Έφτασε η ώρα να πάρουμε τα βουνά: Ας πάμε στα Τζουμέρκα

Όλα θα περάσουν. Χρειάζεται μόνο χρόνος. Και υπομονή. Και καλή διάθεση. Και το κυριότερο. Ξέρω πού πάω και γιατί. Η πρώτη πατημασιά στο χιόνι, ο πρώτος ήχος που κάνει το παγωμένο νερό κάτω από την πατούσα μου είναι αρκετό για να διώξει όλη την αγωνία της ανάβασης στα Αθαμανικά όρη. Αγαπητοί, καλώς ήρθατε στον παράδεισο.

Τα Τζουμέρκα αγναντεύουν μεγαλόπρεπα όπως άλλωστε αρμόζει κι επιτάσσει ο όγκος, το ύφος και το ύψος τους. Καλωσορίζουν τον ταξιδιώτη που δεν ήρθε τυχαία να περπατήσει ετούτο εδώ το κομμάτι της Πίνδου. Καλώς ορίσατε στα Τζουμέρκα. Θέλει γερά στομάχια και επιδέξιους οδηγούς ο δρόμος. Κι ο φόβος καλό κάνει.

Απότομες, δύσκολες στροφές. Από τη μια, ο βράχος και από την άλλη ο γκρεμός. Και εάν έχεις υψοφοβία, εδώ θα τη χάσεις ή θα πολλαπλασιαστεί αβίαστα. Ίσως γιατί είναι ένα μέρος για λίγους; Ένας τόπος άγριος και αυθεντικός; Κλείνουν μεμιάς τα στόματα κι ανοίγουν διάπλατα τα απροπόνητα μάτια για να αγναντέψουν τις χαράδρες, και τους γκρεμούς τους απύθμενους.

Είναι η ώρα να πάρουμε τα βουνά; Αν ναι, τότε τα Τζουμέρκα είναι ο σωστός προορισμός.

Το Συρράκο στέκεται σε μια πλαγιά του όρους Λάκμος σε υψόμετρο 1150 μέτρων. Αγναντεύει τη χαράδρα του ποταμού Χρούσια. Ακούγονται ακόμη τα λόγια του ποιητή, γέννημα του τόπου, του Κώστα Κρυστάλλη που έγραψε:
«Παρακαλώ σε, σταυραητέ, για χαμηλώσου ολίγο,
και δόσμου τες φτερούγες σου, και πάρε με μαζί σου,
πάρε με απάνου στα βουνά, τι θα με φάει ο κάμπος!»

Αθαμανικά όρη. Ο ορεινός όγκος που χωρίζει την Ήπειρο από τη Θεσσαλία. Είναι λες κι όλα τα έβαλε ο Θεός σε μια πλαγιά. Το καταλαβαίνεις όταν φτάνεις στη μονή Κηπίνας. Ένα σύγκρυο περπάτησε πάνω μου όταν την είδα. Κομμάτι του βράχου. Κομμάτι του άγριου τόπου, κοιτάει τον Καλαρρύτικο ποταμό που κυλάει στα πόδια της. Τα αυτοκίνητα μένουν εκτός οικισμού, ένα λιθόστρωτο μονοπάτι σε οδηγεί στην πλατεία, δυο πλάτανοι κι η βρύση της Γκούρας. Δεν υπάρχουν περισσευούμενα στολίδια εδώ. Πίνεις ένα τσίπουρο για να ζεσταθείς, όλοι βγάζουν το δικό τους και συνεχίζεις.

Απέναντι από το Συρράκο οι Καλαρρύτες, στα 1200 μέτρα, στην άκρη μιας χαράδρας που καταλήγει στο ποτάμι, στον Καλαρρύτικο. Τα δυο χωριά ενώνονται με ένα μονοπάτι, μια ώρα δρόμος, που διασχίζει το φαράγγι του Χρούσια. Μην το χάσεις, αξίζει τον κόπο κι ας κουραστείς.

Ποια είναι η αίσθηση που κυριαρχεί; Η απόλυτη, δίχως όρια ελευθερία. Τα χιονισμένα βουνά αγκαλιάζουν τον ανθρώπινο ψυχισμό και τον κανακεύουν απαράμιλλα. Κρύβουν κάθε ατέλεια, σπρώχνουν την ασχήμια για μετά. Διαγράφουν κάθε φόβο καθώς προβάλλουν την κορμοστασιά τους.

Είναι το κάλεσμα να περπατήσεις το μονοπάτι. Κάθε ανάβαση είναι μια μοναδική εμπειρία. Η πορεία προς την κορυφή ενός βουνού είναι πάντα μια λύτρωση. Στέκουν εκεί αγέρωχες οι κορφές, αιώνιες, επιβλητικές με τη σιγουριά της ομορφιάς και της αυθεντικότητας να τις αγκαλιάζει. Οι καλυμμένες από το χιόνι πλαγιές καλούν τον ψυχισμό να γαληνέψει. Γιατί τα βουνά υπάρχουν και περιμένουν υπομονετικά να τα ανακαλύψεις. Κι οι καταρράκτες; Δεν υπάρχουν λέξεις για να περιγράψω αυτό που ένιωσα στο χωριό Καταρράκτης.     

