Φτάνοντας «και μισή» στην Τεχεράνη

Tέσσερις ώρες θέλει το αεροπλάνο για να φτάσει από την Αθήνα στην Περσία. Η πτήση μαύρα μεσάνυχτα, διασχίζει εγκάρσια σχεδόν σε ευθεία γραμμή, την Τουρκία. Το ρολόι γυρνάει μιάμιση ώρα μπροστά. Όχι μία, ούτε δύο, αλλά μιάμιση. Το Ιράν είναι από εκείνες τις λίγες χώρες που το κράτος έχει αποφασίσει για εντελώς δικούς του λόγους ότι η τοπική ώρα δεν θα προσαρμόζεται στο «ακριβώς», αλλά στο «και μισή».

Στο λόμπι του VIP του ολοκαίνουριου αεροδρομίου της Τεχεράνης. Περιμένοντας να πάρουμε τη βίζα μας, το προσωπικό μάς προσφέρει ένα γλυκερό, νόστιμο πάντως, αναψυκτικό από ροδόνερο και εκχύλισμα σαφράν. Στην επιφάνεια επιπλέει ένα μπουμπουκάκι τριαντάφυλλου. Συνοδεύεται από ένα πιάτο με δύο μήλα, ένα πορτοκάλι, μια μπανάνα και τέσσερα βουτήματα. Το νερό ήρθε μετά από παράκληση. Τέσσερα μπουκαλάκια μεταφέρονται με δίσκο, στην πορεία τα δύο πέφτουν και τα δυο γκαρσόνια προσπαθούν να τα μοιράσουν συναγωνιζόμενα σε επίδειξη αδεξιότητας.

Η ώρα της φυσικής ανάγκης. Η μόνη διαδρομή που μου επιτρέπεται στο χώρο. Ανοίγω την πόρτα της τουαλέτας και ξανασυναντιέμαι με τις αναμνήσεις από το φανταρικό μου. Οθωμανική λεκάνη. Εδώ βέβαια συνοδεύεται από μπαταρία με ειδικό λάστιχο για μπιντέ. Στην έξοδο μια κυρία με τσαντόρ αναμένει κοιτάζοντας το πάτωμα προκειμένου να αναλάβει τον καθαρισμό.

Wifi υπάρχει. Αργό, σε συνδέει με το ιρανικό Intrainternet, ένα δίκτυο δηλαδή που συνδέεται αποσπασματικά με τον παγκόσμιο ιστό. Facebook, youtube, Τwitter και άλλα που δεν είχα τη διάθεση να ψάξω, είναι μπλοκαρισμένα. Το google παρουσιάζει αποτελέσματα μετά από το απαραίτητο θεοκρατικό φιλτράρισμα. Επίσης, οι δυτικές πιστωτικές κάρτες δεν περνάνε εδώ. Θύμα του πολυετούς εμπάργκο που αίρεται σταδιακά, το τραπεζικό σύστημα της χώρας είναι ολοκληρωτικά εσωστρεφές. Όσοι ξέραμε, φέραμε κασεράκι προκειμένου να γίνουμε εκατομμυριούχοι ανταλλάσσοντας τα ευρώ μας με τα ντόπια υπερπληθωριστικά ριάλια.

Τρεις ώρες μετά την άφιξή μας, η βίζα μας εγκρίνεται. Μπαίνουμε στο πούλμαν, το οποίο, καθώς μεταφέρει VIP, είναι στρωμένο με ειδικό διαμορφωμένο χαλί. Η ευγενής ξεναγός μάς μοιράζει από ένα λευκό τριαντάφυλλο, σύμβολο ειρήνης, για το καλωσόρισμα. 

