Η Άνδρος του Νίκου Σύμπουρα

Άνδρος, Υδρούσα (λόγω των πολλών νερών), Λασία (λόγω της βλάστησης), Μικρά Αγγλία πιο πρόσφατα και πολλές ακόµα ονοµασίες, δόθηκαν στο οµορφότερο για µένα νησί, το νησί µου.

Εµείς πάντως, Άντρο τη λέγαµε µικρά. Κι ακόµα έτσι τη λέµε.

Άνδρος, λοιπόν!

Το νησί των καπεταναίων και των εφοπλιστών. Η πιο πράσινη από τις Κυκλάδες, αφού το βορειοανατολικό της τµήµα είναι γεµάτο νερά, µε τη µοναδική, αρχοντική Χώρα που σαν γλώσσα γης διεισδύει στο Αιγαίο. Με τις – πολλές– υπέροχες αµµώδεις παραλίες (Άχλα, Γυάλια, Χρυσή Άµµος, Κυπρί, Άγιος Πέτρος, Φελλός, Βιτάλι, Ζόρκος, Αποθήκες, Πισολιµιώνας, το Πήδηµα της Γριάς…) και χωριά που πραγµατικά αξίζει να περπατήσει κανείς (Στενιές, Μένητες, Λάµυρα, Κόρθι, Μπατσί…). Και βέβαια, η Άνδρος ξεχωρίζει για την πολιτιστική της παράδοση και ιστορία. Το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Γουλανδρή, η µοναδική Καΐρειος Βιβλιοθήκη που φιλοξενεί πολύτιµα έγγραφα, βιβλία και αρχεία συνδεδεµένα µε τον κορυφαίο Έλληνα διαφωτιστή Θεόφιλο Καΐρη, το  Ίδρυµα Π.&Μ. Κυδωνιέως αλλά και το εξαιρετικό Ναυτικό Μουσείο στη Χώρα, αποτελούν από µόνα τους λόγο να ταξιδέψει κανείς στο νησί. Και για όσους ενδιαφέρονται για αρχαιολογικούς χώρους, τι να πει κανείς για την Παλαιόπολη (η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού από τον 7ο αιώνα π.Χ. µε τον µόλο που ακόµα και σήµερα φαίνεται από ψηλά) και τον εντυπωσιακό αρχαιολογικό της χώρο που «τροφοδότησε» µε µοναδικά ευρήµατα και ειδώλια το Αρχαιολογικό Μουσείο της Παλαιόπολης και της Χώρας. Αλλά και τον Στρόφιλα, το µεγαλύτερο σωζόµενο οικισµό Νεολιθικής Εποχής, του Αιγαίου, ή τη Ζαγορά, µία από τις καλύτερα σωζόµενες πόλεις της γεωµετρικής περιόδου στην Ελλάδα.

Για το τέλος άφησα τα ανδριώτικα εδέσµατα: Φουρτάλια (από το βενετσιάνικης προέλευσης fritaja), µε ντόπια χοιρινά λουκάνικα. Προτιµώ την πατατο-φουρτάλια από τη λυρο-φουρτάλια. Δοκιµάστε τη απαραιτήτως! Και από γλυκά, υπέροχα τοπικά αµυγδαλωτά, γλυκό κουταλιού κυδώνι και παγωτό (µ)πραλίνα στην πλατεία του Πλάτανου στη Χώρα. Δεν θα το µετανιώστε.

Όµως εµείς την Άνδρο τη λέγαµε Άντρο. Κι ακόµα έτσι τη λέµε.

Γιατί η Άντρος έχει µια δική της αύρα, όχι αυτή του «Διονυσιακού» τουρισµού αλλά την «Οµηρική», που συνδέεται µε τη θάλασσα, τα βαπόρια, το νόστο, την επιστροφή στο νησί και στους ανθρώπους µας.

