Brighton Beach, Μπρούκλυν: η συνοικία της ρωσικής μαφίας

Περίμενα (και μαζί δεν περίμενα) ότι ο απόηχος του πολέμου στην Ουκρανία θα έφτανε στις κοινότητες των Ρώσων εμιγκρέδων στη Νέα Υόρκη. Όμως, απ’ ό,τι μαθαίνω, αν και μερικοί Ρώσοι και Ουκρανοί της «Μικρής Οδησσού» στο Μπρούκλυν σηκώνουν τα χέρια αναφωνώντας: Я ничего не знаю! Δεν ξέρω τίποτα! Oтъебись! Παράτα με!, υπάρχουν κάποιοι που διαμαρτύρονται εναντίον της ρωσικής εισβολής. Θυμήθηκα το Brighton Beach, την πιο ρωσική από τις ρωσικές γειτονιές της Νέας Υόρκης, από ένα άρθρο που διάβασα πριν από λίγο καιρό για τη ρωσική μαφία. Αν και, επί κάμποσες δεκαετίες, με διαλείμματα, ανέπνεα κατά μήκος της παραλίας και του ξύλινου πεζόδρομου τον ίδιο αέρα με τους Ρώσους γκάγκστερς, έχω στο μυαλό μου εντελώς διαφορετικές εικόνες —μερικές από τις οποίες είναι πανοραμικές: βρισκόμουν στην κορυφή του rollercoaster. Πράγματι, στην ευρύτερη περιοχή του Coney Island ζουν τόσοι ρωσόφωνοι μετανάστες ώστε να της προσδίδουν ένα είδος ρωσικότητας· στις παραλίες όμως, συρρέουν όλες τις φυλές του Ισραήλ: οικογένειες με παιδάκια που ξεφωνίζουν στο λούνα παρκ, τρώνε χοτ ντογκς και πετάνε χαρταετούς. Πίσω από αυτές τις αμερικανικές σκηνές, εκτυλίσσεται το έγκλημα — όπως παντού· όχι περισσότερο. Η 60ή Περιφέρεια του Αστυνομικού Τμήματος της Νέας Υόρκης δεν έχει τους μπελάδες του Hunts Point ή του Brownsville.

Λένε ότι το 1645 οι Βρετανοί άποικοι έφτασαν στην περιοχή του κόλπου Sheepshead και την αγόρασαν από τους ιθαγενείς Ινδιάνους με αντάλλαγμα ένα τουφέκι, μια κουβέρτα και έναν βραστήρα. Το 1878, η αμμουδερή παραλία ονομάστηκε Brighton, δέκα χρόνια αφού ο William A. Engeman έχτισε εκεί ένα παραθεριστικό συγκρότημα: πράγματι, η μορφολογία του εδάφους έμοιαζε με εκείνη της ομώνυμης αγγλικής πόλης στη Μάγχη. Μέσα σε λίγα χρόνια, το Coney Island έγινε θέρετρο που βρισκόταν σε προσιτή απόσταση από το Μανχάτταν: η σιδηροδρομική γραμμή που εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 1878 σταματούσε έξω από το πολυτελές ξεοδοχείο Brighton Beach Bathing Pavilion, δίπλα στο οποίο, ο Engeman έφτιαξε ένα ιπποδρόμιο. Αλλά επειδή οι παλίρροιες διέβρωναν την αμμουδιά, το ξενοδοχείο μετακινήθηκε προς την ενδοχώρα: αυτή η τρελή επιχείρηση εξετελέσθη με ανύψωση περίπου 5.000 τόνων σκυροδέματος, χρησιμοποιώντας 13 υδραυλικούς γρύλους· το κτίριο μετατοπίστηκε κατά 140 μέτρα και στερεώθηκε σε 24 σιδηροδρομικές ράγες. Ήταν το μεγαλύτερο οικοδομικό εγχείρημα του 19ου αιώνα.

