Η πόλη είναι ντυμένη όλη με δαντελένιο πλακόστρωτο. Τα στενά σε βγάζουν σε «γνώριμα» ξύλινα σπίτια, αφημένα από καιρό στη μοναξιά τους ή σε πολύχρωμες μονοκατοικίες με φυτεμένες μαργαρίτες στα πρεβάζια τους. Άλλοτε σε οδηγεί η μυρωδιά του μπακλαβά που μόλις βγήκε από το φούρνο και μελώνει, άλλοτε πάλι στέκεσαι μια στιγμή να χαζέψεις τις κόκκινες πιπεριές που κρέμονται παντού και τους σκουρόχρωμους παστουρμάδες στις βιτρίνες. Πριν το καταλάβεις, έχεις γοητευτεί. Στον ίσιο δρόμο σε επαναφέρει όμως η φωνή του Ιμάμη που τώρα καλεί τους πιστούς για προσευχή. Γυρίζεις και βλέπεις τους μιναρέδες να υψώνονται θεόρατοι, να αγγίζουν σχεδόν τα ροδοκόκκινα σύννεφα του δειλινού. Δεν είναι παραμύθι, είναι απλά μια πόλη της Θράκης από την άλλη πλευρά του Έβρου. Τη φωνάζουν Αδριανούπολη.
Το Selimiye τζαμί και μια μικρή ιστορία για τουλίπες
Πήρε το όνομά της από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα και ιδρυτή της, Αδριανό, ο οποίος σε ένα ταξίδι του στην Ανατολή την έχρισε πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Επαρχίας της Θράκης, αντιλαμβανόμενος τη στρατηγική σημασία της τοποθεσίας. Δεν ήταν ο μόνος. Το 1365 η Αδριανούπολη θα γίνει η πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και θα μετονομαστεί σε "Edirne", ονομασία που διατηρεί μέχρι και σήμερα. Το πιο εντυπωσιακό μνημείο της πόλης είναι χωρίς καμία αμφιβολία το Selimiye τζαμί. Με μιναρέδες που φτάνουν σε ύψος τα 70μ. και τον τεράστιο τρούλο του (διαμέτρου 31,22μ.), το τζαμί είναι ορατό σχεδόν από οποιοδήποτε σημείο στην πόλη. Χτίστηκε το 1575 από τον ελληνικής καταγωγής Mimar Sinan, έναν από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ίδιος έχει χαρακτηρίσει το Selimiye τζαμί ως το αριστούργημά του. Την ίδια άποψη έχει και η UNESCO, που το 2011 το ενέταξε στη λίστα της με τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς.
Είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Τόσο επιβλητικό, που ο όγκος του μπορεί να συγκριθεί με μικρό βουνό. Στους «πρόποδές» του απλώνεται η πολιτεία, παίρνει ζωή από το ποτάμι, μεγαλώνει. Όπως εξηγεί ο διερμηνέας και ξεναγός μας Ender, κάθε τζαμί είναι τόπος συνάντησης και κοινωνικοποίησης. Για αυτό και σχεδόν πάντα εκεί κοντά βρίσκεται και μια αγορά, το παζάρι. Στην προκειμένη περίπτωση το Arasta Bazaar με τις 4 εισόδους του και τα 124 μαγαζάκια όπου μπορεί να βρει κανείς από ρούχα και τσάντες μέχρι λουκούμια, σουβενίρ και τουλίπες. Τις τελευταίες τις συναντάς σε διάφορες μορφές παντού στην Αδριανούπολη εξαιτίας ενός παλιού μύθου. Λέγεται ότι ένας από τους χωρικούς δεν δέχτηκε να παραχωρήσει το χωράφι του για την ανέγερση του τζαμιού, και του το πήραν με το ζόρι. Όταν αργότερα χτίστηκε το Selimiye τζαμί, από όλες τις χιλιάδες ζωγραφισμένες στο χέρι τουλίπες (κλασικό μοτίβο της ισλαμικής τέχνης και σύμβολο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας) μία μόνο εμφανίζεται ανεστραμμένη. Κανείς δεν ξέρει πώς έγινε αυτό, όλοι όμως συμφωνούν πως είναι ένας φόρος τιμής στον ακτήμονα -πια- αγρότη.
