Λυόν: μια πόλη που έχει πολλές ιστορίες να διηγηθεί

Από μόνος του ο αριστοκράτης, «ο μικρός πρίγκιπας», ο Antoine-Jean-Baptiste-Marie-Roger de Saint-Exupery, θα μπορούσε να είναι μια βολική αφορμή. Γεννήθηκε στην πόλη. Το αεροδρόμιο έχει το όνομά του. Διάβασα ότι ο Ρωμαίος Λούκιος Πλάνκο, το 43 π.Χ. τη βάφτισε Lugdunum (λόφο του φωτός), όχι άδικα, μιας και το μεσογειακό φως λούζει κάθε μεριά της. Την αγάπησε, τη στόλισε με ωραίο θέατρο, την έκανε έναν από τους πιο γνωστούς οικισμούς της Ρωμαϊκής επαρχίας της Γαλατίας. Ο Καρακάλλας, ο σκληρός Ρωμαίος, κι αυτός εδώ γεννήθηκε.

Auguste και Louis Lumière. Χάρησαν στον κόσμο όλο αλλεπάλληλες συγκινήσεις. Από μόνο του το γεγονός θα μπορούσε να αποτελέσει αιτία για ταξίδι. Το 1895 έκαναν την πρώτη δημόσια προβολή της ταινίας με τίτλο «Έξοδος από το εργοστάσιο Lumière». Τα αδέρφια Lumière αυτοί οι πρωτοπόροι κινηματογραφιστές, έζησαν και μεγαλούργησαν σε ετούτο εδώ το κομμάτι γης. Το σπίτι της οικογένειας, το αρχοντικό, έχει μετατραπεί σε μουσείο. Κι όλη τους η ζωή, το όραμά τους εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια σου... σαν ταινία.

Στο νοτιοανατολικό άκρο της Γαλλίας, στη συμβολή των ποταμών Ροδανού και Σον, σε περίπου ίση απόσταση από το Παρίσι και τη Μασσαλία, στέκει αγέρωχη μια πόλη που έχει ιστορίες πολλές να διηγηθεί. Σε κάθε γωνιά, σε κάθε κτήριο, σε κάθε λόφο. Φτάνει να έχεις υπάκουα και λαίμαργα αυτιά.

Η αρχιτεκτονική γλεντά κοιτάζοντας τα παιδιά της. Μπαρόκ, ρομανέσκ, art-nouveau, αναγέννηση, όλα εδώ! Μου κόβεται η ανάσα. Μου λείπει το οξυγόνο, όπως ακριβώς στο Beaujolais nouveau (Μποζολέ Νουβό). Άνθρωποι που αγαπούν και φτιάχνουν κρασί για χρόνια χαμογελούν περήφανα. Κρατώντας ένα ποτήρι κρασί και πίνοντας στην υγειά τους ακούω ιστορίες τους για το τι μπορεί να συμβεί σε συνθήκες «ασφυξίας». Εκατό χρόνια πριν παρατήρησαν φαινόμενα που συμβαίνουν στα σταφύλια με την απουσία οξυγόνου. Η ζύμωση χωρίς μικροοργανισμούς γεννά ένα φρέσκο, απαλό, φρουτώδες κρασί πλούσιο σε αρώματα.

Οι Γάλλοι είναι μαέστροι κι η πόλη προορισμός για απαιτητικούς και καλομαθημένους ουρανίσκους. Δεν είχα ιδέα της γαστρονομικής παράδοσης. Βέβαια την πρώτη μέρα, υποψίες ταλάνισαν μεθοδικά τον εγκέφαλό μου ότι κάτι εξαιρετικό συμβαίνει, όταν σε ένα καφέ, πάνω στον δρόμο, χωρίς πολλά στολίδια, έφαγα το πιο αφράτο κρουασάν της ζωής μου. Οι αλλεπάλληλες συγκινήσεις ξύπνησαν απότομα άτονους γευστικούς κάλυκες που έστησαν μεμιάς γιορτή. Ρώτησα για να μάθω και μέσα σε όλα μου είπαν ένα όνομα. Το πρόφεραν με καμάρι. Paul Bocuse. Σεφ. Διάσημος. Ίνδαλμα. Το εστιατόριο του το 1965 βραβεύτηκε με τρία αστέρια Michelin. Δεν τα έχασε ποτέ από τότε.

