Η Κάρπαθος του Γιώργου Σπανομανώλη

Τόπος μαγικός, θαρρεί κανείς πως αυτό το κομμάτι γης στην εσχατιά του Αρχιπελάγους, ο ίδιος ο Θεός το φύλαγε για δικό του και το τοποθέτησε εκεί μακριά ώστε να μην μπορεί εύκολα να το πλησιάσει κανείς και του το «χαλάσει».

Η Κάρπαθος, ένα μυστικό καλά κρυμμένο, αποτελεί την πλανεύτρα της δικής μου καρδιάς.

Όταν είναι η ώρα για διακοπές, είναι η πρώτη και τελευταία σκέψη. Όλα αρχίζουν και τελειώνουν εκεί, στο μικρό, ακριτικό νησί της Δωδεκανήσου.

Στην Κάρπαθο δεν υπάρχουν μέσες καταστάσεις. Ή τη μισείς ή τη λατρεύεις. Ακόμα και η μυθολογία της την κάνει ξεχωριστό τόπο. Λένε πως οι πρώτοι κάτοικοι της, έκλεψαν τους Θεούς από τον Όλυμπο και τους έφεραν στο νησί τους το οποίο αγαπούσαν υπερβολικά. Έτσι πήραν το όνομα «Αρπάθεοι», στη συνέχεια «Καρπάθεοι», από όπου πήρε και το όνομα του το νησί. Λένε μάλιστα, πως εκεί, σε αυτή την άκρη γης που βρέχεται από το άγριο και φουρτουνιασμένο Καρπάθιο Πέλαγος ζούσαν οι Τιτάνες πριν την Τιτανομαχία. Στη μάχη αυτή, ο Ποσειδώνας πάλεψε με τον Τιτάνα Εφιάλτη, απέκοψε ένα κομμάτι από την πλευρά της Καρπάθου κι έθαψε κάτω από αυτό τον αντίπαλό του.

Τούτο το νησί, που μέσα στο όνομα του κρύβει τη λέξη «πάθος» δεν μπορεί να μην σε μαγέψει. Χαλάλι οι 18 ώρες και βάλε που πρέπει να κάνεις αν επιλέξεις το πλοίο της γραμμής για να φτάσεις από τον Πειραιά. Πρέπει να «πονέσεις» για να εκτιμήσεις τον προορισμό.

Μοναδικό φυσικό τοπίο, ατόφιοι άνθρωποι και ένας λαϊκός πολιτισμός άσβεστος που ακόμα καίει τις ψυχές των ανθρώπων που ζουν εκεί και θεωρούν τον ευλογημένο τόπο τους κέντρο του κόσμου.

Το μυαλό χάνεται και ο χρόνος σταματάει στην Όλυμπο. Το μοναδικό χωριό με την απίστευτη ιστορία που λάτρεψαν οι φωτογράφοι του Magnum και του National Geographic. Εκεί οι γυναίκες, σε αυτή την ισχυρή μητριαρχική κοινότητα ακόμα φορούν τις παραδοσιακές φορεσιές στην καθημερινότητα τους, τηρούν με ευλάβεια τις παραδόσεις τους και κλείνουν τα αυτιά και τα μάτια στις σειρήνες της παγκοσμιοποίησης. Δεν τους νοιάζει που η ζωή προχωρά. Στο χωριό τους, που είναι η ζωή τους, οι κανόνες είναι άλλοι και κρατούν από το Βυζάντιο. Το «μπονεντινό» σύννεφο που τη σκεπάζει, τη φυλάει σαν κόρη οφθαλμού και δεν την αφήνει να αλλοιωθεί στο πέρασμα των χρόνων. Ο νους εκεί χάνεται σε παραδόσεις και θρύλους και απολαμβάνει μια απόκοσμη ομορφιά.

