Η Τήνος που αγαπάει η Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη

Η Τήνος μου, οι όμορφες παραλίες, καθεμία με τον δικό της χαρακτήρα, οι αγροί που θυμίζουν σκαλοπάτια, το ευλαβικό προσκύνημά μας στην Παναγία της Τήνου, το αιγαιοπελαγίτικο φως που τυλίγει τα λευκά πέτρινα κεντήματα, οι Περιστεριώνες. 

Η Τήνος μου, η αγριάδα του τοπίου που μαλακώνει, όπως ενώνεται με το απέραντο μπλε του ουρανού και της θάλασσας, η ηρεμία πάνω στις πεζούλες, τις ξερολιθιές που λες και κρέμονται πάνω σε πράσινα μπαλώματα. Η Τήνος μου, το νησί «του Αιόλου και της Παναγιάς», με τον αέρα που σε παίρνει και σε σηκώνει, να σκορπά παντού το άρωμα των αναμνήσεων, την παντοτινή ενέργεια του νησιού, με το πολιτιστικό παρελθόν της Τήνου τόσο πλούσιο, με τη μαρμαροτεχνία δεμένη με τη μακρά ιστορία της, τη μοναδική τοπική κουζίνα της, τα καλόπιοτα κρασιά της. Το νησί μου, δεμένο στις παραδόσεις του.  

 

Έλκω την καταγωγή μου από την Τήνο, η γιαγιά μου, από την πλευρά της μαμάς μου, καταγόταν από το νησί. Από μικρή άκουγα πάρα πολλά για αυτή την ομορφιά, που δέθηκα μαζί της. Μιλούσαμε πολύ στο σπίτι για την Παναγιά, για τη θάλασσα, για το μελτέμι του Αυγούστου, για αυτό το μελτέμι που διώχνει την κακή ενέργεια που έχει σωρευτεί.  Για μένα, αυτό που προηγείται είναι η θρησκευτική διάσταση της Τήνου. Ο Ναός της Ευαγγελίστριας με τη θαυματουργή εικόνα. Αυτή είναι η ιδιαιτερότητα του νησιού, πηγάζει από την Παναγία και επειδή ακριβώς βρίσκεται σε αυτή τη θέση, εδώ στις Κυκλάδες, συνδέεται με μια αόρατη γραμμή με τη Δήλο. 

 

Θεωρώ ότι η Τήνος έχει μια συγκλονιστική ενέργεια, την οποία δεν συναντάς πουθενά αλλού. Αυτό σημαίνει ότι για μένα το νησί είναι πάρα πολύ σημαντικό και δεν είναι μόνο προορισμός ευλαβικού προσκυνήματος, αρκεί να ανακαλύψεις ότι η Τήνος μέσα από τη θρησκευτική διάσταση, έχει όλα εκείνα τα στοιχεία που την καθιστούν ελκυστική. 

 

Κάθε χωριό της, είναι ξεχωριστό. Το νησί συνδυάζει πρασινάδα και αγριάδα, ανάμεσα ξεφυτρώνουν οι εκπληκτικοί Περιστεριώνες, πρέπει να ξεπερνούν τους 600. Τα παλιά χρόνια το κρέας του περιστεριού ήταν εκλεκτός μεζές και οι κουτσουλιές χρησίμευαν για λίπασμα. Έτσι ζούσαν οι άνθρωποι. Έχουν το δικό τους χρώμα και μου αρέσουν πολύ τα χωριά Καρδιανή και Πύργος. 

 

Το νησί αυτό γέννησε Τέχνη, οι τηνιακοί μάστορες χρησιμοποιώντας τον σχιστόλιθο, αποτύπωναν εξαιρετικά δείγματα της λαϊκής τους τέχνης και της αρχιτεκτονικής τους άποψης φτιάχνοντας τους μοναδικούς Περιστεριώνες. Μιλώντας για την τέχνη, στην κορυφαία θέση φυσικά είναι η μαρμαροτεχνία. Μια μεγάλη καλλιτεχνική παράδοση, δουλεμένη μέσα στους αιώνες, η τέχνη της τηνιακής μαρμαροτεχνίας έχει πλέον ενταχθεί στον κατάλογο της Άυλης Πολιστικής κληρονομιάς της Ουνέσκο. Το τηνιακό μάρμαρο είναι ξακουστό για την ομορφιά του και έτσι γέννησε τους πολλούς, σπουδαίους καλλιτέχνες που κατάγονται από το νησί. Στο έργο αναστήλωσης του Παρθενώνα οι μαρμαροτεχνίτες από την Τήνο πρωταγωνιστούν και είναι περιζήτητοι για την ουσιαστική συμβολή τους για την αναστήλωση των μνημείων. 

 

Στον Πύργο έχουμε το καινούριο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας, τη Σχολή Μαρμαροτεχνίας, το Μουσείο Τσόκλη, που αναδεικνύουν τον πολιτισμό της Τήνου. Άνδρος, Τήνος, Μύκονος, Σύρος συνδέονται μέσω της τέχνης και του πολιτισμού. Μια αύρα καλλιτεχνική συνδέει αυτά τα νησιά. Γι’ αυτό λέμε ότι οι Κυκλάδες έχουν έναν άλλο αέρα, πολύ προσωπικό.  

