Τα ταμπού, ο εθισμός και το κυνήγι του οργασμού

Στο τεύχος της 3ης ∆εκεµβρίου, ο Economist αφιέρωσε ένα από τα κύρια άρθρα του στο σεξ– κάτι που δεν περιµένεις από ένα τέτοιο έντυπο. Κι όµως, υπό τους τίτλους «Οι πληγές της σιωπής» και «Μιλώντας επιτέλους για αυτό», το βρετανικό περιοδικό ανοίγει το θέµα µε έναν διαφορετικό τρόπο. Συνοπτικά: Πρέπει να λυθούν τα σεξουαλικά µας προβλήµατα, διότι περιορίζουν τη χαρά, ταυτοχρόνως µειώνεται η απόλαυση στη ζωή, άρα και η παραγωγικότητα – σπάµε τα ταµπού και µιλάµε για αυτά. Κι ο Economist αφιέρωσε αρκετές σελίδες. Σε µια εποχή πολλαπλών κρίσεων, ενδεχοµένως µοιάζει µε πολυτέλεια να προτεραιοποιήσεις το ζήτηµα του σεξ. Κι όµως, είναι µέρος της ζωής µας, την επηρεάζει αδιόρατα σε µεγάλο βαθµό, ίσως αποτελεί τον σκιώδη καταλύτη πολλών συµπεριφορών. Ζητήσαµε από την ∆έσποινα Λιµνιωτάκη (Κοινωνική Ψυχολόγος και Συνιδρύτρια της «The Healing Tree community for Mental Health») και τη Μαρίνα Μόσχα (M.Α. Κλινικής Ψυχολογίας, Ψυχοθεραπεύτρια) να συνδράµουν µε τις γνώσεις τους σε αυτή την απόπειρα ακτινογραφίας του σεξ στην Ελλάδα.

Η ηχηρή σιωπή: Σπάσε το κέλυφος
Μολονότι μία σειρά από έρευνες διεθνώς δείχνουν ότι υπάρχουν έντονα σεξουαλικά προβλήματα, έχει αυξηθεί η συζήτησή τους ή τα ταμπού παραμένουν ισχυρά;

«Τα σεξουαλικά προβλήματα είναι ένα τεράστιο υποκεφάλαιο της ψυχικής υγείας αλλά μπορούμε να ξεκινήσουμε τη συζήτηση λέγοντας ότι τα προβλήματα δεν αφορούν αποκλειστικά στις σεξουαλικές επιδόσεις, όπως ίσως νομίζει κανείς» επισημαίνει η Δέσποινα Λιμνιωτάκη. «Αντιθέτως, η σεξουαλική πράξη είναι μόνο το συμπεριφορικό κομμάτι μιας έρευνας που οφείλουμε να ξεκινήσουμε από τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, από τους φόβους, την ντροπή και τις ενοχές που έχουμε συσχετίσει με το θέμα. Είναι επίσης η οικογένεια από την οποία προερχόμαστε και οι δαίμονές μας που είναι παρόντες μαζί μας στο κρεβάτι. Είναι τα οικονομικά προβλήματα που έχουν γονατίσει την κοινωνική μας εικόνα και έχουν προσβάλει την αυτοπεποίθηση. Τέλος, μια συζήτηση για το σεξ είναι συζήτηση καθημερινών συνηθειών, αρχών, αξιών και δημιουργίας προσωπικής ταυτότητας». Η Μαρίνα Μόσxα θεωρεί ότι σήμερα ο κόσμος έχει εξοικειωθεί περισσότερο γύρω από τα σεξουαλικά ζητήματα. «Θα έλεγα ότι διεκδικεί τη λύση στο σεξουαλικό του πρόβλημα – το σεξ είναι ένα από τα συστατικά της σχέσης μαζί με την επικοινωνία και την ψυχική επαφή, αλλά παράλληλα θεωρείται και ως ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει σε μία καλύτερη ποιότητα ζωής. Άνδρες και γυναίκες αναζητούν λύση στο σεξουαλικό πρόβλημα, αν και μπορεί να μη μιλάνε μεταξύ τους –για παράδειγμα οι φίλοι κυρίως νεότερης ηλικίας– για την εμφάνιση σεξουαλικής δυσλειτουργίας ή πρόωρης εκσπερμάτισης. Αντίθετα, οι γυναίκες μιλάνε πιο εύκολα με τις φίλες τους για το σεξουαλικό τους πρόβλημα, εκτός και να πρόκειται για διαταραχές του πόνου, π.χ. κολεόσπασμος, λόγω ντροπής και αμηχανίας».