Εκείνη την εποχή ο αμερικανικός καπιταλισμός διαπνεόταν από αίσθημα παντοδυναμίας, θαυματουργίας κατά κάποιον τρόπο: τίποτα δεν τον σταματούσε. Μόλις έγινε φανερό ότι ο ωκεανός κατέτρωγε τη στεριά, χτίστηκε το περίφημο boardwalk αρκετά μακριά από την άκρη του κύματος· κι εκεί στήθηκαν ποικίλες μικροεπιχειρήσεις ψυχαγωγίας: μάγισσες και αστρολόγοι, ζογκλέρ, πωλητές μπαλονιών και μαλλιού της γριάς. Το Brighton Beach δεν άργησε να εξελιχθεί σε hotspot για το βοντβίλ, με θέατρα και νυχτερινά κέντρα, ενώ στο καζίνο του ξενοδοχείου εργάζονταν γκέισες με την αρμόζουσα ιαπωνική ενδυμασία. Το κιτς συνοδευόταν από χόμπι της υψηλής κοινωνίας: χάντμπολ, mah-jong και χαρτοπαιξία: η ατμόσφαιρα έμοιαζε με το Λας Βέγκας προτού καν συλληφθεί η ιδέα του Λας Βέγκας.

Το 1919, το πάρκο ψυχαγωγίας το οποίο περιελάμβανε ένα τεράστιο τρενάκι από χάλυβα, κάηκε. Όμως, η περιοχή συνέχισε να αναπτύσσεται γοργά. Κι από το 1920, άνοιξε η γραμμή του μετρό —μια υπερυψωμένη κατασκευή· κι αν έχει κάποια σημασία, το 1989 είχα γράψει ένα βιβλιαράκι με τίτλο «Το εναέριο τρένο στο Στίλγουελ: αναφερόμουν σ’ αυτή την υπερυψωμένη γραμμή. Εν πάση περιπτώσει, με το «εναέριο τρένο στο Στίλγουελ», οι λουόμενοι μπορούσαν πλέον να επιστρέφουν στα άλλα boroughs της Νέας Υόρκης μέσα σε μιάμιση ώρα· πράγμα που αχρήστευε το ξενοδοχείο. Το 1924 το Brighton Beach Hotel έκλεισε αλλά η γειτονιά προσέλκυσε νέους μόνιμους κατοίκους: στα χρόνια λίγο πριν και μετά τη Μεγάλη Ύφεση του 1929-1936 εγκαταστάθηκαν εκεί Εβραιοαμερικανοί πρώτης και δεύτερης γενιάς και, αργότερα, επιζήσαντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Το 2011, από τους περίπου 55.000 Εβραίοι επιζήσαντες που είχαν έρθει στη Νέα Υόρκη, οι περισσότεροι κατοικούσαν στο Brighton Beach. Υπήρξε όμως μια λεπτομέρεια —η μαφία— που άλλαξε τη φυσιογνωμία της.

Μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο Brighton Beach πολλοί εύποροι Νεοϋρκέζοι διατηρούσαν εξοχικές κατοικίες. Αλλά, στα χρόνια του ’40 η ποιότητα ζωής επιδεινώθηκε και το ποσοστό φτώχειας αυξήθηκε μαζί με την αναλογία των ηλικιωμένων κατοίκων προς τους νεότερους. Στη δεκαετία του ’50 η αύξηση τόσο του τοπικού πληθυσμού όσο και των καινούργιων μεταναστών, μαζί με την τάση φυγής προς τα προάστια, κατέστησε το Coney Island και την παραλία Brighton ένα προάστιο σαν τα άλλα: πολλοί άνθρωποι ζούσαν εκεί, κοντά στον ωκεανό, αλλά εργάζονταν στο Μανχάτταν ή στο κεντρικό Μπρούκλυν. Στη δεκαετία του 1970 είχε γίνει μια πολυσύχναστη, κακόγουστη, θορυβώδης και παιδιάστικη περιοχή όπου μπορούσες να αγναντέψεις τον Ατλαντικό και να καταναλώσεις junk food, κι όπου ο χειμώνας έριχνε ένα σύννεφο μελαγχολίας: πολλά καταστήματα έκλειναν και στο boardwalk άκουγες τα βήματά σου μαζί με το κρώξιμο των γλάρων.

