Σμαράγδα Καρύδη: «Στη Σκύρο, τη μικρή, παγανιστική κυρά του Αιγαίου»

Έφτασα πρώτη φορά στη Σκύρο το καλοκαίρι του 1998 με τον Λυκομήδη, το μοναδικό καράβι που έκανε τότε τη διαδρομή Κύμη-Σκύρος. Τη στιγμή που το καράβι στρίβει για να πιάσει στο λιμάνι, τη Λιναριά, ακούγεται από τα μεγάφωνα του Κάβου, του μπαρ που κρέμεται στα βράχια πάνω από το λιμάνι, το «Αlso sprach Zarathustra» του Richard Strauss. Τα τελευταία 30 χρόνια, κάθε μέρα, επαναλαμβάνεται η ίδια ιεροτελεστία και οι διακοπές σου ξεκινάνε όπως το σάουντρακ από την «Οδύσσεια του διαστήματος».

Τη Σκύρο ήμουν τυχερή γιατί τη γνώρισα καλά. Και τη γνώρισα μέσα από τα μάτια Σκυριανών, που την αγαπούν πραγματικά και σέβονται τα έθιμα και τον πολιτισμό της, χωρίς να ξεπουλάνε τα πάντα στον τουρισμό. Γιατί η Σκύρος, πέρα από φυσική ομορφιά, πολλές και υπέροχες παραλίες, πευκοδάση, βουνά, έχει και τεράστιο πολιτισμό και δικό της έντονο χαρακτήρα. Έχει ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, ξυλογλυπτική, κεντήματα, κεραμική τέχνη.

Ίσως να την έχει σώσει το ότι δεν μπορούσες ποτέ να φτάσεις εκεί πολύ εύκολα. Είναι μόνη της στο κέντρο του Αιγαίου. Δεν έχει καράβι από τον Πειραιά ή τη Ραφήνα. Πρέπει να οδηγήσεις μέχρι την Κύμη για να πάρεις το καράβι. Κι έχει ακόμα ένα και μοναδικό καράβι. Τώρα το λένε Αχιλλέα. Τα τελευταία χρόνια πια, ειδικά το καλοκαίρι, έχει και συχνές πτήσεις. Τότε δεν είχε.

Για αρκετά χρόνια πήγαινα κάθε καλοκαίρι και καθόμουν για καιρό. Πάντα έμενα σε μια πολύ αγαπημένη μου οικογένεια ενός σπουδαίου Σκυριανού λαϊκού καλλιτέχνη, του Σταμάτη Φτούλη. Ο Σταμάτης έφτιαχνε τα μοναδικά κεραμικά έργα τέχνης του στο εργαστήρι του στην παραλία Μαγαζιά, καθώς έψελνε βυζαντινούς ύμνους και παραδοσιακά τραγούδια. Εγώ τα απογεύματα ζωγράφιζα δίπλα του για πλάκα κάνα πιατάκι, κι έκοβα δυόσμο από τα γλαστράκια της γυναίκας του της Γιώτας κι έφτιαχνα ωραία μοχίτο όσο περιμέναμε να γίνει το καμίνι. Από τότε που ο Σταμάτης έφυγε από κοντά μας, την τέχνη του συνεχίζει με τεράστια έμπνευση και ταλέντο ο γιος του ο Γιάννης. Ο Γιάννης όταν πρωτοπήγα ήταν 5 χρόνων. Τώρα έχει δικό του παιδί και φτιάχνει με τα χέρια του αριστουργήματα.