Πηγαίναµε για µπάνιο περπατώντας από το σπίτι στις Στενιές (το καταπράσινο χωριό µε τη µοναδική ναυτική παράδοση, τα καλο-συντηρηµένα καπετανόσπιτα και τα υπέροχα περπατήµατα σε πολλά κοντινά αξιοθέατα). Φεύγαµε κολυµπώντας από το Χιονατάκι στα µπροστά Γυάλια (το όνοµα το πήραν από τα διάφανα νερά που σου επιτρέπουν να δεις τα πάντα στον βυθό), φθάναµε απέναντι στην Ψαρασηµίνα, τη σπηλιά µε το γλυκό νερό, πάνω στη θάλασσα, που µόνο εµείς γνωρίζαµε – έτσι πιστεύαµε. Εκεί η καταγάλανη θάλασσα του Αιγαίου και τα βράχια σ’ αγκαλιάζουν σαν µήτρα. Μέναµε για ώρες. Εκεί, κατεβαίνοντας στον βυθό για να πιάσεις εκείνον τον αχινό, σκέφτηκες πως ίσως δεν θέλεις να ανέβειςστην επιφάνεια ξανά. Εκεί, στα Γυάλια και την Ψαρασηµίνα (και αλλού στην Άντρο), η θάλασσα γίνεται Αγάπη. Γυρίζοντας, µαζεύαµε από την παραλία πολύχρωµα «γυαλάκια» από µπουκάλια που είχε σπάσει και σµιλέψει η θάλασσα. Οι αδελφές µου έφτιαχναν µε αυτά πανέµορφα διακοσµητικά και παιδικά κοσµήµατα. Εκεί αγαπήσαµε τη θάλασσα. Να πάτε.

Στον δρόµο από τις Στενιές και τα Γυάλια προς τη Χώρα, στη µέση της διαδροµής, στο ψηλότερο σηµείο, βρίσκεται η Αγία Τριάδα. Μόνη της, ορατή από τις Στενιές και τη Χώρα, αγναντεύει το Αιγαίο. Εκεί, στο πιο ψηλό σηµείο, πήγαιναν οι γυναίκες των ναυτικών, να χαιρετίσουν µε άσπρα µαντήλια τους αγαπηµένους τους, που τύχαινε να περάσουν µε το βαπόρι από την Άντρο, όσο πιο κοντά γινόταν στα βράχια. Είχαν να τους δουν χρόνια γιατί τα µπάρκα ήταν µεγάλα. Δεν µπορούσαν όµως να τους αγγίξουν. Τόσο κοντά, τόσο µακριά. Νοσταλγία, θλίψη, µοναξιά, δάκρυα. Η µπουρού του βαποριού «απαντούσε» στα µαντήλια, µέχρι το βαπόρι να χαθεί στον ορίζοντα. Αν είστε τυχεροί και ακούσετε την µπουρού διερχόµενου αντριώτικου βαποριού, ακόµα και σήµερα θα ακούσετε µαζί και όλες αυτές τις µοναδικές ιστορίες των ναυτικών και των γυναικών που τους περίµεναν. Όπως τις ακούει εκεί από τον τάφο του, ακριβώς δίπλα και ο Λεωνίδας Α. Εµπειρίκος, ένας από τους σηµαντικότερους εφοπλιστές του νησιού, πατέρας του κορυφαίου υπερρεαλιστή ποιητή και λογοτέχνη της γενιάς του ’30, Ανδρέα Εµπειρίκου. «Είπα τη λέξη θάλασσα, και αµέσως λιώνουν µέσα µου οι θρόµβοι, όπως οι θρόµβοι αυτών που τραγουδάν και λένε: “Άσπρο πουλί τρεχαντήρι…”». Να πάτε. Θα ακούστε ιστορίες θαλασσινές.

Όµως το νερό δεν βρίσκεται µόνο στη θάλασσα. Ανεβαίναµε στα Αποίκια, ένα όµορφο ορεινό χωριό, γνωστό για την πηγή της Σάριζας και, λίγο πριν φτάσουµε, στρίβαµε αριστερά προς την Πυθάρα. Περπάτηµα στο πανέµορφο µονοπάτι –η Άνδρος έχει πάνω από 200 χλµ. σηµατοδοτηµένων πεζοπορικών διαδροµών (!)– και ναι: καταρράκτες σε Κυκλαδονήσι, βράχια σµιλευµένα από τη ροή του πεντακάθαρου ποταµίσιου νερού και ανάµεσά τους γούρνες σα λιµνούλες. Φύση πανέµορφη, απρόσµενη, σαν θύλακας ενός άλλου κόσµου µυστικού, γεµάτου νεράιδες και ξωτικά. Και ο Δ µε την Κ, παιδιά ακόµα, να τσαλαβουτούν γελώντας, να θυµούνται και να ξεχνούν. Καθόµασταν στον βράχο και ακούγαµε το νερό. Στην Άντρο θυµάσαι και ξεχνάς πιο εύκολα. Να πάτε. Ειδικά αν «είστε» ή έχετε παιδιά.