Από τα πρώτα μέτρα πορείας του λεωφορείου αντιλαμβάνεται κανείς ότι κάτι πάει στραβά με την οδήγηση. Οι προσπεράσεις γίνονται από όποια πλευρά δεν υπάρχει φυσικό εμπόδιο, οι διαγραμμίσεις των λωρίδων δεν έχουν κανένα λόγο ύπαρξης. Τα οχήματα που κυκλοφορούν είναι περασμένης εικοσαετίας και βάλε, διακρίνω κάποια παλιά Πεζό. Μεταξύ ύπνου και ξύπνιου, αναγνωρίζω πινακίδες που προαναγγέλλουν σταθμό εξυπηρέτησης αυτοκινήτων. Παρατηρώ φευγαλέα μαγαζάκια, όπως στο Μοναστηράκι, το ένα δίπλα στο άλλο με λεντ και φωτάκια πολύχρωμα να αναβοσβήνουν, να πωλούν γύρο, κεμπάπ και αναψυκτικά. Και πολλές αντλίες πετρελαίου. Το πιο φθηνό, μετά τη Βενεζουέλα στον κόσμο, μόλις 25 λεπτά του ευρώ το λίτρο.

Η πόλη άδεια, ελάχιστα αυτοκίνητα κυκλοφορούν. Θα πει κανείς και πού να πάνε οι άνθρωποι, αφού το αλκοόλ και ο… χορός απαγορεύονται. Σαμαράκια και κακοτεχνίες ταλαιπωρούν τις εξαντλημένες αναρτήσεις του πούλμαν, δημιουργώντας συνθήκες ανάλογες με 6 μποφόρ σε καταμαράν. Στο κέντρο της πόλης, η νύχτα δεν κατάφερνε να κρύψει να γερασμένα κτίρια, τις κακοτεχνίες και τα κιτς δυτικόφερνα πολυκαταστήματα.

Η επιγραφή του ξενοδοχείου μας συμπεριλαμβάνει τη λέξη «ιντερνάσιοναλ», γεγονός που μου προκαλεί ανησυχία. Το λόμπι του σούπερ φολκλόρ, με βαριά έπιπλα και καναπέδες, πυραμοειδή σχήματα να κοσμούν το ταβάνι, καθρέφτες θαμπούς παντού και τη γνωστή μυρωδιά των μαγειρικών βοτάνων της μέσης ανατολής. Το προσωπικό απόμακρο, απότομο και διεκπεραιωτικό. Στην ερώτηση συνταξιδιώτη αν υπάρχει δωμάτιο που να επιτρέπεται το κάπνισμα, μας ενημερώνουν ότι το κάπνισμα επιτρέπεται παντού.

Το δωμάτιο παραπέμπει σε ξενοδοχείο στο κέντρο της Ρόδου της δεκαετίας του ’80. Φθαρμένα έπιπλα, ανύπαρκτη ηχομόνωση, καθαρό πάντως. Ο υπάλληλος με ενημερώνει ότι το μίνι-μπαρ είναι χωρίς χρέωση. Το ανοίγω και βλέπω τρία φρούτα και ένα μπουκαλάκι νερό. Στην καμπίνα της ντουζιέρας υπάρχει ειδική θήκη για σαπούνι με τις ενδείξεις «κεφάλι» και «σώμα». Η τηλεόραση έχει μόνο ιρανικά κανάλια, η παρουσία γυναικών είναι συμπτωματική. Στο πρωινό κυριαρχούν μαγειρεμένα όσπρια, φακές και φασόλια, δύο είδη, υποθέτω, τυριού χρώματος κόκκινου και πράσινου, ενώ ειδικός μάγειρας ετοιμάζει ομελέτες με έντονη την οσμή σκόρδου. Αρκούμαι σε λίγο ψωμί και βούτυρο και το πατροπαράδοτο τσάι.