Οι δρόμοι του κρασιού
Ανατολική Θράκη όμως, δεν είναι μόνο η Αδριανούπολη. Ως καλεσμένοι του τουρκικού Οργανισμού Ανάπτυξης Θράκης έχουμε πολλά ακόμα να εξερευνήσουμε. Στο Chorlu όπου μας υποδέχονται οι εκπρόσωποι του Οργανισμού συζητάμε για τη γαστρονομική παράδοση, για τα έθιμα, τις κοινές λέξεις των λαών μας. Πάνω στο «μουχαμπέτι» (που μαθαίνω ότι πάει να πει «συζήτηση», ο πρόεδρος του Οργανισμού, λέει τα εξής: «Στόχος μας είναι να πηγαινοέρχονται οι λαοί. Ήδη οι δύο λαοί ταξιδεύουν για φαγητό, εμπόριο και έχουν καλές σχέσεις. Εμείς θέλουμε να έρθουν οι λαοί πιο κοντά, να μεγαλώσουν οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Έτσι κι αλλιώς μοιραζόμαστε ένα κοινό παρελθόν, πίνουμε το ίδιο νερό και αναπνέουμε τον ίδιο αέρα». Σε αυτό το πλαίσιο, εκτός από το Fest in Trakya, ένα φεστιβάλ μουσικής, πολιτισμού και γαστρονομίας που θα πραγματοποιηθεί στο Chorlu από τις 18 έως τις 27 Αυγούστου 2017, ακούμε και μια άλλη, υπέροχη ιδέα. «Οι δρόμοι του κρασιού», μια οινική διαδρομή που θα ενώνει τρεις χώρες (Ελλάδα, Τουρκία, Βουλγαρία) μέσα από πλούσια αμπέλια και δεκάδες οινοποιεία.
Ακολουθώντας ένα κομμάτι αυτής της διαδρομής, ταξιδεύουμε έως το "Bakucha Vineyard Hotel& Spa", ένα ξενοδοχείο που διατηρεί επίσης το οινοποιείο Arcadia στη μέση ενός τόπου μαγικού. H ονομασία προέρχεται από την ένωση των λέξεων «Βάκχος» και «kutsa» που στα σέρβικα σημαίνει «σπίτι». Το Μαυροβούνιο είναι η μισή πατρίδα της γλυκιάς Zeynep που μαζί με τον πατέρα της, Ozcan, άνοιξαν αυτό το βάκχικο σπιτικό, σε ένα μυστηριακό σκηνικό. Όσο φτάνει το μάτι, βλέπεις κάμπους, σταφύλια και γαλάζια, παιχνιδιάρικα σύννεφα. Ο διευθυντής του ξενοδοχείου, Sabri Ustun και σύζυγος της Zeynep, ξεναγώντας μας στα αμπέλια, μας εξηγεί ότι η συγκεκριμένη τοποθεσία δεν επιλέχθηκε καθόλου τυχαία. Περικυκλωμένος από τρεις διαφορετικές θάλασσες (τη θάλασσα του Μαρμαρά, το Αιγαίο Πέλαγος και τη Μαύρη Θάλασσα) ο ευλογημένος αυτός τόπος μεγαλώνει εκλεκτές ποικιλίες στο γόνιμο έδαφός του. Άλλωστε, χιλιάδες χρόνια πριν η αμπελουργία ήταν η σημαντικότερη ασχολία των ανθρώπων που κατοίκησαν αυτή τη γη.
Τα ελληνικά σπίτια του Tekirdag
Στο Tekirdag, που κάποτε λεγόταν Ραιδεστός, χαζεύουμε από μακριά το χαλί της θάλασσας που απλώνεται στο βάθος. Περπατάμε στα σοκάκια. Ο Ender μας δείχνει μια συστάδα ξύλινων σπιτιών. «Εδώ κατοικούσαν Έλληνες», λέει. Τον 19ο αιώνα ο πληθυσμός της Ραιδεστού απαρτιζόταν από 5% Αρμένιους, 20% μουσουλμάνους, 30% Εβραίους και 45% Έλληνες. Πάνω στη βιαστική ανταλλαγή των πληθυσμών τα σπίτια έμειναν χωρίς ιδιοκτήτες, άδεια για δεκαετίες. Κάποια τα βλέπεις σήμερα ανακαινισμένα, άλλα όμως στέκονται μισογκρεμισμένα και σκοτεινά. Ο δήμος του Tekirdag έχει ήδη ξεκινήσει ένα σχέδιο που ονομάζει «Πολιτιστικό Κονάκι» για την αναστήλωση 156 τέτοιων σπιτιών. Κάποια θα γίνουν ξενοδοχεία ή μουσεία, άλλα εστιατόρια, καφέ και μαγαζιά που θα πουλούν τουριστικά προϊόντα. Όλα θα αρχίσουν μια δεύτερη ζωή.