Ύστερα άρχισαν οι εμπρησμοί και το εμπόριο των ναρκωτικών. Σ’ αυτό το τοπίο, εγκαταστάθηκαν Σοβιετικοί μετανάστες, κυρίως Εβραίοι Ασκενάζι από τη Ρωσία και την Ουκρανία: ήταν τόσο μεγάλος ο αριθμός τους ώστε η παραλία ονομάστηκε «Μικρή Οδησσός». Ποιοι ήταν αυτοί οι Ρώσοι και Ουκρανοί που συνέρρευσαν στο Μπρούκλυν; Πολλοί είχαν παρελθόν φυλακίσεων για το οποίο ισχυρίζονταν ότι υπήρχαν πολιτικοί λόγοι, αντισημιτισμός κυρίως. Μπορεί. Πάντως, επί Λεονίντ Μπέζνιεφ, η Σοβιετική Ένωση βρήκε ευκαιρία να ξεφορτωθεί μερικούς μικροεγκληματίες, να κάνει καλή εντύπωση στις ΗΠΑ και να εκπληρώσει τις επιθυμίες του Χένρι Κίσιντζερ: ήταν μια ιστορική στιγμή καλών αισθημάτων και win-win διπλωματίας. Οι ΗΠΑ δεν υποπτεύονταν ότι έκαναν εισαγωγή μαφιόζων. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 και τις επακόλουθες αλλαγές στις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες των μετασοβιετικών κρατών, χιλιάδες πρώην Σοβιετικοί και Ανατολικοευρωπαίοι έφτασαν στην παραλία Brighton όπου είχαν συγγενείς ή φίλους κι όπου μπορούσαν να πλοηγηθούν μέσα στην καθημερινότητα μιλώντας ρωσικά. Πολλοί από αυτούς ήταν Γεωργιανοί, Ουσμπέκοι και Αζερμπαϊτζανοί («Αζέροι»).

Ως αποτέλεσμα, άνοιξε μεγάλος αριθμός ρωσόφωνων επιχειρήσεων (καταστήματα, βιβλιοπωλεία, νάιτ κλαμπ) και χτίστηκαν συγκροτήματα κατοικιών που καθρέφτιζαν την οικονομική θέση των νέων μεταναστών: για παράδειγμα, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, κατασκευάστηκε ένα συγκρότημα πολυώροφων κατοικιών μπροστά στον ωκεανό, το “Oceana”, όπου μένουν πλούσιοι επιχειρηματίες, σταρ της σόου μπίζνες και πρώην αξιωματούχοι από την πρώην Σοβιετική Ένωση — και οι απόγονοί τους βεβαίως. Το 2006, ο 65χρονος σήμερα Alec Brook-Krasny εξελέγη εκπρόσωπος στην 46η Περιφέρεια της Πολιτειακής Συνέλευσης της Νέας Υόρκης, η οποία περιλαμβάνει το Brighton Beach: ήταν ο πρώτος εκλεγμένος πρώην Σοβιετικός στις ΗΠΑ. Tον είχα δει μια φορά να φωτογραφίζεται για κάποιο περιοδικό: έπαιρνε πόζες στην παραλία ενώ ολόγυρά του φτεροκοπούσαν οι γλάροι.

Πολυώροφες πολυκατοικίες άρχισαν να χτίζονται ήδη από τη δεκαετία του 1930. Τότε, η Κάτω Ανατολική Πλευρά του Μανχάτταν είχε κορεστεί πληθυσμιακά: έλειπε ο ζωτικός χώρος· η πόλη έσκαγε στις ραφές. Έτσι, πολλοί Εβραίοι μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη, που είχαν εγκατασταθεί στη Lower East Side μετακόμισαν στη «Μικρή Οδησσό». Σήμερα μόνο το 23,3% των κατοίκων του Brighton Beach είναι γεννημένοι στις Ηνωμένες Πολιτείες· το 72,9% έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό και εξαιτίας της ομοιογένειας των μεταναστών στη συνοικία, το 36,1% του πληθυσμού δεν μιλάει και δεν κατανοεί τα αγγλικά· συνεννοούνται μεταξύ τους στα ρωσικά. Επίσης, είναι χαρακτηριστική η τοπική κουλτούρα που δίνει την εντύπωση της Οδησσού: 3.000 παιδιά στο Brighton Beach μαθαίνουν μπαλέτο σε τοπικές σχολές, ενώ η δημοτική βιβλιοθήκη έχει περισσότερα βιβλία στα ρωσικά παρά στα αγγλικά.

