Ξεχάστε το Airbnb. Ζήτω το κλασικό ξενοδοχείο

Για το φαινόμενο Airbnb έχουν γραφτεί πολλά. Υπέρ και κατά. Για άλλους είναι ευλογία: σκονισμένες και ξεχασμένες ιδιοκτησίες αποκτούν ξαφνικά οικονομικό ενδιαφέρον, γειτονιές ζωντανεύουν, φωνές και γέλια ακούγονται εκεί που κάποτε οι δρόμοι ερήμωναν από νωρίς. Σύμφωνα με τα λεγόμενα της διάσημης πλέον ηλεκτρονικής πλατφόρμας βραχυχρόνιας μίσθωσης, «η Airbnb ιδρύθηκε στο Σαν Φρανσίσκο το 2008 για να έναν κόσμο όπου ο καθένας μπορεί να ανήκει οπουδήποτε. Δημιουργήσαμε έναν νέο τρόπο για να ζούμε και να ταξιδεύουμε. Αυθεντικό, τοπικό, εναλλακτικό και ουσιαστικό».

Από την άλλη μεριά, ο αντίλογος. Οι διαμαρτυρίες φουντώνουν με ένα όλο και αυξανόμενο κύμα αγανακτισμένων ντόπιων κατοίκων που νιώθουν ότι η επέλαση του Airbnb θέτει σε κίνδυνο τις μικρές κοινωνίες διαταράσσοντας ανεπανόρθωτα τις ζωές τους και υποστηρίζουν ότι η «οικονομία του διαμοιρασμού και της συνεργασίας» δεν είναι παρά ένα παραλλαγμένο πρόσωπο καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.

Πρόσφατα ο αρχισυντάκτης των FT, Janan Ganesh, πήρε μέρος στη διαμάχη με ένα άρθρο-ωδή στο κλασικό, παραδοσιακό ξενοδοχείο παραθέτοντας βάσιμα και πειστικά επιχειρήματα.

Σε πείσμα των καιρών ο Janan Ganesh υπερασπίζεται με πάθος μια επιλογή, όπως λέει, του περασμένου αιώνα και τοποθετεί τον εαυτό του στην ομάδα εκείνων των ιδιόρρυθμων ανθρώπων που γέννησε η παγκοσμιοποίηση και έχουν βάλει σκοπό της ζωής τους να διασώσουν επαγγέλματα και επιχειρηματικές δραστηριότητες που απειλούνται με εξαφάνιση. Για κάποιους αυτό αφορά τα ταξί του Λονδίνου που κινδυνεύουν από την Uber. Για άλλους, είναι το παραδοσιακό βιβλιοπωλείο. Και αρκετοί πλέον ανά τον κόσμο έχουν αναλάβει σταυροφορία για τη διάσωση του παλιού, παραδοσιακού τρόπου διαμονής και φιλοξενίας, το ξενοδοχείο.

Υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι που εξακολουθούν να κάνουν το ξενοδοχείο την πρώτη και μοναδική επιλογή τους. Ένας από αυτούς είναι ότι για πολλούς ανθρώπους το πρώτο βράδυ που πέρασαν σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου ενσαρκώνει το θαύμα της ενηλικίωσής τους. Για άλλους είναι ο οικονομικός −σχεδόν κοινωνικός− ρόλος του ξενοδοχείου για άτομα με χαμηλή ή μηδενική ειδίκευση: παραβλέποντας το γεγονός ότι οι πορτιέρηδες του Ritz και του Hilton μεγάλωσαν και σπούδασαν τα παιδιά τους από τα φιλοδωρήματα και τα πουρμπουάρ που κέρδιζαν, ένας μικρός στρατός από διάφορους επαγγελματίες −μάγειρες, θυρωροί και υπάλληλοι υποδοχής− εξακολουθεί να κερδίζει τον επιούσιο εδώ. Το Airbnb καταργεί τα περισσότερα από αυτά τα επαγγέλματα. Δεν υπάρχει δουλειά για αυτούς.

Στα ατού να προσθέσουμε και το γεγονός ότι τα ξενοδοχεία αποπνέουν έναν αέρα ρομαντισμού και αισθαντικότητας, πράγμα που η τέχνη ποτέ δεν παραγνώρισε. Πώς μπορούμε να λησμονήσουμε το Grand Hotel des Bains του Τόμας Μαν και του Λουκίνο Βισκόντι στη Βενετία, το Chelsea Hotel στη Νέα Υόρκη του Μπομπ Ντίλαν, του Λέοναρντ Κοέν και του Άρθουρ Μίλερ ή ακόμη το Cumberland στο Λονδίνο, το αγαπημένο του Τζίμι Χέντριξ: ξενοδοχεία - καταφύγια όπου αναρίθμητοι ταξιδευτές, συγγραφείς, ποιητές, τυχοδιώκτες και χαμένες ψυχές άφησαν τα ίχνη τους σε δωμάτια ημιφωτισμένα, κλινοσκεπάσματα αναστατωμένα και τραβηγμένες κουρτίνες, ένα ξεχασμένο κλειδί, μια ζακέτα παρατημένη στη ντουλάπα.