Βγαίνουμε μια κοντινή βόλτα και κατευθυνόμαστε στο μεγάλο παζάρι της Ταχεράνης, το μεγαλύτερο στον κόσμο, συνολικού μήκους δώδεκα χιλιομέτρων. Μέχρι να φθάσουμε εκεί αντιλαμβανόμαστε τι εστί ατμοσφαιρική ρύπανση και κυκλοφοριακό χάος. Δεν περιγράφεται το θέαμα, ο θόρυβος, η αίσθηση. Μηχανάκια παντού, προς κάθε κατεύθυνση, κινούμενα ανάποδα στους δρόμους, πάνω στα πεζοδρόμια. Κόρνες από αυτοκίνητα, σακαράκες, που πασχίζουν να εκμεταλλευθούν κάθε διαθέσιμο εκατοστό πάνω στο οδόστρωμα, ακίνητα για ώρες, με τις εξατμίσεις να εκτοξεύουν μαύρο καπνό. Και οι πεζοί να διασχίζουν τους δρόμους από όπου τους βολεύει, χωρίς αίσθηση κινδύνου. Η Ταχεράνη εμφανίζεται επισήμως να έχει πληθυσμό 8 εκατομμύρια, ωστόσο ο πραγματικός αριθμός πρέπει να πλησιάζει τα 12, με περίπου 2 εκατομμύρια να πηγαινοέρχονται καθημερινά στην πόλη για να εργασθούν. Εγκληματικότητα επισήμως δεν υπάρχει, κάποιες μικροκλοπές, δεν νιώθουμε άβολα πουθενά, ωστόσο μαθαίνουμε ότι υπάρχουν περιοχές στις οποίες οι τουριστικοί πράκτορες δεν εμφανίζουν τους πελάτες τους.

Εντός του παζαριού, χαλιά, ξηροί καρποί, ρούχα, εσώρουχα και ένα ατελείωτο σπρωξίδι από καρότσια υπεφορτωμένα με πραμάτια, με Ηρακλήδες τσέπης να τα σέρνουν, δημιουργώντας ένα όχι ιδιαίτερο ελκυστικό περιβάλλον για ψώνια. Πρέπει να περπατήσαμε κάνα μισάωρο και φως στο παζάρι δεν είδαμε. Όταν βγήκαμε από την είσοδο που μπήκαμε τελικά, κατευθυνθήκαμε σε μια κοντινή πλατεία. Το βλέμμα μου μαγνήτισε ένας νεαρός με μοντέρνα ένδυση και τρέντι μαλλί, που προσέγγισε το συντριβάνι, αφαίρεσε τις κάλτσες του, έπλυνε τα πόδια του με τα χέρια του, και εν συνεχεία ανανέωσε τη φόρμα των μαλλιών του.

Ενώ η ώρα είναι σχεδόν μία το μεσημέρι στο δρόμο κυκλοφορεί δυσανάλογα πολύς κόσμος. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία γυναίκες. Κεφάλαιο γυναίκες. Το τσαντόρ είναι υποχρεωτικό στους δημόσιους χώρους. Αστυνομικοί υπάλληλοι περιπολούν στους δρόμους για τη σωστή εφαρμογή του, που πρέπει να κρύβει όλα τα μαλλιά. Βλέπεις όμως νεαρότερες ηλικίες όπου το μαντίλι υποχωρεί προς τα πίσω για να εμφανισθεί η μοντέρνα κόμη. Υποχρεωτικά καλύπτεται κάθε σπιθαμή δέρματος από το λαιμό μέχρι τους καρπούς των χεριών, ενώ δεν πρέπει να αναδεικνύονται οι καμπύλες τους σώματος. Όσες ανήκουν στις υψηλότερες κοινωνικές και οικονομικές τάξεις φέρουν περιποιημένο μανικιούρ.