Έχω πάει σε διάφορες φάσεις της ζωής μου, με πολλούς φίλους και σε διαφορετικές εποχές. Όχι μόνο καλοκαίρι. Φεβρουάριο με 9 μποφόρ και χιόνι, ταξίδεψα γαντζωμένη στο κατάστρωμα κάτω από μια σκάλα, όπου όσοι ανεβοκατέβαιναν μου πάταγαν τα ξυλιασμένα μου δάχτυλα και με έβρεχε το κύμα. Αλλά ήταν Απόκριες κι η Σκύρος με αντάμειψε με το δικό της ιδιαίτερο καρναβάλι και τα πανάρχαια παγανιστικά της έθιμα, όπου όλοι ξεχύνονται στα σοκάκια του Χωριού και στη μεγάλη στράτα διονυσιασμένοι, για να σε ξεκουφάνουν με τις κουδούνες τους.

Έχω κάνει Πάσχα. Έχω ζήσει τον μεγάλο σεισμό που έγινε τον Ιούλιο 2001, όπου όλο το νησί άδειασε από τουρίστες. Όλο. Μόνο εμείς δεν φύγαμε. Μας τρέλανε στους μετασεισμούς, αλλά μας έμειναν οι άδειες παραλίες. Έχω πάει στον τρύγο κι έχω πατήσει τα σταφύλια. Έχω ανεβεί με μουλάρι στην Παναγιά τη Λυμπιανή 8 Σεπτέμβρη που έχει πανηγύρι. Μαγειρεύουν σε καζάνια κρέας με πιλάφι δίπλα στην εκκλησία, και μετά τον εσπερινό στρώνουν τα τραπέζια στο προαύλιο. Φάγαμε και τραγουδήσαμε τραγούδια της τάβλας όλη νύχτα. Έχω μαζέψει μελιτζάνες και κολοκύθια από το περβόλι στο Αγαλήνι.

Έχω φάει τα πιο νόστιμα μαγειρευτά, τα πιο γλυκά καρπούζια και τις ωραιότερες αστακομακαρονάδες της ζωής μου. Έχω γιορτάσει πολλά μου γενέθλια. Έχω χορέψει στη Σκυροπούλα, μια παλιά υπαίθρια ντισκοτέκ απ τα 70s, που δεν υπάρχει πια. Έχω δικά μου τροχάδια. Αυτά τα ειδικά δερμάτινα παπούτσια που φοράνε οι τσοπάνηδες. Μου τα έφτιαξε στο πόδι μου ο Τάκος ο Καψοκάρδης. Έχω πάρει κεντήματα καταπληκτικά με καράβια από την κυρα-Μαρία. Κι έχω ντυθεί βοσκός με την παραδοσιακή στολή που φοράνε την Καθαρά Δευτέρα.

Για όλους αυτούς τους λόγους και για άλλους πολλούς που δεν μπορώ να εξηγήσω, η Σκύρος έχει αυτό που ψάχνω πάντα στις διακοπές. Ένα μέρος που να μου θυμίζει τα παιδικά καλοκαίρια. Ένα μέρος που να μπορώ να περπατάω ξυπόλητη, να διαβάζω αστυνομικά μυθιστορήματα και να κοιμάμαι με ανεμιστήρες τα μεσημέρια. Να ξεπλένομαι έξω με το λάστιχο, να χαιρετάω τις κυρίες στις αυλές κι αυτές να με ρωτάνε: «τίνος είσαι συ;». Να πηγαίνω κατευθείαν με το μαγιό στην ταβέρνα στον Πολύβιο, να φάω τα γεμιστά που μου κράτησε, ενώ στο διπλανό τραπέζι παππούδες με φραπέ έχουν τουρνουά τάβλι.

Στην παραλία Μαγαζιά, μέσα στη θάλασσα βαθιά, έχει τρεις μικρές νησίδες-κυματοθραύστες. Αν κολυμπήσεις ως εκεί, κρυμμένος από την υπόλοιπη παραλία, μπορείς να κάνεις μπάνιο γυμνός ή να βγάλεις από τα βράχια πεταλίδες και να τις φέρεις στη Γιώτα. Κι αυτή θα τρίψει μαζί και φρέσκια ντοματούλα και θα σου φτιάξει την πιο ωραία μακαρονάδα.

* Η Σμαράγδα Καρύδη είναι ηθοποιός.