Στο Συρράκο γεννήθηκε ο Ιωάννης Κωλέττης, ο πρώτος συνταγματικός πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ποιοι έμεναν άραγε εδώ; Τι έκαναν; Κι αν είναι δύσκολο να φτάσεις σήμερα εδώ, πώς ήταν τον 17ο και τον 18ο αιώνα; Μου είπαν πως οι άντρες ήταν τόσο δυνατοί που τους έλεγαν βουβάλια!

Πολλοί ήταν έμποροι κι έφταναν με τα καραβάνια τους σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της Ευρώπης. Ναύλωναν και καράβια για τη μεταφορά των προϊόντων τους κι έφταναν  μέχρι τη Νάπολη, το Λιβόρνο, τη Βενετία, την Τριέστη, τη Μάλτα, τη Σαρδηνία. Άλλοι, φτωχότεροι, ήταν ραφτάδες. Κι ήταν ξακουστοί. Τους έλεγαν τερζήδες. Κεντούσαν χρυσοποίκιλτες στολές για Έλληνες και Τουρκαλβανούς. Άλλοι ασχολούνταν με το ράψιμο της κάπας. Είναι οι καποραφτάδες. Μου είπαν ότι τις κάπες αυτές τις έστειλαν στο στρατό του Ναπολέοντα! Ήταν περιζήτητες στην Ιταλία και στην Ισπανία.  Κι όσοι δεν ασχολούνται με τα αιγοπρόβατα ή με το εμπόριο, είναι αργυροχόοι, είναι χρυσοχόοι. Ήταν γνωστοί για τα επιγράμματα που χάραζαν στους μαστραπάδες και στα κρασοπότηρα.

Περπατώ στα Τζουμέρκα με δυο γυναίκες που με οδηγούν στον τόπο τους. Τους ζητώ να μου μιλήσουν για τη γη τους. Η Μαίρη Γκούβα καθώς περπατάμε μου λέει: «Πολλοί οι δρόμοι για να προσεγγίσεις τα Τζουμέρκα. Θες από τα Γιάννενα; Θες από την Άρτα; Θες από τα Τρίκαλα; Κι άλλοι τόσοι για να φτάσεις στα Πράμαντα. Ένα από τα κεντρικά και μεγαλύτερα χωριά των Τζουμέρκων. Λίγα λεπτά έξω από τα Πράμαντα υπάρχει το σπήλαιο της Ανεπότρυπας που έχει μια από τις μεγαλύτερες εσωτερικές λίμνες στην Ελλάδα. Κρυμμένο στα συθέμελα του βουνού οδηγεί σε εσωτερικό ταξίδι στο βαθύτερο εαυτό μας, αρκεί να τολμήσουμε και να ανοίξουμε την πόρτα του.

»Βγαίνοντας από το συγκεκριμένο σπήλαιο και τη βουτιά στα έγκατα του ψυχισμού μας είμαστε έτοιμοι λίγες στροφές μακρύτερα να σηκώσουμε τα μάτια μας για να χαμογελάσουν τα χείλη μας στη συνάντησή μας με το αρχέγονο σύμβολο, όπως έχει ενδοβληθεί μέσα μας εκατομμύρια χρόνια τώρα, τον "μαστό-φαλλό". Γιατί το βουνό Στρογγούλα από όπου και να το κοιτάξεις μοιάζει ως αυτό το σύμβολο. Η κορυφή στην αναπαράσταση όλων των Τζουμερκιωτών είναι το βουνό που θέλουν να κατακτήσουν, να το υποτάξουν υποτάσσοντας έτσι όλα τα γυναικεία και ανδρικά πρότυπα της ζωής τους για να νιώσουν ότι μπορούν να ξεκινήσουν από την αρχή τη ζωή τους.

»Το τελευταίο χωριό αυτού του δρόμου είναι οι Μελισσουργοί που σε καλωσορίζουν στη μεγάλη πλατεία, ένα μπαλκόνι στην άκρη του γκρεμού. Πλατάνια και τρεχούμενα νερά συνθέτουν υπέροχες εικόνες που σε ταξιδεύουν. Κι αν αποστάσεις απ' το ταξίδι, μπορείς να κατηφορίσεις μέχρι τον χείμαρρο της Κοφερίτας και να δροσίσεις το κορμί σου στις αυτοσχέδιες γούρνες. Δροσερή μαγεία.

»Κι αν κάνεις κέφι για περπάτημα, το πυκνόφυτο ελατόδασος του Αετού σε περιμένει να χαθείς μέσα του και να μεθύσεις με τα αρώματα της φύσης. Ποτέ δεν επιστρέφεις ίδιος από τα Τζουμέρκα και δεν είναι ένας προορισμός για όλους. Είναι για όσους είναι έτοιμοι για άλλα ταξίδια, πιο εσωτερικά, για όσους μπορούν να επιτρέψουν στο μικρό παιδί μέσα τους να σηκώνει τα μάτια του ψηλά και να σκέφτεται πόσο ψηλά είναι τα Τζουμέρκα, πόσο ακίνητα και γερά, για όσους επιθυμούν έναν άλλο τρόπο ζωής».

Οι φωτογραφίες ανήκουν στον φωτογράφο Βαγγέλη Γιωτόπουλο, τον ευχαριστώ πολύ.