Σαγκάη στην αιχμή του μέλλοντος

Ο 21ος αιώνας ναι μεν θα ανήκει στην Κίνα, αλλά μέχρι να συμβεί αυτό θα έχουν (και έχουν) συντελεστεί μερικές από τις πιο υπόγειες, αθόρυβες και εντυπωσιακές εξελίξεις στο κοινωνικό σώμα ενός έθνους.

Η Κίνα είναι ένα σώμα που θεραπεύεται από το τραυματικό παρελθόν με ομοιοπαθητική. Ο ίδιος ο οργανισμός αυτοϊάται, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα και όλα τα παράπλευρα συμπτώματα ενός μεταμοντερνισμού που εκτελείται με εκθετική ταχύτητα πάνω σε μια tabula rasa.

Η κεντρική εκδήλωση αυτού του ασύλληπτου, καινοφανούς πειράματος της Ασιατικής Ανάδυσης διεξάγεται στη Σαγκάη, η οποία μόλις πριν από 25 χρόνια ήταν ένα γκρίζο βιομηχανικό λιμάνι και σήμερα έχει μετατραπεί σε έναν κολοσσό σχεδόν 20 εκατομμυρίων κατοίκων με 4.000 ουρανοξύστες και βιντεοοθόνες που καλύπτουν ολόκληρα κτίρια. Το μεγαλείο των ετών του ’30 συνυπάρχει με τα νέα φουτουριστικά κτίρια, το ποδήλατο με τις εκθέσεις Μπέντλεϊ. Η Σαγκάη ενσαρκώνει το πιο συναρπαστικό πεδίο πειραματισμού του πλανήτη, ένα αχανές τοπίο όπου οι δυνάμεις της αγοράς επιδίδονται στο απόλυτο κρας τεστ του μέλλοντος. Βρίσκομαι εδώ ως writer in residence, καλεσμένος από την Εταιρεία Συγγραφέων της πόλης.

Η προκυμαία του Bund, το καμάρι της Ανατολικής Ασίας τα χρόνια του ’30, είναι και πάλι στα πάνω της, προσελκύοντας την crème de la crème  της πόλης. Έτσι όπως το αποικιακό παρελθόν παρατάσσεται απέναντι στο διαστημικό ορίζοντα του Pudong, η ιστορία μοιάζει με ένα ζωντανό power point. Από τη βεράντα του “Bar Rouge” χαζεύω σε όλη του τη φουτουριστική έκταση το πανόραμα της «γειτονιάς των ουρανοξυστών», η οποία ανεγέρθηκε μόλις σε 15 χρόνια σε ένα χώρο που παλιά ήταν σχεδόν εγκαταλελειμμένος. Η «πτήση» του ανθρώπου, μέσα από την τεχνολογία, τη θηριώδη ανάπτυξη, τη φιλοδοξία, σε όλο της το εμβληματικό μεγαλείο. Ωστόσο, στην άκρη της βεράντας, η σημαία της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Κίνας μού υπενθυμίζει ότι βρίσκομαι σε ένα κομμουνιστικό κράτος…

Είναι σαν σε ένα μούλτιπλεξ να παίζονται το ένα μετά το άλλο έργα του Αϊζενστάιν και του Τζέιμς Κάμερον. Μια πόλη-υπερθέαμα, που ετοιμάζεται να μαγέψει τον πλανήτη με την Παγκόσμια  Έκθεση του 2010. Μια ασιατική Νέα Υόρκη που ανυψώθηκε από τα αποκαΐδια του αυστηρού κομμουνισμού για να εξελιχθεί σε έναν τόπο-αλληγορία της Αγοράς που εκτινάσσεται κατακόρυφα, αθροίζοντας διαρκώς ορόφους στην αξεδίψαστη ανθρώπινη ανάγκη για το απόλυτα επίκαιρο.