Λατρεύω τα κτίρια της Τήνου. Την ιστορική Σχολή των Ουρσουλίνων μέσα στους φοίνικες, ένα ξεχωριστό συγκρότημα που πρέπει οπωσδήποτε να πας στα Λουτρά να το δεις. Η Τήνος σφραγίζει τη γλυπτική τέχνη στην Ελλάδα, η αξία της ανεκτίμητη. Ο Γιαννούλης Χαλεπάς, κύριος εκπρόσωπος αυτής της τέχνης που δίνει ζωή στο μάρμαρο. Νομίζω ότι θα έπρεπε να έχει αναγνωριστεί σε παγκόσμιο επίπεδο.  

 

Δίπλα στην τέχνη που κάνει μοναδική την Τήνο ένα άλλο μοναδικό προτέρημα του νησιού είναι η αρμονική συνύπαρξη των δογμάτων. Εδώ Καθολικοί και Ορθόδοξοι Έλληνες ζουν ο ένας δίπλα στον άλλον και δοξάζουν τον ίδιο Θεό. Σε κάποια χωριά όπως η Καρδιανή, που είναι πάνω από το σπίτι μας, λειτουργούν και Καθολική και Ορθόδοξη εκκλησία. Στη μία άκρη του χωριού Καθολική, στην άλλη άκρη Ορθόδοξη. Και όταν παντρεύεται Ορθόδοξος με Καθολικό τελείται το μυστήριο στη μία εκκλησία και μετά τελείται στην άλλη. Η ζωή στο χωριό είναι οργανωμένη γύρω από την εκκλησία. Είτε Καθολική είτε Ορθόδοξη όλα περιστρέφονται γύρω από την πίστη. Να, μια άλλη ιδιαιτερότητα, οι πολλές γιορτές. Δεν είναι μόνο η Παναγιά της Τήνου στον πυρήνα της ύπαρξής τους, στο νησί η θρησκευτικότητα είναι διάσπαρτη και έχει βαθιές ρίζες. 

 

Φαναράκια. Γνωστός είναι ο λαμπρός εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου, αλλά ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου έχουν τα Φαναράκια. Στις 30 κάθε Ιανουαρίου, ημέρα που βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς, γιορτάζονται τα φαναράκια. Το όραμα της Αγίας Πελαγίας ακολούθησαν ανασκαφές, οπότε εντοπίστηκε η ιερή εικόνα. Τα Φαναράκια είναι μια πανέμορφη γιορτή. Μόλις πέφτει η νύχτα ξεκινά η λαμπαδηφορία από την Αγία Πελαγία και κατεβαίνει προς τα κάτω. Περπατούν όλοι με αναμμένα φανάρια. Φαντασμαγορικό, πρέπει να το δείτε.

 

 

Παραλίες όχι μόνο το καλοκαίρι. Όταν έχει αέρα ξεχνάς τις βόρειες. Ξεχωρίζω τη Λιβάδα, με τις μεγάλες πέτρες που κατεβαίνουν από τον Βώλακα. Ο Πάνορμος, σε αρκετή απόσταση από το κεντρικό λιμάνι, αρκετά απομονωμένος βγάζει σε δύο ωραίες παραλίες δεξιά και αριστερά. Στις Νότιες έχουμε περισσότερες επιλογές, είναι η Καντάνη, τα Καλύβια, η Απηγανιά, ο Άγιος Ρωμανός, ο Μπάλος, το Βαθύ, όπου και τα σπίτια των ψαράδων. Στην Κολυμπήθρα, που τη δέρνει ο βοριάς, προσκυνούν οι surfers. Nοτιανατολικά η Παχιά Άμμος και η Λιχνασιά. Είναι τόση η ομορφιά που δεν πλήττεις ποτέ. Υπέροχη παραλία ο Μπάλλος, με άμμο και φυσική σκιά από τα αρμυρίκια. Εκεί τρώμε ωραιότατα στο εστιατόριο και μπαρ Bianco με σύγχρονη κουζίνα που αξιοποιεί όμως τα τοπικά προϊόντα

 