Οργασμός: Υπάρχει, αλλά ψάξε...
Έρευνα στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα των ΗΠΑ έδειξε ότι το 85% των ανδρών έχουν οργασμό έναντι μόλις του 63% των γυναικών. Γιατί αυτή η διαφορά;

«Χαμογελάω στην ερώτηση αυτή επειδή υπάρχει ένα ολόκληρο κίνημα υπέρ του γυναικείου οργασμού που λέει ότι δεν θα κατακτήσουμε ποτέ την ισότητα των φύλων αν δεν συζητήσουμε για τον γυναικείο οργασμό» σχολιάζει η κ. Λιμνιωτάκη και συνεχίζει: «Οι γυναίκες έχουμε “καλωδιωθεί” στην πεποίθηση ότι είναι σημαντικότερο για τον σύντροφό μας να έρθει σε οργασμό από ό,τι είναι για εμάς τις ίδιες, οπότε του δίνουμε προτεραιότητα κατά τη σεξουαλική πράξη και ένα σωρό άλλοθι σε περίπτωση που η συνεύρεση δεν έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα – για εκείνον. Ο γυναικείος οργασμός δεν έχει αποκωδικοποιηθεί αρκετά αλλά μπορούμε νομίζω να πούμε ότι είναι δυσκολότερος με την έννοια ότι πρέπει να ασχοληθεί και κάποιος, έτσι δεν είναι; Πάνω σε αυτή την ερώτηση θα μπορούσαμε να ταξιδέψουμε στους μύθους για τον γυναικείο οργασμό, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνδρες (π.χ. στην πρώιμη εκσπερμάτιση απλά δεν προλαβαίνεις), αλλά και στο concept της προσποίησης οργασμού από τις γυναίκες που πάλι γίνεται προκειμένου να μην πέσει τουλάχιστον το ηθικό του παρτενέρ τους. Σημαντικό επίσης είναι το να σημειώσουμε ότι πάμπολλοι άνδρες απλά δεν νοιάζονται για το αν έχεις ικανοποιηθεί εσύ, επειδή –χιουμοριστικά μιλώντας– από πότε άρχισε να αποτελεί θέμα η γυναικεία ικανοποίηση δηλαδή; Καταραμένος φεμινισμός!».

«Στους άνδρες, ο οργασμός σηματοδοτείται από την εκσπερμάτιση, που είναι και πιο φανερή. Στις γυναίκες, ο οργασμός δεν είναι πάντα κάτι που ένας άνδρας μπορεί να το καταλάβει, όσο και να θέλει να θεωρεί τον εαυτό του “προχωρημένο και έμπειρο”» λέει η κ. Μόσχα και προσθέτει: «Μην ξεχνάμε τη διαφορετική σεξουαλική λειτουργία ανάμεσα στα δύο φύλα – η γυναίκα λειτουργεί περισσότερο εγκεφαλικά και ο οργασμός της εξαρτάται από περισσότερους παράγοντες σε σχέση με του άνδρα».

Πορνό: Σωσίβιο ή βαρίδι;
Πόσο έχει επηρεάσει η εξάπλωση του πορνό στη διεύρυνση των σεξουαλικών προβλημάτων;

«Η εξάπλωση του πορνό έχει κινήσει τα πράγματα προς δύο κατευθύνσεις» εκτιμά η Δέσποινα Λιμνιωτάκη. «Αφενός, έχει δημιουργήσει σε νεαρό κόσμο συγκεκριμένες εντυπώσεις για το σεξ, οι οποίες ενδεχομένως να μετατραπούν σε λανθασμένες αξιώσεις στο κρεβάτι αργότερα. Ίσως εκπλαγείτε αν σας πω ότι αρκετά έφηβα αγόρια είναι τρομοκρατημένα από αυτό το acting out και αναρωτιούνται αν στο σεξ περιμένει κάποιος να είσαι ακριβώς έτσι. Μερικά αναφέρουν ότι σχεδόν εξαναγκάζονται να παρακολουθούν πορνό μέσα στις αγορίστικες συντροφιές τους επειδή είναι ένα είδος “εμβάπτισης” στην ανδρική σεξουαλική συμπεριφορά και μια μέθοδος σύσφιξης των σχέσεων, στις αγοροπαρέες. Το πορνό εξάπτει τη φαντασία αλλά, σε πλείστες ψυχολογικές έρευνες, έχει συσχετιστεί με κακή σεξουαλική υγεία, με στρεβλές εντυπώσεις για το σώμα, με εξάρτηση και διαταραχές συναισθηματικότητας.