Διέσχισα μια από τις γέφυρες του Σον κι έφτασα στο Presqu’île, νεότερη περιοχή του ιστορικού κέντρου. Κατευθύνθηκα στη μεγάλη χωμάτινη Place Bellecour (πλατεία Μπελεκούρ), στο κέντρο της πόλης. Μου είπαν ότι πολλοί την αποκαλούν σημείο μηδέν, ίσως γιατί από εκεί ξεκινούν τρεις κεντρικοί δρόμοι της πόλης, δυο από τους οποίους πεζόδρομοι. Χάζεψα τα δυο αγάλματα, ένα του βασιλιά Λουδοβίκου του 14ου κι ένα του αγαπημένου συγγραφέα του Exupery, και μπήκα στο δημόσιο γραφείο τουρισμού. Πολιτισμός. Πήρα το χαρτάκι με το νούμερο αναμονής και περιμένοντας τη σειρά μου θαύμασα την υπομονή των υπαλλήλων. Εξηγούσαν σε Ιάπωνες,  Άγγλους, Γάλλους και σε όποια φυλή ρωτούσε το πώς θα κινηθούν στην πόλη. Έχοντας πάρει πληροφορίες και περπατώντας στην πόλη κατέληξα ότι εκείνο που κάνει τη Λυόν φιλική είναι η έλλειψη της γλυκιάς «αλαζονείας» των Παριζιάνων, που συχνά-πυκνά δεν έχουν κέφι να εξηγήσουν ή να καθοδηγήσουν έναν ακόμη επισκέπτη.

Χάρτες και εισιτήρια υπό μάλης, όπως κάθε ταξιδιώτης «παλαιάς σχολής» που σέβεται τον εαυτό του, κι ας δει τα μισά μέχρι το τέλος του ταξιδιού, ακολούθησα πειθήνια τις οδηγίες για να βρω το funiculaire. Το τελεφερίκ με ανέβασε στον λόφο του Fourvière, εκείνου «που προσεύχεται» και βρίσκεται η βασιλική της Notre Dame. Χτίστηκε το 1884 στα ερείπια μιας ρωμαϊκής αγοράς κι έχει αρκετές ομοιότητες με τη Sacre Cœur του Παρισιού. Δεν μπορεί να αντισταθεί το βλέμμα στα ψηφιδωτά του ναού, να μη μείνει για ώρα πολύ στις ελληνικές γραφές και γιατί όχι να αισθανθεί μια οικειότητα διαβάζοντας τη μητρική γλώσσα.

Η Παναγία προστατεύει τη Λυόν χρόνια πολλά, την έσωσε από τον αφανισμό. Έχουν ένα έθιμο οι Λιονέζοι που κρατά από το 1643. Η πόλη είχε χτυπηθεί από επιδημία πανώλης και οι άρχοντες προσευχήθηκαν και υποσχέθηκαν στην Παναγία να της αποτείνουν φόρο τιμής κάθε χρόνο, αν τους βοηθούσε. Το θαύμα έγινε, η πόλη σώθηκε, η υπόσχεση έγινε πράξη. Κάθε χρόνο από τις 7 έως τις 10 Δεκεμβρίου πραγματοποιείται μια γιορτή. Fête des Lumières. Οι κάτοικοι βάζουν πολύχρωμα κεριά στα παράθυρα των σπιτιών τους, ενώ τα δημόσια κτήρια φωταγωγούνται με εντυπωσιακά εφέ. Η θέα από τη βασιλική πανοραμική.

Και την άνοιξη οι Λυονέζοι ντύνονται με φορεσιές της Αναγέννησης. Παρελαύνουν λάβαρα χρωματίζοντας πλατείες. Κι είναι αυτή η ζωή του δρόμου, το τυχαίο αντάμωμα στην πλατεία που σε κάνει στιγμιαία να νιώθεις κομμάτι της πόλης κι ας είσαι ξένος. Σε αγκαλιάζουν οι ήχοι από τις τρομπέτες και τα ταμπούρλαγια να σε ταξιδέψουν σε αλλοτινούς καιρούς περασμένους μα όχι ξεχασμένους. 