Φτάνω στο ζήτημα της εγκληματικότητας: αν και υπάρχει πολλή φιλολογία γύρω από το έγκλημα στην περιοχή, «τυχαίοι» φόνοι συμβαίνουν πολύ σπάνια. Η εγκληματικότητα εκτυλίσσεται γύρω από τη ρωσική μαφία, την Bratva, που ασχολείται με το εμπόριο ναρκωτικών και των όπλων, τη χαρτοπαιξία και τα στοιχήματα. Στη δεκαετία του 1970, το πιο διαβόητο πλοκάμι της μαφίας ήταν η Συμμορία των Potato Bag, που έκανε ληστείες και απάτες· το αφεντικό μιας άλλης μαφιόζικης οικογένειας, ο περιβόητος Evsei Agron είχε δοσοληψίες με τις επιχειρήσεις του Ντόναλντ Τραμπ: μερικές φορές αναλογίζομαι πόσα χρόνια «ξέρω» τον Ντόναλντ Τραμπ και τα καμώματά του. Οι Ρώσοι νονοί, από τον Marat Balagula μέχρι τον Vyacheslav Ivankov, είχαν έδρα το Brighton Beach, ενώ σε μια εποχή που κυκλοφορούσα συχνά στο νότιο Μπρούκλυν, ο Vladimir Reznikov έπεσε ηρωικά από σφαίρες της μαφιόζικης οικογένειας των Lucchese έξω από το εστιατόριο “Odessa” (που δεν υπάρχει πια): η δολοφονία του, που εξιχνιάστηκε οκτώ χρόνια αργότερα, έδειξε στις αστυνομικές αρχές τις σχέσεις της ρωσικής μαφίας με την ιταλική και έφερε στο φως παρανομίες που δεν ξέραμε ότι μπορούσαν να υπάρξουν· για παράδειγμα, κύκλωμα διανομής αφορολόγητης βενζίνης. Προπάντων, το τέλος του Reznikov αποθάρρυνε την αστυνομία της Νέας Υόρκης διότι αποδείκνυε ότι οι ρωσικές εγκληματικές οικογένειες είχαν ριζώσει στις ιταλο-αμερικανικές κι ότι η μοναδική λύση ήταν να αλληλοεξοντωθούν. Όμως, αν και τα στέκια των μαφιόζων, όπως ήταν το “19th Hole” στο Μπρούκλυν, έχουν γίνει παρελθόν, η παρουσία τους είναι εμφανής και κάπως γελοιογραφική: φορώντας μαύρα γυαλιά μέσα στη νύχτα, χρυσά ρολόγια και χοντρές αλυσίδες στον λαιμό, προσδίδουν στη γειτονιά μια παράξενη φωτογένεια.

Παίρνοντας από το Μανχάτταν το «εναέριο τρένο» προσγειώνεσαι σε μια άλλη χώρα όπου Ρώσοι παίζουν σκάκι ή τρώνε στιφάδο στο καμπαρέ «Ρασπούτιν». Έχουν περάσει σχεδόν τέσσερα χρόνια από την τελευταία φορά που πήγα στο Coney Island: στο μεταξύ, το «Ρασπούτιν» έκλεισε, αλλά αντικαταστάθηκε από το «Τατιάνα»· το Eνυδρείο όπου πήγαινα παλιά και χάζευα τα δελφίνια, βρίσκεται ακόμα εκεί· είναι ένα ορόσημο της Νέας Υόρκης. Όπως και το εναέριο τρένο που διανύει τη λεωφόρο Στίλγουελ, περνάει τη λεωφόρο Ποσειδώνος και κάνει τέρμα στη Λεωφόρο της Γοργόνας.