Η σχέση μου με τη Σαντορίνη είναι συγγενική μέσω της αδελφής μου, η οποία παντρεύτηκε έναν καπετάνιο γεννημένο στην Οδησσό, αλλά με σαντοριναίικη καταγωγή. Ο καπετάνιος μεγάλωσε στη Σαντορίνη και όταν αυτός πούλησε ένα προικώο αγόρασε γη στην Οία, όπου και χτίστηκε το περίφημο και «καλύτερο μικρό ξενοδοχείο της Ευρώπης», όπως βαφτίστηκε από την Conde Nast o Περίβολας. Η αδελφή μου μού πούλησε ένα κομμάτι γης όπου υπήρχε ένα ερείπιο το οποίο μετέτρεψα σε σπίτι, ενώ εγχώριος και ξένος τύπος το υποδέχτηκαν με πολύ θερμά λόγια ως ένα αξιόλογο τοπικό δείγμα αρχιτεκτονικής. Αυτό το σπίτι και η φήμη που ακολούθησε με οδήγησαν στην κατασκευή ξενοδοχείων, τα οποία επίσης χαιρετίστηκαν με κολακευτικά λόγια. Έτσι ξεκίνησε από το ’89 η σχέση μου με τη Σαντορίνη.
Πρώτη εικόνα της Σαντορίνης είχα το ’80. Θυμάμαι με τον τότε δεκαεξάχρονο γιο μου να καθόμαστε παρέα με ένα μπουκάλι κρασί, στο σημείο που πάνε τώρα οι «σανσέτιδες», όλη τη νύχτα και να χαζεύουμε τ’ αστέρια στον ουρανό. Η μόνη παραφωνία ήταν τα λιγοστά φώτα του δημόσιου φωτισμού της ΔΕΗ – κάτι που δεν μπόρεσα να το ξεχάσω. Έτσι το 2000 κατόρθωσα να πείσω τη ΔΕΗ και την πολιτεία να γίνει υπογειοποίηση των καλωδίων για να φωτιστεί η Οία, ώστε ερχόμενος με το καράβι να έχεις την αίσθηση σκηνικού! Για να τους πείσουμε είχαμε δημιουργήσει με το γιο μου την ταινία «Χρέος για την ομορφιά», στην οποία δείχναμε τι θέλαμε να κάνουμε με τα φώτα.
Η Σαντορίνη αναμφισβήτητα είναι ένα μοναδικό μέρος όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για τον κόσμο ολόκληρο. Αυτή τη μοναδικότητά της την οφείλει στη γεωλογική περιπέτειά της. Το ανάλογο με τη Σαντορίνη νησί είναι η Κρακατόα στην Ιάβα – μόνο που εκεί δεν κατοικεί άνθρωπος. Ενώ εμείς τολμήσαμε και μείναμε – και όχι μόνο αυτό, αλλά δημιουργήσαμε και μια υποδειγματική αρχιτεκτονική. Υπάρχει ένας περίφημος αρχιτέκτονας, ο Bernard Rudofsky, ο οποίος στις αρχές του 20ού αιώνα ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο και συγκέντρωσε υλικό και πληροφορίες στο βιβλίο του «Αρχιτεκτονική χωρίς αρχιτέκτονες». Εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ, που στις 109 φωτογραφές του βιβλίου οι 7 είναι από τη Σαντορίνη – οι 5 από αυτές από την Οία. «Σαν τρωγλοδύτες», γράφει, «σκαρφάλωσαν οι άνθρωποι και δημιούργησαν σπίτια στο χείλος του γκρεμού, στο επίπεδο μιας μικρο-γλυπτικής αρχιτεκτονικής». Φύση, τόλμη των παλαιών και ο Θεός είναι συνυπεύθυνοι γι’ αυτό το υπέροχο αποτέλεσμα, το οποίο ερχόμαστε εμείς οι νεότεροι να το καταστρέψουμε.
Μπορεί οι Σαντορινιοί να απαλλάσσονται εν μέρει για την κατάντια του νησιού, εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών με τις οποίες έζησαν για πάρα πολλά χρόνια. Από το ’70 και μετά, ελέω τουρισμού, άρχισε η ανάπτυξη και στο νησί, μέσα όμως στις διαστρεβλώσεις. Χωρίς κανόνες και παιδεία, χωρίς χωροθέτηση οικιστικών ζωνών και αρχιτεκτονική αισθητική και με σημαία τις παραβάσεις, η Σαντορίνη κατάντησε σε πολλά μέρη να θυμίζει Άνω Λιόσια. Μένει μόνο η θέα και ο γκρεμός να τη σώζουν από την πλήρη κατάπτωση. Πρέπει όμως να υπογραμμίσω πως υπάρχουν, ευτυχώς, και δείγματα εξαιρετικών αρχιτεκτονικών οικοδομημάτων.
Τελειώνοντας, θέλω να θυμηθώ ένα συμβάν. Ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες αρχιτέκτονες, ο Κωστής Θεοδωράκης, μου έλεγε πολύ πριν ασχοληθώ με το νησί πως τα μαστόρια της Οίας έχουν απίστευτες γνώσεις στη δουλειά τους, όλες μεταφερόμενες από τον παππού στον εγγονό – σήμερα θα τις λέγαμε γνώσεις βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Αυτή τη φράση την πήρα ως νόμο. Όταν μπλέχτηκα με τα ξενοδοχεία είχα έναν εξαιρετικό πρωτομάστορα, που κάποια στιγμή μού είπε: «Κύριε Γιάννη, δεν έχεις έρθει σπίτι μου». «Δεν έχω έρθει επίτηδες» του απάντησα, «γιατί έμαθα πως στο πάτωμα έβαλες μωσαϊκό και όχι πατητό τσιμεντοκονίαμα». Η απάντησή του: «Να μη ζήσουμε κι εμείς σαν πολιτισμένοι άνθρωποι;». Μάλλον δεν χρειάζονται περισσότερα σχόλια, εκτός ίσως της υπενθύμισης πως το πατητό τσιμεντοκονίαμα θεωρείται ό,τι πιο προχωρημένο σήμερα στην αρχιτεκτονική!
Λέμε ποιητικά πως η Σαντορίνη έχει μονίμως μια βίμπρα –ενέργεια–, λόγω φυσικά του ηφαιστείου. Εγώ την ονομάζω ερωτική. Μπορεί να νιώθω μια πικρία, αλλά τη λατρεύω. Με την ίδια έντονη λατρεία που ένιωσα, όταν το πρώτο βράδυ που τέλειωσα το σπίτι μου, έκατσα στο πεζούλι το βράδυ με ουίσκι και αγνάντευα το πέλαγος. Ούτε σκέψεις ούτε συναισθήματα. Μόνο μια αίσθηση πληρότητας.
Τα πολλά και διαφορετικά κομμάτια της δένουν μεταξύ τους με φροντίδα και αγάπη, την οποία αγάπη καταθέτουν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους οι κάτοικοί της…
Εδώ οι Βρετανοί του Αστερίξ είναι ακόμα αναγνωρίσιμοι, πίνουν τσάι και μαζεύονται στα σπίτια τους στις 6μμ που κλείνουν τα μαγαζιά του γραφικού Γκίλντφορντ
19°