Στη Λυόν με έφερε το μετάξι. Το 1536 ο βασιλιάς της Γαλλίας έδωσε τα δικαιώματα επεξεργασίας του μεταξιού στην Λιόν. Στη δυτική πλευρά της πόλης βρίσκεται ο λόφος Croix Rousse, ο «λόφος που εργάζεται», μιας και έχει πολλές  παραδοσιακές βιοτεχνίες μεταξένιων υφασμάτων. Πήγα στο Μουσείο των Κανού, των εργατών του μεταξιού κι είδα τον τεράστιο αργαλειό του Ζακάρ. Διάβασα για τις επαναστάσεις των εργατών στις αρχές του 19ου αιώνα και πώς το πολύτιμο ύφασμα δίχασε την πόλη. Οι εργάτες βγήκαν στους δρόμους και τους έβαψαν με το αίμα τους ζητώντας καλύτερες συνθήκες δουλειάς.

Στη συνοικία Croix Rousse τα σπίτια είναι φτιαγμένα στα μέτρα του αργαλειού, μιας κι είναι τέσσερα μέτρα ψηλός. Και το πιο εντυπωσιακό είναι ένας τοίχος που από άχρωμος, άοσμος και μουντός ζωγραφίστηκε σταδιακά μέσα στα χρόνια αποτυπώνοντας τη ζωή και τον παλμό της γειτονιάς. Κάθισα σε ένα παγκάκι και τον παρατηρούσα θαυμάζοντας τις πρωτοβουλίες ανθρώπων με όραμα. Trompel'œil η τεχνική, τρισδιάστατη ψευδαίσθηση. Η «πλάνη» πάντα κάνει ένα θαύμα. Πήγα στο μουσείο υφασμάτων και διακοσμητικών τεχνών που ιδρύθηκε το 1864. Η μεγαλύτερη συλλογή μεταξωτών υφασμάτων στον κόσμο (πάνω από 2,5 εκατομύρια) βρίσκεται τοποθετημένη περίτεχνα εδώ.

Το καλύτερο το άφησα για το τέλος. Vieux Lyon. Οι εκκλησίες φτιάχνουν τρεις γειτονιές. Saint Paul, στα βόρεια, St Jean στο κέντρο και St Georges στον νότο.

Η μεσαιωνική καρδιά χτυπά ακόμη. Κάποτε ήταν η έδρα της κυβέρνησης και του εμπορίου. Αρχοντικά χτισμένα κολλητά το ένα δίπλα στο άλλο δημιουργούν εσωτερικές αυλές. Τραμπούλες. Μυστικά περάσματα, κρύπτες, που σε βγάζουν από τη μία μεριά της παλιάς πόλης στην άλλη. Ένα μυστήριο τις σκεπάζει, το φως απουσιάζει κι ένας τόνος δραματικός σ’ ακολουθεί. Αβίαστα φαντάζεσαι ιστορίες ερωτικές, συνωμοσίες, δολοπλοκίες, προδοσίες, κυνηγητά. Κι ήταν αυτά τα μυστικά περάσματα που έσωσαν τα μέλη της γαλλικής αντίστασης από τον «χασάπη της Λυόν», Klaus Barbie, στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Vieux Lyon είναι η πρώτη στη Γαλλία που γράφτηκε στον κατάλογο της πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco.

Σε μια άλλη πλατεία Place des Terreaux που κάποτε τα μάτια εστιάζονταν στις εκτελέσεις μιας και οι δημόσιοι αποφακελισμοί αποτελούσαν πόλο έλξης κατοίκων και περαστικών, σήμερα εστιάζονται σε ένα συντριβάνι. Ο γλύπτης έπλασε μια γυναικεία φιγούρα που αντιπροσωπεύει τη Γαλλία και τα τέσσερα άλογα τα ποτάμια της χώρας.

Η επίγευση της πόλης είναι πλούσια σε αρώματα. Η Λιόν έχει προσωπικότητα. Είναι σίγουρο ότι δεν μπορείς να δεις τα πάντα με μια φορά. Αφέθηκα να παρατηρώ πώς το φως λούζει τις κόκκινες στέγες των σπιτιών. Σωστά τη βάφτισαν οι Ρωμαίοι. Au revoir!