από την επαφή με το θαλασσινό νερό και αναζωογονείσαι.

Αφού πάρω το πρώτο «βάπτισμα» της θάλασσας, μετά θα ξεκινήσω τις περιοδείες στις υπόλοιπες θαλάσσιες ζώνες. Οπωσδήποτε θα επισκεφτώ τις παραλίες στο κοσμοπολίτικο Μπατσί. Με την αμφιθεατρικότητα που σε μαγεύει, ενδείκνυται για μια πιο τουριστική προσέγγιση του νησιού, χωρίς όμως ο τόπος να χάνει από τα κάλλη του, που το έκαναν περιζήτητο.

Εννοείται, θα επισκεφτώ τις «εύκολες» στην πρόσβαση παραλίες της Χώρας, της «Αρχόντισσας των Κυκλάδων», όπως θα έλεγε ο Εμπειρίκος. Το Νειμποριό και το Παραπόρτι είναι πρώτα στη λίστα, πριν καταλήξω να περιδιαβάζω στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης την έκθεση κάποιου διάσημου ζωγράφου που εκθέτει την περίοδο αυτή.

Και έχω πάντα την απορία και τον θαυμασμό πώς τόσα σπουδαία ονόματα της Τέχνης μπορούν να χωρούν σε ένα μικρό κυκλαδονήσι. Πώς θα μπορούσε το νησί να τα υποβαστάζει, αν δεν υπήρχε η προσφορά κορυφαίων θαλασσοπόρων, όπως του ιδρύματος Γουλανδρή εδώ, του Κυδωνιέως πιο πέρα στο ομώνυμο μουσείο. Αυτός θα είναι ένας ακόμα σταθμός της πορείας μου για να γνωρίσω μια νέα ευχάριστη έκπληξη με τους «Πλόες», τους Έλληνες ζωγράφους της χρονιάς, πάντα σε ένα θέμα που θα κινήσει το ενδιαφέρον και τις συζητήσεις.

Είναι η «Άνδρος των Μουσείων», που συμπληρώνεται από το Αρχαιολογικό, Ναυτικό, Λαογραφικό και άλλα τοπικά μουσεία και εκθέματα.

Μου αρέσει να αφήνω τις εμπειρίες από τα μουσεία να με διαπεράσουν πίνοντας ένα τσιπουράκι, κάτω από τον ιστορικό πλάτανο που απλώνεται παντού. Με τον όγκο του φορτωμένο, ποιος ξέρει από πόσες αναλύσεις και σκέψεις έχει ενσωματώσει κάτω από τη φιλόξενη σκιά του.

Και όταν πάλι αισθάνομαι κουρασμένος, δεν χάνω την ευκαιρία μιας εκτόνωσης στα διάφανα νερά, στα Πίσω Γυάλια προς τις Στενιές. Μετά δοκιμάζω γεύσεις σε δελεαστικά εδεσματοπωλεία, για να συνεχίσω την πορεία μου.

Το οδοιπορικό τώρα περιλαμβάνει τα Αποίκια με την ονομαστή Σάριζα και περνώντας από τη Μεσσαριά, εστία της ενδοχώρας, θα φτάσω στις περιβόητες Μένητες. Τι έκπληξη εδώ, να συναντάς σε κυκλαδίτικο μέρος αυτόν τον καταπράσινο τόπο μέσα σε ρέοντα νερά. Και σκέφτομαι πόσες διαφορετικές εμπειρίες επιφυλάσσει αυτό το νησί, αν αποφασίσουμε να το διατρέξουμε στην έκτασή του, τη δεύτερη μεγαλύτερη των Κυκλάδων, μετά τη Νάξο.

Και όμως, υπάρχουν πολλά ακόμα μέρη που πρέπει να ξαναδώ. Καταστρώνω τα σχέδιά μου για τη βορειοανατολική Άνδρο, με την πυξίδα προς την Άχλα, όπου φαίνεται ότι η υπέροχη θάλασσα παίζει περίεργα παιχνίδια με την ψιλή άμμο και την πράσινη έκταση. Αξίζει την ταλαιπωρία του χωματόδρομου της διαδρομής. Φτάνεις μέχρι το Ζόρκο, το Βιτάλι, το Ατένι μεταξύ άλλων… αλλά έχει ιδιαίτερη διαφορετική χάρη και η «πράσινη» ενδοχώρα, όπου περνάς από Βουρκωτή, Άρνη, Κατάκοιλο κ.ά.

Μετά από όλες αυτές τις διαδρομές φτάνω στο χωριό της κατοικίας μου, στον Όρμο Κορθίου. Έρχομαι εδώ από την ηλικία των 6 μηνών, όπως με διαβεβαιώνουν οι γονείς μου. Και από τότε μέχρι σήμερα επαναλαμβάνω την ίδια θερινή διαμονή ανελλιπώς, ώστε να έχω μάθει ακόμα και τις διακυμάνσεις των κυμάτων, τον χορό των χρωμάτων από τις παραλίες, του Μύλου, της Αγίας Αικατερίνης, τις Αποθήκες και τις Πλάκες μέχρι τον Χαλκολιμνιώνα. Δεσπόζει, βέβαια, της Γριάς το Πήδημα, με την απρόβλεπτη φυσική μορφή της παραλίας, κύριος πόλος έλξης των επισκεπτών της νήσου.

Δεν είναι μόνο λόγοι καταγωγής μου (από την Πίσω Μεριά εκ μητρός) ή ο φυσικός πλούτος του νησιού που με αιχμαλωτίζουν. Είναι μια ψυχική αίσθηση που σου δημιουργείται όταν το νησί δεν σου αποκαλύπτεται, αλλά κρατά μυστικά κάτω από την επιφάνεια. Έτσι σε σπρώχνει σε μια διάθεση αναζήτησης, που διώχνει κάθε αίσθηση κορεσμού, στερεοτύπων ή τυποποίησης. Κάθε φορά ανακαλύπτεις καινούργια πράγματα. Ας μη μας ξεγελάνε η αυστηρή, κλειστή όψη του νησιού, αφού όλα τα φυσικά συμβαίνοντα δεν σε αποκοιμίζουν, αλλά αντίθετα σε ξεγυμνώνουν και ξυπνούν έντονα συναισθήματα.

Έτσι κάθε καλοκαίρι βρίσκομαι στο νησί παρακινημένος να ανακαλύψω εκείνο που δεν αποκαλύπτεται, αλλά υπονοείται. Εκείνο που πρέπει να το αποκρυπτογραφήσεις σαν μια θεατρική παράσταση, όπως εκείνες που ανεβαίνουν κάθε χρόνο στη θεατρική σκηνή της Άνδρου, μια ακόμα σημαντική εκδήλωση στα πολιτιστικά δρώμενα του νησιού.

Ως Δήμαρχος Αθηναίων, καθώς γράφω αυτό το οδοιπορικό της Άνδρου σαν τουριστικό οδηγό, διερωτώμαι σε ποιους άραγε απευθύνεται. Ποιοι είναι τουρίστες σήμερα, ποιοι μπορούν να απολαύσουν το τουριστικό προϊόν, και αντιλαμβάνομαι ότι και η τουριστική κοινωνική προσβασιμότητα είναι κι αυτή δικαίωμα που βρίσκει εμπόδια, ανάμεσα σε «έχοντες» και «μη έχοντες».

Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία, που μένει να γραφτεί. Και υπόσχομαι πως θα γραφτεί.

* Ο Χάρης Δούκας είναι ο Δήμαρχος Αθηναίων.