Θοδωρής Παπακώστας: «Η Ιθάκη είναι η ουσία καθετί ελληνικού»

Αν υπάρχει ένα νησί που παραμένει στην ανθρώπινη συνείδηση ως ο απόλυτος φιλοσοφικός προορισμός, αυτό είναι η Ιθάκη. Χάρη σε έναν αλανιάρη κάτοικο –δεν ξέρω αν τον ξέρετε– που ζούσε εκεί πριν από χιλιάδες χρόνια και τον οποίο έπιασαν στο στόμα τους επικοί ποιητές, θεατρικοί συγγραφείς, λογοτέχνες και μύριοι όσοι. Η ιστορία του έγινε ο απόλυτος ταξιδιωτικός θρύλος και ο Οδυσσέας έγινε κομμάτι όλων μας.

Η Ιθάκη έχει κάτι το περίεργο. Δεν είναι το τεράστιο, επιβλητικό νησί που κόβει την ανάσα με τον όγκο του. Είναι όμως η ουσία καθετί ελληνικού. Αν υπάρχει κάτι όμορφο και φιλοσοφημένο στο αποτύπωμα του ελληνικού πολιτισμού στον παγκόσμιο χάρτη, είναι αυτή ακριβώς η απαράμιλλη μαγκιά να χωράει το σύμπαν όλο σε ένα μικρό κομμάτι γης.

Κάθε Οδυσσέας ξεκουράζεται στην Ιθάκη. Θέλεις να βουτήξεις σε κάθε μικρό κολπίσκο που συναντάς, ενώ περιδιαβαίνεις το νησί που είναι όλο καταγάλανo ή καταπράσινο ή και τα δύο – γιατί το χρώμα των νερών στην Ιθάκη είναι τόσο μοναδικό που θέλει μια νέα λέξη για να το περιγράψει.

Δαντελωτή τη θυμάμαι την Ιθάκη και δεν θα την ξεχάσω, καθώς δεν βρήκα ούτε ένα σημείο της που να μην μου αρέσει. Από το μικρό και γλυκύτατο Bαθύ, μέχρι την δύσκολη σχετικά ανάβαση ως τη Μονή Καθαρών (αλλά είμαι τρελός και περίεργος, κι όταν είχα πάει Ιθάκη ήταν εκείνη η οδηγική εποχή μου που ακόμη κι αν οριακά πήγαινε το αυτοκίνητο, θα πήγαινα). Φτάνοντας στη Μονή Καθαρών, η θέα από εκεί είναι απλώς ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ. Είναι στο ψηλότερο σημείο του νησιού και βλέπεις όλη την Ιθάκη, από τη μια πλευρά την Κεφαλονιά και από την άλλη τη Στερεά Ελλάδα και για να μιλήσω επιστημονικά… παθαίνεις τσότσο.

Συν τοις άλλοις στη Μονή υπάρχει η μοναδική εικόνα στον κόσμο που δείχνει την Παναγία με το Χριστό ως παιδάκι να κάνει τα πρώτα του βήματα.

Το αγαπημένο μου σημείο στην Ιθάκη είναι άλλο. Είναι ένα μικρό κτίριο και συγκεκριμένα μια προθήκη με ένα σπασμένο κομμάτι πηλού μέσα. Μισό. Έχει νόημα. Πρόκειται για την Αρχαιολογική Συλλογή Σταυρού Ιθάκης.

Σε μια σπηλιά στα βόρεια του νησιού, βρέθηκε ένα αρχαίο ιερό αφιερωμένο στον Οδυσσέα. Και μέσα είχε ένα μικρό όστρακο (δηλαδή σπασμένο αγγείο) που κάποια αρχαία περιπλανώμενη ψυχούλα που βρέθηκε εκεί ήθελε να αφιερώσει στον Οδυσσέα. Και χάραξε πάνω όπως όπως τη φράση «Ευχήνοδυσσεί», δηλαδή ευχή στον Οδυσσέα.

Και κάπως έτσι, χιλιάδες χρόνια θρύλων και ιστοριών ξεπετάγονται και ζωντανεύουν μπροστά μου όταν βλέπω τον γραφικό χαρακτήρα ενός ακόμη ταξιδιώτη που στα τόσα ταξίδια του, βρέθηκε σε αυτό το μικρό δαντελωτό, καταπράσινο και γαλήνιο κομμάτι γης και ήθελε να τιμήσει το μεγαλύτερο σύμβολο κάθε ταξιδευτή στην παγκόσμια ιστορία.

* Ο Θοδωρής Παπακώστας είναι αρχαιολόγος, δημιουργός του archaeostoryteller