Στην Κάρπαθο όμως πρωταγωνιστής είναι η φύση. Το τοπίο συναρπάζει και διαφέρει από το ένα σημείο του νησιού στο άλλο. Κάθε παραλία φροντίζει να σου δημιουργήσει ανάμνηση. Στην Αμμοωπή, στον κατάλευκο βράχο Άσπρουα, οι πιτσιρκάδες σκαρώνουν αναμνήσεις που τους συνοδεύουν για όλη τους τη ζωή. Κάθε βουτιά, μια ξεχωριστή ιστορία και παιδικά χρόνια που μένουν χαραγμένα στη μνήμη. Όποτε επιστρέφω εκεί, χαζεύω τούτο τον βράχο και με συνεπαίρνουν οι θύμισες. Στη σμαραγδένια παραλία του Διακόφτη χαζεύεις το γαλαζοπράσινο νερό και νομίζεις πως είσαι στην Καραϊβική, ενώ στα Άπελλα κολυμπάς και μυρίζεις αυτή την υπέροχη μυρωδιά του πεύκου που καταφθάνει μέχρι το νερό από το πευκοδάσος που την περιβάλλει. Κάθε μέρα και άλλο τοπίο, αφού πρόκειται για νησί με πάνω από 100 μοναδικές παραλίες.

Όσον αφορά το φαγητό, στην Κάρπαθο η απλότητα είναι ο πρωταγωνιστής. Ένα πιάτο χειροποίητες μακαρούνες με βούτυρο και τσίκνωση (καμένο κρεμμύδι) από τη γιαγιά Σταματίνα στην Ωραία Κάρπαθο στα Πηγάδια, σε κάνει να νιώθεις βασιλιάς. Βασιλιάς σαν τον καρπάθικο «σκάρο», τον παπαγάλο της θάλασσας που κολυμπάει ανέμελος στο καρπάθιο πέλαγος μέχρι να τον τσιμπήσει κανένας ψαράς. Όταν τον δοκιμάσεις, φρόντισε να είναι «παπάς γιαχνί». Ρώτα και θα σου πουν τι σημαίνει.

Πάντα, φροντίζω να βρίσκομαι στην Κάρπαθο όταν έχει πανηγύρι. Το φαγητό λιτό, αλλά κρύβει μέσα του την τέχνη και τη σοφία της παράδοσης. Κατσικάκι με χόντρο (πλιγούρι) και μετά η απόλυτη μυσταγωγία του καρπάθικου γλεντιού. Οι αχλαδόσχημη λύρα παίζει πρώτα τους συρματικούς σκοπούς και στη συνέχεια ξεκινάει το καθιστό γλέντι. Εκεί οι γλεντιστάδες ξεκινούν τις αυτοσχέδιες μαντινάδες και μιλούν για τον πόνο, την αγάπη, τη μετανάστευση, την ίδια τη ζωή σε μια τελετή που αναδεικνύει τον πλούτο της παράδοσης της Καρπάθου. Και όταν προχωρήσει το γλέντι, ο Πάνω χώρος, δωρικός, απλός και στιβαρός είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής. Τα χέρια μπλέκονται σταυρωτά και οι καρδιές γεμίζουν πάθος. Στις 15 Αυγούστου γιορτάζει εκεί η Παναγιά του Βράχου, στο ιστορικό χωριό Μενετές. Η βροντερή φωνή του παπα-Γιώργη να ψέλνει τα εγκώμια της Παναγίας προκαλεί δέος, σαν τον βράχο εκείνο που στέκει χρόνια η τρίκλιτη βυζαντινή που πρέπει να την επισκεφθείς και να τις ψιθυρίσεις, ανάβοντας ένα κερί. 

Πλανεύτρα η Κάρπαθος... Σαν ομηρική «Σειρήνα». Θα σου μιλήσει, θα σε καθηλώσει, αρκεί να είναι τα μάτια και κυρίως η ψυχή σου ανοικτή. Αυτή είναι η Κάρπαθος μου.

Tips: Για διαμονή στο ξενοδοχείο Apolis της οικογένειας Μαγριπλή. Οικογενειακή ατμόσφαιρα και μοναδική θέα στον κόλπο της Αμμοωπής. Για φαγητό στην Ωραία Κάρπαθο στα Πηγάδια και στη Μαρίνα στο ψαροχώρι Φοινίκι. Για ποτό στα Πηγάδια στο Ακρί, το Ανόι και το Boulevard. Για καφέ στο Πάνθεον. Για μπάνιο στα Άπελλα, τον Διακόφτη, την Κυρά Παναγιά, του Μιχαλιού τον Κήπο και τη Βανάλντα. Για επίσκεψη στα χωριά Μενετές, Πυλές και, φυσικά, την Όλυμπο.

*Ο Γιώργος Σπανομανώλης είναι δημοσιογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός στον ΣΠΟΡ FM 94.6