Ένα βράδυ με τους τελευταίους «μασκαράδες» της Αιτωλοακαρνανίας

Το σκοτάδι έχει πέσει πια για τα καλά. Το χειμωνιάτικο κρύο στα βουνά της Αιτωλοακαρνανίας δεν λέει ακόμη να κοπάσει. Στέκομαι τρεμάμενος στη μέση ενός δρόμου που φωτίζεται όλος κι όλος μόνο από μια λάμπα της ΔΕΗ.

Ξαφνικά ακούω δυνατά βήματα και ροπαλιές πάνω στην άσφαλτο από το διπλανό στενό. Δεν φοβάμαι, όμως. Ξέρω πως έχει φτάσει η ώρα. Μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα βρίσκονται μπροστά μου. Γύρω στα δέκα άτομα με μάσκες από το V for Vendetta και τον Τζοκερ, με κοιτούν. Τα κουστούμια τούς είναι φαρδιά. Σίγουρα δεν έχουν φτιαχτεί για τους ίδιους.

Μαζί τους την επόμενη ώρα πρόκειται να γυρίσουμε τους Αμοργιανούς Αιτωλοακαρνανίας, ένα ορεινό χωριό του νομού, 40 λεπτά μακριά από το Αγρίνιο, θα μπούμε σε κάθε σπίτι του και θα συναντήσουμε τους ενοίκους τους, οι οποίοι αγνοούν πλήρως ποια παιδιά βρίσκονται πίσω από κάθε φορεσιά.

Αρχίζουμε να μπαίνουμε στα πρώτα. Μας ανοίγουν τις πόρτες απλόχερα. Είναι λες και μας περίμεναν. Το έθιμο αυτό, όπως εξηγούν ντόπιοι, κρατάει περισσότερα από 50 χρόνια στην περιοχή, χωρίς ποτέ να έχει συμβεί καμιά ακρότητα. Νέοι κάτοικοι του χωριού για μια βδομάδα φορούν τις στολές τους, βγαίνουν έξω και κάνουν πλάκα με τους ντόπιους, γνωρίζοντας πως κανείς άλλος πέρα από την παρέα τους, δεν γνωρίζει την ταυτότητά τους. Είναι λες και για μια ολόκληρη βδομάδα, κάθε βράδυ, μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, χωρίς να τους καταλαβαίνει κανείς.

Μπορεί σήμερα η πλειοψηφία των μασκαράδων τόσο στους Αμοργιανούς όσο και στα υπόλοιπα χωριά της Αιτωλοακαρνανίας να είναι μαθητές του δημοτικού και του γυμνασίου, ωστόσο, παλιότερα στους δρόμους των χωριών συναντούσε κανείς ενήλικες έως και 30 ετών, οι οποίοι δημιουργούσαν τις δικές τους μάσκες και τα δικά τους κοστούμια.

Μια ηλικιωμένη ντόπια στέκεται και μου μιλάει. Η ίδια θυμάται ήδη από την δεκαετία του 1960 το συγκεκριμένο έθιμο. Εκείνη την εποχή, επειδή δεν υπήρχαν οι σημερινές πλαστικές μάσκες του εμπορίου, οι μασκαράδες έβαζαν πάνω τους δέρματα ζώων και χάρτινες σακούλες, ενώ στα κοστούμια τους έραβαν κουδούνια για να τους ακούν από μακριά. «Έφταναν και δεν έβλεπες τίποτα. Άκουγες μόνο τα κουδούνια, τις βουές και τα δυνατά βήματα στο πάτωμα» σημειώνει. 

Στα χέρια τους, σήμερα, οι μικροί μασκαράδες κρατούν ξύλα κομμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να μοιάζουν με ρόπαλα, μαγκούρες ηλικιωμένων και αφρό για να ψεκάσουν που και που κανένα αυτοκίνητο που έχει την τύχη - ή την ατυχία - να περνά από το δρόμο όσο εκείνοι τον περπατούν.

Μέσα σε μια ώρα έχουμε προλάβει να μπούμε σε σπίτια, φροντιστήρια αγγλικών ακόμη και σε μια από τις λιγοστές ταβέρνες του χωριού. Μόλις φτάνουμε στην τελευταία, οι μασκαράδες αρχίζουν να πέφτουν πάνω στα τραπέζια και να παίρνουν από τα χέρια των πελατών της, τις μπύρες και το κρασί. Κάποιοι το ρίχνουν και στο φαγητό. Δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα, όμως, να τρως γουρουνοπούλα πάνω από τη μάσκα του Τζόκερ.

Δυστυχώς, όπως επισημαίνουν όλοι οι θαμώνες της ταβέρνας, τα χωριά έχουν ερημώσει με αποτέλεσμα όλο και λιγότεροι νέοι να βγαίνουν στους δρόμους για αυτό το ιδιότυπο έθιμο. Φοβούνται, μάλιστα, πως μέσα στα επόμενα χρόνια θα εξασθενήσει πλήρως.

Μετά από μια ώρα, έχουμε προλάβει να γυρίσουμε τα περισσότερα σπίτια του χωριού. Οι μάσκες βγαίνουν και πίσω από αυτές αποκαλύπτονται τα πρόσωπα μερικών συνεσταλμένων παιδιών που δύσκολα θα πίστευε κανείς ότι θα συμπεριφέρονταν έτσι χωρίς αυτή. Ξαφνικά οι βουές και τα δυνατά βήματα στην άσφαλτο έχουν αντικατασταθεί από τα γέλια και τα πειράγματα στο δρόμο. Δίνουν ραντεβού για του χρόνου. Θα είναι πάλι εκεί.