Το ελληνικό στοιχείο δεν λείπει από την Ανατολική Θράκη, με τον ίδιο τρόπο που δεν λείπει και το μουσουλμανικό από τη Δυτική. Ένα ποτάμι δεν είναι αρκετό για να χωρίσει την κοινή μοίρα δύο λαών. Οι άνθρωποι ταξιδεύουν, γνωρίζονται, αγαπιούνται. Ο κ. Γιώργος Ριζάκης, που εργάζεται στο ελληνικό προξενείο της Αδριανούπολης, μας είπε ότι τα ετήσια έσοδα του ελληνικού κράτους από την έκδοση βίζας σε Τούρκους που θέλουν να ταξιδέψουν για τουρισμό στην Ελλάδα αγγίζουν το €1.000.000, μόνο από το προξενείο της Αδριανούπολης. Φαντάζομαι ότι όπως εμείς ταξιδεύουμε στη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη και στην Ανατολική Θράκη για να βρούμε τις ρίζες μας και να δούμε τους τόπους των παππούδων μας, έτσι και εκείνοι ταξιδεύουν στην Ελλάδα. Τελικά, αυτά που μας ενώνουν είναι περισσότερα από αυτά που μας χωρίζουν. Και αν θέλετε ένα τέτοιο ενωτικό παράδειγμα, θα σας μιλήσω για φαγητό.
Τίποτα δεν μπορεί να σου μάθει περισσότερο τα μυστικά μια χώρας από το φαγητό της. Η Τουρκία, όπως πολύ καλά υποψιάζεσαι, είναι μια χώρα εξαιρετικά νόστιμη. Σιροπιαστά γλυκά που μοσχοβολούν βούτυρο (ας αφήσουμε στην άκρη τους πατριωτισμούς, κάνουν μακράν καλύτερο μπακλαβά από εμάς), αλλά και ξεροψημένο γύρο, κεμπάπ, μυρωδάτο παστουρμά, μπαχαρικά που μπαίνουν παντού και νοστιμεύουν και την πιο αποτυχημένη απόπειρα. Κι αυτό είναι κάτι συλλογικό, όλοι ασχολούνται με το φαγητό, είναι αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας. Ο Ender, εκτός από ξεναγός σε δύο γλώσσες (αγγλικά και ελληνικά, μια που η μαμά του είναι Ρωμιά), εκτός από σαπούνι φτιάχνει και χυμό από ξινό ρόδι, ενώ εμπορεύεται και μπαχαρικά!
Κάθε κομμάτι της Τουρκίας έχει τη δική του χαρακτηριστική λιχουδιά. Η Αδριανούπολη είναι ξακουστή σε όλη την επικράτεια για τα περίφημα συκωτάκια της, που τα αλευρώνουν και τα τηγανίζουν σε πολύ δυνατή φωτιά. Σκέτο ποίημα. Στο Tekirdag, πάλι, τα πρωτεία κρατάει ο κιοφτές, ενώ παντού στην Ανατολική Θράκη είναι διάσημο το Peynir Helvasi, τυρί που ανακατεύουν για ώρες με ζάχαρη και βούτυρο. Στην Αδριανούπολη τρώμε στην Tulipa, ένα κονάκι που υποστηρίζεται από τον Οργανισμό Θράκης γιατί ειδικεύεται στην Οθωμανική κουζίνα, και λίγο έξω από την πόλη δοκιμάζουμε τα γλυκά του ζαχαροπλάστη Arif Meric στο βουτυρένιο εργαστήριό του. Τα λουκούμια, οι «κουραμπιέδες Καβάλας», ο χαλβάς και τα αμυγδαλωτά του ταξιδεύουν από την Ιαπωνία μέχρι την Αμερική. «Με άλλα λόγια προσπαθούμε να γλυκάνουμε τον κόσμο», λέει ο ίδιος και μας αποχαιρετά με την ωραιότερη φράση που μπορεί να ακούσει ένας γλυκατζής: «Να τρώτε γλυκά, για να μιλάτε γλυκά».
Τα πολλά και διαφορετικά κομμάτια της δένουν μεταξύ τους με φροντίδα και αγάπη, την οποία αγάπη καταθέτουν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους οι κάτοικοί της…
Εδώ οι Βρετανοί του Αστερίξ είναι ακόμα αναγνωρίσιμοι, πίνουν τσάι και μαζεύονται στα σπίτια τους στις 6μμ που κλείνουν τα μαγαζιά του γραφικού Γκίλντφορντ
12°