Αν δεν πλήττεις στις παραλίες, τι να πεις για το φαγητό. Κάθε σημείο διάσημο για κάτι. Στον Ταρσανά έχει βασικά ψάρι, το Pranzo είναι καλό ιταλικό.  Πηγαίνοντας βορειοανατολικά συναντάς τον Ντουάρ (Εουδάρδο) με το περίφημο κρέας του. Το εστιατόριο βρίσκεται στη Στενή, με 10-15 κατοίκους.  Εγώ πηγαίνω εκεί 25 χρόνια και τον θυμάμαι 25 χρόνια. Είναι ο ίδιος που κόβει το κρέας. Σερβίρει φοβερές πατάτες τηγανητές, φοβερό κρέας, το δικό του κρέας. Από τη Στενή προχωράμε πάλι βορειοανατολικά, και έχει ένα καταπληκτικό ταβερνάκι, το οποίο λέγεται «Τερέζα». Είναι μπακάλικο με πέντε-έξι τραπέζια. Το φαγητό είναι μαγειρευτό και φτιάχνει και φοβερή ομελέτα. Είναι βασικά το μπακάλικο του χωριού  Μυρσίνη. Τον χειμώνα είναι σαν καφενείο-μπακάλικο και κυρίως πηγαίνουν μόνο ντόπιοι. Εμένα μου αρέσει πολύ, μου αρέσει να κάνω παρέα με τους ντόπιους. Τους βλέπω, μιλάμε, μου λένε τα προβλήματά τους. Στο Υστέρνι έχει ένα εκπληκτικό εστιατόριο το «Θαλασσάκι». Στον Κτικάδο, είναι η «Δροσιά» που έχει πολύ ωραίο μαγειρευτό. Καλό μαγειρευτό έχει και ο «Ρήγος», ενώ κοντά στο σπίτι μας είναι ο «Ντίνος» που έχει πολύ ωραίο ψάρι. Πολύ διακριτικά έχουν αρχίσει να εμφανίζονται και μπαράκια, όπως αυτό στα Πάνω Υστέρνια, με την εκπληκτική θέα που σερβίρει χάμπουργκερ, πίτες, πίτσα. Στον Πάνορμο βρίσκεται και ένα ωραίο εστιατόριο που λέγεται «Μαέστρος». Μπορεί να ξεχνώ και να αδικώ κάποιους. 

 

Δεν θέλω να το ξεχάσω, προς την πλευρά της Άνδρου έχει ένα πάρα πολύ ωραίο οικισμό, που λέγεται Μαλλί. Έμεναν εκεί οι άνθρωποι που δούλευαν στα λατομεία κι επέστρεφαν στα χωριά τους. Είναι στο τέρμα του νησιού, είναι πολύ ιδιαίτερο να φτάσεις εκεί. Και έμεναν, φαντάζομαι, εκεί μες στη βδομάδα. Είναι εγκαταλελειμμένο αλλά είναι πολύ όμορφο κομμάτι. 

 

Καλά τρώμε, αλλά τι θα πιούμε. Μα φυσικά τα καταπληπτικά κρασιά του νησιού όπως τα T-oinos με σταφύλια από τους ντόπιους αμπελώνες. Έχει κι άλλα καλά κρασιά, στο μεταξύ αυξάνονται και εκείνοι που φυτεύουν αμπελώνες. Σπουδαία και η μελισσοκομία στο νησί, παλιά θυμάμαι ότι είχε πιο πολλές καλλιέργειες βέβαια. Μη σας πω για τα οπωροκηπευτικά και τα λαχανικά. Τρομερή η αγκινάρα της Τήνου, φανταστικές οι ντομάτες, νοστιμότατη η Λούζα, όπως και πολλά ακόμα ωραία τυριά. Ξεχωριστό το χωριάτικο λουκάνικο, πολύ ενδιαφέρουσες γλυκές τυρόπιτες, που φτιάχνονται από ένα τυρί που λέγεται πέτρωμα. Στα ζαχαροπλαστεία θα σας έλεγα τον Χάλαρη με τα ωραιότατα γλυκά, αλλά κυρίως διάσημο για τα παραδοσιακά αμυγδαλωτά. Όλες οι Κυκλάδες έχουν καλό φαγητό, εννοείται, αλλά στην Τήνο είναι ξεχωριστό. 

 

Άφησαν την Αθήνα και εγκαταστάθηκαν στην Τήνο και φτιάχνουν όμορφα πράγματα εκεί. Και το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι τα λάδια σώματος Airth της Ελένης, αλλά και τα σαπούνια «Ένα Κάρο». Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι στον Βώλακα υπάρχει παράδοση καλαθοπλεκτικής και φτιάχνουν καταπληκτικά καλάθια, μια παράδοση αιώνων που συνεχίζεται και σήμερα.

 

Όταν έρχεται η ώρα της επιστροφής με πιάνει μελαγχολία.  Προτού μπούμε στο πλοίο αργά το βράδυ της Κυριακής, όταν τα παιδιά ήταν μικρά πηγαίναμε πάντα στο «Πι και Φι» και αγοράζαμε ένα σουβλάκι. Γραμμή στο Χάλαρη για σοκολατίνα. Πριν μπούμε στο πλοίο οπωσδήποτε ένα κεράκι στην Παναγιά, είναι η ιεροτελεστία της επιστροφής. Αυτά γίνονταν όταν τα παιδιά ήταν μικρά, τώρα τα πράγματα άλλαξαν, άσε που δεν έχει και βραδινά δρομολόγια. Τώρα όμως είναι καλοκαίρι, έχει βραδινά δρομολόγια και με τον Κυριάκο μάς αρέσει να ζούμε τις μικρές συνήθειές μας.