Κοιτάζοντας ψηλά τη θέα από το εσωτερικό patio του ξενοδοχείου Grand Hyatt, το οποίο βρίσκεται μεταξύ 53oυ και 87ου ορόφου στον περίφημο πύργο Τσιν Μάο στο Pudong, πίνοντας το τσάι μου σε ένα χώρο στον οποίο βλέπουν και οι 33 όροφοι του ψηλότερου ξενοδοχείου στον κόσμο, είναι σαν να βρίσκομαι σε μια σκηνή από τον «Πόλεμο των άστρων». Λίγο αργότερα, μπροστά στο «Διαμάντι της Ανατολής», το θρυλικό «Πύργο Οριένταλ», σήμα κατατεθέν της πόλης με τις «ντίσκο» μπάλες του που προσφέρουν ένα καλειδοσκοπικό πανόραμα της πόλης, αντικρίζω μια από τις πιο υπέροχα κιτς κατασκευές του πλανήτη. Την αίσθηση επενδύει αγγλική ποπ των 80s η οποία, για έναν παράξενο λόγο, ακούγεται σ’ ολόκληρο τον εξωτερικό χώρο. Ορδές Κινεζών πηγαινοέρχονται υπό τoυς ήχους των Echo and the Bunnymen και των Duran Duran. Anything goes.

Αυτό το ιλιγγιώδους ταχύτητας πέρασμα της κινεζικής κοινωνίας στον κόσμο της αγοράς είναι πραγματικά κάτι το αξιοπερίεργο. Η εξήγηση δεν είναι απλή. Ίσως να έχει να κάνει με τον ίδιο το χαρακτήρα του Κινέζου, ο οποίος δεν «πενθεί» για τα τραύματα του παρελθόντος. Δεν τα επουλώνει. Το «σύστημά» του είναι πολύ πιο απλό. Τα απωθεί και δεν μιλάει πλέον γι’ αυτά. Εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι το «πάμε παρακάτω», το τώρα, το μέλλον. Ενώ άλλες χώρες κάνουν δεκαετίες να ξεπεράσουν τα δεινά και τις καταστροφές που έζησαν, η Κίνα φαίνεται ότι δεν χρειάζεται συλλογική ψυχανάλυση. Κάνει cut και συνεχίζει. Ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό φαινόμενο μαζικής απώθησης που, σε συνδυασμό φυσικά με κεντρικές πολιτικές επιλογές που φέρουν το αδιαμφισβήτητο κόστος τους, οδήγησε ένα κράτος-γίγας να αλλάξει πορεία μέσα λίγα χρόνια.

Η Σαγκάη είναι μια πόλη στην κόψη του μέλλοντος, δεν αντιγράφει, απορροφά, οικειοποιείται, δημιουργεί τους δικούς της νομούς. Ένας τόπος που, σαν την Αμερική των αρχών του 20ού αιώνα, προσελκύει μαζικά τους γειτονικούς ασιατικούς πληθυσμούς, αλλά και τους διψασμένους για ζεστό χρήμα ξένους, υποσχόμενη γρήγορο πλουτισμό και πλούσια ζωή. Ένα ασιατικό Ελντοράντο. Όλοι πλέον θέλουν ένα κομμάτι από την πίτα της Σαγκάης. Και η πόλη είναι έτοιμη να το προσφέρει. Φόβος να εξαντληθεί το «γλυκό» δεν υπάρχει. Η Σαγκάη ολοένα και διογκώνεται, ολοένα και απλώνει με δορυφορικούς οικισμούς μεγαλεπήβολου σχεδιασμού. Κάποιοι πιστεύουν πως όσο ο κόσμος τεχνοδομείται, τόσο πνευματώνεται. Επ’ αυτού η πόλη επιφυλάσσεται να μας απαντήσει στο μέλλον.

Όσο για την εμπειρία μου από την εκδήλωση της Εταιρείας Συγγραφέων της Σαγκάης –η οποία έγινε στο υπέροχο, αποικιακού ρυθμού κτίριό της–, ήταν μοναδική. Το κοινό συμμετείχε ενεργά, μιλήσαμε για την ελληνική λογοτεχνία, δέχτηκα ερωτήσεις για τον Ελύτη, τον Σεφέρη, τον Καβάφη και ένιωσα με συγκίνηση πως μας ενώνουν οι δυο παλαιότεροι μεγάλοι πολιτισμοί του κόσμου. Γιατί όταν ένας Κινέζος ποιητής σού διαβάζει Σαπφώ στη γλώσσα του, νιώθεις ότι οι θραυσματικοί στίχοι της μεγάλης ποιήτριας από τη Λέσβο είναι ιδεογράμματα χαραγμένα στις τεκτονικές πλάκες της κοινής μας ύπαρξης.