Το «προηγούνται οι κυρίες» δεν ισχύει στο Ιράν. Χαρακτηριστική περίπτωση Ιρανού φίλου που είχε φύγει για σπουδές στο εξωτερικό, γνώρισε μια κοπέλα και την έφερε για επίσκεψη στην πατρίδα του. Μπροστά στον πατέρα του ανοίγει την πόρτα και λέει στη δυτική φίλη του να περάσει πρώτη. Και τότε ο πατέρας εξοργισμένος απευθύνεται στο γιο του και λέει «δεν σε μεγάλωσα έτσι εγώ». Τις γυναίκες δεν τις χαιρετάς διά χειραψίας, δεν τις κοιτάς επίμονα, δεν τους μιλάς αν δεν σε συστήσουν.

Βρισκόμαστε σε ένα από τα δύο πεντάστερα ξενοδοχεία της πόλης που χτίστηκαν μετά την επανάσταση του 1979, όταν εγκαθιδρύθηκε η ισλαμική δημοκρατία στη χώρα από τον αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί. Εντυπωσιακή επίδειξη πλούτου, πελατεία δυτικών επιχειρηματιών και ειδικών απεσταλμένων, και προσωπικό που πάσχιζε να ανταποκριθεί στις μίνιμουμ προδιαγραφές παροχής τουριστικών υπηρεσιών. Στη γειτονιά, που βρίσκεται στα βόρεια προάστια, βλέπει κανείς πολυτελείς βίλες, περιφραγμένες με πανύψηλα προστατευτικά κιγκλιδώματα.

Το βράδυ μάς βρήκε στο μοναδικό εστιατόριο της πόλης όπου κανείς μπορεί να ακούσει ζωντανή μουσική. Εξαρχής οι ιδιοκτήτες μάς τόνισαν ότι απαγορεύεται ο χορός. Τα συνοδευτικά του βραδυνού γεύματός μας ήταν νερό και αναψυκτικά. Κεφάλαιο αλκοόλ.Το αλκοόλ απαγορεύεται. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν υφίσταται κιόλας στο Ιράν. Η παράνομη εισαγωγή και διακίνηση ακμάζει, ενώ η παράνομη κατανάλωση γίνεται σε σπίτια, κυρίως της υψηλής κοινωνίας, σε συγκεντρώσεις και στα διαβόητα ιδιωτικά πάρτι.

Το φαγητό η αλήθεια είναι ότι με άφησε αδιάφορο. Λίγο οι κακομαθημένες διατροφικές μου συνήθειες, λίγο η υπερεπάρκεια σάλτσας με τη γνωστή ιδιαίτερη οσμή σε όλα τα μαγειρευτά, με ανάγκασαν να αρκεστώ σε ένα ρύζι με σαφράν και ρόδι. Το Ιράν παράγει σχεδόν το 90% της ετήσιας παγκόσμιας παραγωγής σαφράν, η καλλιέργεια του οποίου πηγαίνει πίσω τρεις χιλιετίες και χαρακτηρίζεται ως ο κόκκινος χρυσός του Ιράν.

Όλο το ταξίδι ήταν η επίσκεψη στο Golestan, βασιλικό παλάτι και αρχαιότερο μνημείο της πόλης. Αφού περιδιαβήκαμε τα αδιάφορα βασιλικά δωμάτια, κάπου σε ένα προαύλιο με πλησιάζει ένα δωδεκάχρονο κοριτσάκι και σε άπταιστα αγγλικά με ρωτάει από πού είμαι. Αιφνιδιάζομαι, της απαντάω, και τη ρωτάω από πού είναι. Εκείνη με ένα τεράστιο χαμόγελο επιστρέφει στις συμμαθήτριές της και αρχίζουν τα χαχανητά. Τις ρωτάω αν θέλουν να βγούμε μια φωτογραφία και μαζεύονται όλες, καμιά πενηνταριά ποζάροντας με σκέρτσο, ανεπιτήδευτες, χωρίς τα ενοχικά θρησκοληπτικά σύνδρομα της θεοκρατικής κοινωνίας τους.

Αυτήν την εικόνα κουβαλάω μαζί μου από το Ιράν, γιατί ξέρω ότι τα παιδιά λένε πάντα την αλήθεια.