Φεύγοντας από τα Αποίκια προς τα βόρεια του νησιού, σε έξι περίπου χιλιόµετρα, φτάνεις στο πανέµορφο Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου (Άγιος της θάλασσας και των ναυτικών). Για µένα, το οµορφότερο της Άνδρου. Μόνο του στην πλαγιά του βουνού, µε µοναδική θέα προς το πέλαγος, κτίστηκε τον 16ο αιώνα και, µετά από αρκετές επεκτάσεις, έφτασε στη σηµερινή του µορφή. Εξαιρετικά καλά συντηρηµένο, µε πολλά ανεκτίµητης αξίας κειµήλια και εικόνες, ήσυχο και κατανυκτικό, σε αναγκάζει να µιλάς χαµηλόφωνα. Πηγαίναµε το Πάσχα αλλά και τα καλοκαίρια ως παιδιά και τότε προτιµούσαµε να µένουµε στο προαύλιο, γύρω από τον γέρικο πλάτανο και την πηγή που και σήµερα αναβλύζει δροσερό νερό. Ο Άγιος θα µας έδινε την ευλογία του ακόµα και στο προαύλιο. Βολική πεποίθηση. Εκείνη τη µέρα µπήκα κατευθείαν µέσα. Παρακάλεσα για εκείνο που παρακαλούσα κάθε µέρα. Να βοηθήσει τη Μ. Μάλλον δεν θα µάθω ποτέ αν βοήθησε. Μάλλον δεν µπήκα µέσα τελικά. Να µπείτε. Να πάτε. Και φεύγοντας κατηφορίστε προς τα υπέροχα Άχλα για µια βουτιά που θα σας µείνει αξέχαστη.

Επιστρέφετε προς τη Χώρα, περνάτε τα Λιβάδια και τη Μεσαριά και φτάνετε στο χωριό Αλαδινού µε την υπέροχη θέα. Περπατάτε για τριακόσια περίπου µέτρα σε ένα παραδοσιακό πλακόστρωτο καλντερίµι και φτάνετε στο σηµαντικό Σπήλαιο Φόρος. Ένα από τα πρώτα σπήλαια που ανακαλύφθηκαν στην Ελλάδα από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία (Ε.Σ.Ε). Πήγαµε σχετικά πρόσφατα για πρώτη φορά –παρά τα τόσα χρόνια που πηγαίνουµε στην Άντρο– γιατί η Μ. εκτός από τη θάλασσα αγαπούσε πολύ την εξερεύνηση. Φτάσαµε στην κατηφορική είσοδο που οδηγεί στις πέντε αίθουσες του ηλικίας 4,5-5 εκατοµµυρίων ετών σπηλαίου. Κοιτούσε το φως και την πανέµορφη φύση και µετά τη σκοτεινή είσοδο. Ξανά και ξανά. Αποφάσισε να µη µπει. Όχι ακόµα. Δεν ήταν έτοιµη. Μπήκα µόνος, καταγράφοντας µε το τηλέφωνο κάθε βήµα. Εντυπωσιακοί σταλακτίτες και σταλαγµίτες, πολύχρωµα πετρώµατα και εξαιρετική ξενάγηση από τους οδηγούς. Βγήκα έξω και ήταν σα να µπαίνω σε έναν άλλο κόσµο. Η Α και η Ν ήταν δίπλα της και την άγγιζαν µε κάθε ευκαιρία για να µη χάσουν ούτε µια στιγµή την επαφή. Δύο ολόκληρα χρόνια και τόσα πολλά πιο πριν. Καθίσαµε σε ένα πέτρινο πεζούλι εκεί κοντά. Της έδειξα τη µαγευτική διαδροµή στους εντυπωσιακούς διαδρόµους και στις αίθουσες του σπηλαίου, τα θαυµαστά έργα που µόνο η φύση ξέρει να «κατασκευάζει», τα χρώµατα και το φως, εκεί που νοµίζεις ότι το µόνο που υπάρχει είναι το σκοτάδι. Ένας άλλος κόσµος. Ελπίζω να είναι ένας. Να πάτε.

Να πάτε στην Άνδρο και, φεύγοντας µε το βαπόρι, χαιρετίστε το νησί όπως το κάνει το περίφηµο άγαλµα του Αφανή Ναύτη του Τόµπρου («σήµα κατατεθέν» της Άνδρου που βρίσκεται στην άκρη της Χώρας, κάτω από το Κάστρο). Θα δείτε πως θα ξαναγυρίσετε και την Άνδρο θα τη λέτε πια Άντρο.

* Ο Νίκος Σύµπουρας είναι Διευθύνων Σύµβουλος της Tempo OMD.