Η Χίος, αγαπημένη του Γιώργου Πίττα

Όσα και να πει κανείς για τη μυροβόλο Χίο είναι λίγα! Μες στο πολύμορφο και γελαστό πλήθος των νησιών του Αιγαίου, η Χίος ξεχωρίζει με το ύφος και το θρύλο της. Στέκεται λίγο παράμερα, μοναχική, ιδιόρρυθμη, αναλογιζόμενη τα χαμένα μεγαλεία της, τις καταστροφές της, αλλά πάντα σε εγρήγορση και ετοιμότητα να αναγεννιέται από τις στάχτες της.

Τι να πει κανείς για την ιστορία και το πολιτισμό του νησιού του Ομήρου, για τη Χώρα της Χίου –τη Βενετία της Ανατολής, μέχρι την καταστροφή της–, τους ανεπανάληπτους οικισμούς στα Μαστιχοχώρια, τα Βορειόχωρα και τον Κάμπο. Σε κανένα άλλο νησί του Αιγαίου η αρχιτεκτονική δεν βρήκε τέτοια συγκλονιστική εκπροσώπηση: Μεσαίωνας, Βυζάντιο, Γένοβα, Βενετιά, Τουρκιά, Φραγκιά. Ταπεινή λαϊκή αρχιτεκτονική, καστροχώρια, μαχαλάδες, υπερήφανα αρχοντικά και ό,τι πιο εκλεκτικιστικό του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού. Ένα ζωντανό μουσείο αρχιτεκτονικής και ζωής συνάμα. Αξίζει να σεργιανά κανείς από χωριό σε χωριό και ν’ ανακαλύπτει κρυμμένους θησαυρούς, τους λιγοστούς αλλά πάντα σπουδαίους ανθρώπους, την ψυχή αυτού του τόπου, του νησιού της φτώχειας και του πλούτου, της στεριάς και της θάλασσας, της μαστίχας και των πελάγων, των καλλιεργειών και της ναυτοσύνης.

Ξεκινώντας την περιήγηση από την πόλη της Χίου, στο δρόμο της Απλωταριάς, τον κλασικό εμπορικό δρόμος της πόλης, αξίζει να σταθεί κανείς σε τέσσερα καταστήματα –γαστρονομικά τοπόσημα–, στα γλυκά Κοράκη Μαρίνου, το ζαχαροπλαστείο Αυγουστάκη, το μπακάλικο του Βαριά και το πρατήριο ούζου Απαλαρίνα. Στο πρώτο παρουσιάζονται όλα τα φημισμένα γλυκά του κουταλιού της Χίου, ενώ στο δεύτερο είδη τοπικής ζαχαροπλαστικής με πρωταγωνιστές τα μασουράκια. Τα τουρσιά που εκτίθενται στο μικρό μαγαζάκι του Γιώργου Βαριά δεν τα χωράει ο νους του ανθρώπου. Από τα κλασικά, όπως αγγουράκια, κουνουπίδια, πιπεριές, κρίταμα κι αγγινάρες, στα λιγότερο συνηθισμένα, όπως μελιτζανάκια, σκόρδα, κρεμμύδια, καρότα και λάχανα, έως τα πλέον σπάνια όπως λωτοί, γλυκοπατάτες, σπαράγγια, κολοκάσια, κάστανα, κυδώνια, φιστίκια (ανεπανάληπτη γεύση). Στο πρατήριο της γνωστής αποσταγματοποιίας Απαλαρίνα, που βρίσκεται σε μια πάροδο της Απλωταριάς, δεν είναι ότι μπορείς να βρεις κάθε λογής απόσταγμα, αλλά στο μαρμάρινο πάγκο στο βάθος του καταστήματος συναντάς τη μικρή Βουλή του νησιού, καθώς μαζεύονται όλοι οι χαρακτηριστικοί τύποι της αγοράς, που έρχεται ο καθείς με το μεζέ του, πίνουν παρέα και σχολιάζουν τα νέα της ημέρας.

Νοτίως της πόλης βρίσκεται ο Κάμπος. Διακόσια μεγάλα κτήματα περιβάλλονται από ψηλούς μαντρότοιχους, οι οποίοι προστατεύουν τις καλλιέργειες –κυρίως μανταρινιών– από τον αέρα, το κρύο και την κλοπή, αλλά και τα σπάνιας ομορφιάς αρχοντικά από την περιέργεια των ανθρώπων. Μεγαλοπρεπή κτίσματα από την κόκκινη θυμιανούσικη πέτρα, με περήφανες αυλόπορτες, μνημειακές εξωτερικές σκάλες, μεγάλες ταράτσες, περίτεχνες βοτσαλωτές αυλές, μαρμαρόκτιστες στέρνες συνδεδεμένες με τα μαγγανοπήγαδα, στο κέντρο της πιο εύφορης γης της Χίου. Εδώ στον Κάμπο βρίσκεται ένα από τα πιο φημιστά θέρετρα της Ευρώπης, το Αργέντικο, ενώ πιο δίπλα ο Βαγγέλης Δίπλας δημιούργησε το Μουσείο –το Citrus Memories–, όπου σ’ ένα αρχοντικό προβάλλεται με σπουδαία ντοκουμέντα η ιστορία της καλλιέργειας, της συλλογής και της διακίνησης των εσπεριδοειδών της Χίου.

Από φέτος το καλοκαίρι το νησί εμπολουτίστηκε μ’ ενα νέο απόκτημα, το νέο Μουσείο Μαστίχας της Χίου όπου μπορεί κανείς να παρακολουθήσει διαχρονικά την ιστορία και τη συμβολή του χιώτικου αυτού προϊόντος στην οικονομία και τον πολιτισμό του νησιού.

Ο γαστρονομικός μου περίπατος θα καταλήξει με μια βουτιά στα Μαύρα Βόλια, στην παραλία με τα μαύρα βότσαλα, και για φαγητό σε κάποια από τις παραλιακές ταβερνούλες του νησιού που σίγουρα θα έχουν φρέσκα ψαράκια.

*O Γιώργος Πίττας είναι συγγραφέας, ιδρυτής του site Greek Gastronomy Guide.