Όμως πέρα από όλα αυτά τα αξιοσέβαστα επιχειρήματα βρίσκεται το ισχυρότερο όλων. Οι εμπνευστές της διαμοιραζόμενης οικονομίας θεωρούν ότι το μεγάλο προσόν των υπηρεσιών που προσφέρουν είναι η ζεστή και προσωπική αντίληψη της φιλοξενίας καθώς και η ανατροπή της απρόσωπης προσέγγισης των παραδοσιακών ξενοδοχειακών καταλυμάτων.

Κι όμως είναι η «απρόσωπη προσέγγιση» που κάνει τη διαφορά. Για μερικούς ανθρώπους αυτή η απρόσωπη πινελιά δεν είναι σφάλμα αλλά ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα. Ένα ξενοδοχείο είναι ένας μικρόκοσμος αστικής εμπειρίας που παρέχει στους πελάτες του αυτήν την πολύτιμη ανωνυμία. Αν το επιθυμείτε, μπορείτε να κάνετε κράτηση ως Tina Turner ή ως David Beckam: το προσωπικό θα σας χαιρετίσει με την ίδια ευγένεια, όπως το κάνει με εκατοντάδες άλλους πελάτες, καθημερινά. Τα έπιπλα, οι πίνακες στους τοίχους και η μουσική επιλέγονται γιατί ακριβώς δεν έχουν κάποια ιδιαιτερότητα ή πρωτοτυπία. Η υπηρεσία καθαριότητας έχει σκοπό να δημιουργήσει στα δωμάτια την εντύπωση του ανέγγιχτου χώρου, σαν να μην έχει μείνει ποτέ κανείς εκεί. Και κατά την αναχώρησή σας δεν χρειάζεται καν να το ανακοινώσετε. Απλά φεύγετε. Εάν έχετε εκκρεμείς χρεώσεις, υπάρχουν τα στοιχεία της πιστωτικής σας κάρτας.

Ο Γάλλος συγγραφέας Marc Augé επινόησε τον όρο «μη τόπος» για να περιγράψει τέτοιους χώρους. Μη τόποι κατά τον Augé είναι οι ενδιάμεσοι χώροι, οι ετεροτοπίες κατά τον Φουκώ. Κανείς δεν ανήκει εκεί και κανείς δεν τους οικειοποιείται. Άλλωστε οι χώροι αυτοί λειτουργούν σαν κενά κελύφη που μπορούν να καλύψουν περιστασιακές ανάγκες, ένα «αστικό κενό» που εξυπηρετεί συγκεκριμένες διευθετήσεις.

Σε αυτό το σημείο ο συντάκτης των FT είναι κατηγορηματικός. Λέει χαρακτηριστικά: «Δεν παραβλέπω το γεγονός ότι η παρατεταμένη έκθεση σε παρόμοιους "μη τόπους" μπορεί να έχει αρνητική επίδραση πάνω μας και ξέρω αρκετούς συναδέλφους μου που ζώντας μεταξύ Hyatts και Marriotts στο τέλος το μόνο που αισθάνονται είναι το κενό της ζωής τους. Όμως η καταβύθιση σε παρόμοιους απρόσωπους και «κενούς» χώρους είναι απαραίτητη κάποιες φορές αν θέλουμε να αποδράσουμε από τον ενοχλητικό κόσμο. Μια τέτοιου τύπου ανωνυμία δεν είναι διαθέσιμη σε ένα ενοικιαζόμενο διαμέρισμα γεμάτο με προσωπικά, διακοσμητικά και αναμνηστικά αντικείμενα του ιδιοκτήτη του. 

Η «διαμοιραζόμενη οικονομία» φυσικά και προϋπήρχε πριν την ανακάλυψη του Airbnb, όπως προϋπήρχε και μια μποέμικη προτίμηση για το ενοικιαζόμενο δωμάτιο έναντι του ξενοδοχείου. Αυτό που είναι καινούργιο είναι η «καλιφορνέζικη» ιδέα ότι όλοι οφείλουμε −σχεδόν καταναγκαστικά− να είμαστε συνδεδεμένοι με κάποιου τύπου διαδικτυακή κοινότητα, η επιθετική θεολογία της κοινής χρήσης αγαθών και υπηρεσιών.

«Ω, σας παρακαλώ δώστε μου το πλαστικό κλειδί κι αφήστε με να βρω το δωμάτιό μου στους ατελείωτους διαδρόμους του ξενοδοχείου μου!»