» Υπάρχει μια δεύτερη παράμετρος, που δεν έχει επαρκώς ερευνηθεί γιατί είναι καινούρια τάση: είναι η καταφυγή στο πορνό ως μέσο σεξουαλικής εκτόνωσης για άνδρες που θέλουν να αποσυνδέσουν το σεξ από οποιοδήποτε συναίσθημα που τους καταπιέζει ψυχολογικά και που συνήθως συναντάται στην καλλιέργεια μιας βαθύτερης σχέσης. Στην ψυχοθεραπευτική μαρτυρία, έχουμε παραδείγματα ανδρών που αγκαλιάζουν το πορνό εξ ολοκλήρου και αρνούνται τις σεξουαλικές επαφές της πραγματικής ζωής, με τη δικαιολογία ότι έχουν γίνει πολυσύνθετες και απλά δεν αντέχουν άλλο να μπαίνουν στον κόπο. Δεν θέλουν να κάνουν σεξ, θέλουν απλά να το βλέπουν ή έστω να το περιγράφουν (μέσω του sexting, το οποίο δεν προχωράει ποτέ παρακάτω). Η ψυχίατρος και ψυχαναλύτρια Marie France Hirigoyen γράφει ότι “αρκετοί βλέπουν την ερωτική σχέση ως μία ακόμη περιπλοκή σ’ έναν κόσμο όπου είναι ήδη δύσκολο να ζούμε”. Έτσι, η πραγματικότητα φαντάζει παραλυτική και το σεξ γίνεται εν πολλοίς εικονικό: ως πράξη, παραμένει στο κεφάλι μας, με όλη του τη μυσταγωγία, κλειδωμένο».

«Το πορνό μπορεί να επηρεάσει θετικά όταν χρησιμοποιείται στο ζευγάρι ως ερωτικό παιχνίδι για τον εμπλουτισμό των ερωτικών του φαντασιώσεων άρα και να βελτιώσει μέχρι κάποιο σημείο τη σεξουαλική του ζωή», υποστηρίζει η Μαρίνα Μόσχα, επισημαίνοντας παράλληλα ότι «μπορεί να λειτουργήσει και καταστροφικά ως προς τη σχέση όταν αντικαθιστά την επαφή με τον σύντροφο, καταλήγοντας αρχικά στη σεξουαλική απομάκρυνση και μετέπειτα στην ψυχική.

» Δυστυχώς, η ευκολία στη πρόσβαση στο διαδικτυακό πορνό έχουν δημιουργήσει αρκετά προβλήματα, όχι μόνο στα ζευγάρια, αλλά και γενικότερα στην ερωτική ζωή των ανθρώπων, καθώς εύκολα ο καθένας μπορεί να βλέπει πορνό και να αυνανίζεται, βρίσκοντάς το πιο “εύκολο”, χωρίς υποχρεώσεις και χωρίς κριτική “αν κάτι δεν πάει καλά”. Αποτέλεσμα να δημιουργείται μία εθιστική συμπεριφορά που μπορεί να προσφέρει ηδονή και σεξουαλική ικανοποίηση μέσα από τα αναρίθμητα σεξουαλικά σενάρια για όλα τα γούστα. Οι επιπτώσεις αρχίζουν και φαίνονται αργά ή γρήγορα, είτε πρόκειται για ζευγάρι, όταν το άλλο μέλος της σχέσης αρχίζει και υποπτεύεται πως κάτι δεν πάει καλά εφόσον η ερωτική ζωή του ζευγαριού είναι σχεδόν μηδενική και “πιάνοντας στα πράσα” τον εθισμένο σύντροφο, τον οδηγεί στον ειδικό για να μη διαλυθεί η σχέση. Αλλά και όταν δεν πρόκειται για ζευγάρι, και πάλι βλέπουμε τον εθισμένο θεατή να  “βολεύεται” ικανοποιώντας τις ορμές του αυνανιστικά χωρίς να αναζητά την εύρεση σεξουαλικού παρτενέρ, ενώ σταδιακά αποφεύγει τις κοινωνικές συναναστροφές και κλείνεται όλο και περισσότερο σε έναν  “δικό του κόσμο”, αυτόν της ηλεκτρονικής πορνογραφίας. Επίσης, αρκετά συχνά το εθισμένο στο πορνό άτομο δεν βλέπει απλά, αλλά πηγαίνει από βίντεο σε βίντεο για να καλύψει την επιθυμία του, που όμως δυστυχώς φαίνεται να μην μπορεί να ικανοποιηθεί. Αποτέλεσμα, να θέλει αχόρταγα και άλλο, και να φτάνει σε σημείο να παρακολουθεί για ώρες, αποχαυνωμένος το θέαμα. Τα προβλήματα που προκύπτουν στον άνδρα είναι η στυτική δυσλειτουργία, όταν μάλιστα συγκρίνει το πέος του με εκείνο των ανδρών που συμμετέχουν, καταναγκαστική αυνανιστική συμπεριφορά, όταν το άτομο λειτουργεί μηχανιστικά μέσα από μία  “ηδονοβλεπτική”  χωρίς ψυχική συμμετοχή σε αυτό που εξελίσσεται μπροστά του, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει συναισθηματική εμπλοκή που χρειάζεται με τον ερωτικό σύντροφο».

Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση: Λύση ή καραμέλα;
Κατά πόσο μπορεί να βοηθήσει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, υπό την έννοια ότι συζητάμε για το σεξ με γνώμονα την προστασία κι όχι την απόλαυση; 

«Ακόμη χειρότερα, συζητάμε για το σεξ σαν να αφορά αποκλειστικά και μόνο στο σώμα και όχι σε ολόκληρο το σύστημα που συνυφαίνει τη βιολογία με τα εγκατεστημένα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις του περιβάλλοντος» λέει η κ. Λιμνιωτάκη και προσθέτει: «Οι σκέψεις που κάνουμε γύρω από το σεξ, η ψυχική μας κατάσταση, τα συναισθήματά μας και οι απορίες που δεν θα διατυπωθούν ποτέ ανοιχτά, δεν συνυπολογίζονται στα  “μαθήματα” σεξουαλικής αγωγής που μάλιστα δεν διδασκόμαστε ποτέ συστηματικά, αλλά μάλλον τυχαία, μέσα από τα μίντια, τις παρέες και τις σειρές του Netflix, καθώς δεν υπάρχει κάποια διεπιστημονική, εκπαιδευτική διαδικασία αφιερωμένη στη σεξουαλική μας υγεία μέσα στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο ή σε άλλους ασφαλείς χώρους διαλόγου. Δεν μιλάμε ούτε για το φλερτ ή την ερωτική επιθυμία, για ψυχικές καταστάσεις που δεν περιλαμβάνουν τη σωματική επαφή, μέσα στις οποίες όμως κρύβονται πολλές απαντήσεις για τη στάση μας απέναντι στο σεξ».

«Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αναφέρεται στη σωστή πληροφόρηση και γνώση γύρω από σεξουαλικά θέματα με κύριο στόχο την προστασία», τονίζει η κ. Μόσχα και εκφράζει την απογοήτευσή της, καθώς ενώ «είναι ένα θέμα που καίει, πολλοί γονείς είναι αντίθετοι, καθώς πιστεύουν ότι σεξουαλική αγωγή σημαίνει ότι θα μάθει το παιδί τους να κάνει σεξ ή ότι “θα ξυπνήσει νωρίτερα” και θα αναζητήσει την πρώτη του σεξουαλική φορά σε μικρότερη ηλικία». Συμπληρώνει μάλιστα πως «η σεξουαλική αγωγή αποτελεί πρόληψη για το παιδί εκείνο που μαθαίνει πώς μπορεί να προφυλάξει τον εαυτό του από παιδόφιλους και παιδεραστές, πώς να αντιδράσει, τι να κάνει. Πρόληψη επίσης και στον έφηβο που ενημερώνεται για τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, αλλά και πώς μπορεί να αποφύγει μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Έρευνες έχουν δείξει ότι η σεξουαλική αγωγή καθυστερεί στην ουσία την πρώτη σεξουαλική φορά στους εφήβους, καθώς αντιλαμβάνονται ότι θα προχωρήσουν στην πρώτη τους φορά επειδή το θέλουν και όχι επειδή το κάνουν οι φίλοι τους ή τους πιέζει το έτερον ήμισυ».

Απόλαυση: Το ιερό δισκοπότηρο
Είναι η απόλαυση, και η σεξουαλική, ένα ιδανικό πεδίο πάνω στο οποίο μπορούμε να αλλάξουμε πράγματα που μας ενοχλούν και να γίνει καλύτερη η ζωή μας;

«Η απόλαυση, όσο και αν ακούγεται εύκολη υπόθεση, στην ουσία δεν είναι καθόλου» λέει η Μαρίνα Μόσχα. «Πόσοι άνθρωποι αλήθεια απολαμβάνουν ένα ωραίο φαγητό, ένα ωραίο τοπίο, χαίρονται στις διακοπές τους, ευχαριστιούνται μία έξοδο, ευχαριστιούνται και απολαμβάνουν το σεξ; Πόσοι είναι εκείνοι που επιτρέπουν στον εαυτό τους να χαρεί χωρίς ενοχές και πιστεύουν πως έχουν δικαίωμα στη χαρά;», διερωτάται. «Δυστυχώς, πολλές φορές οι άνθρωποι λειτουργούμε κάτω από πιεστικές συνήθειες που, ακόμα και αν δεν υπάρχουν τη συγκεκριμένη στιγμή, εξακολουθούμε και λειτουργούμε υπό πίεση, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Έτσι και στο σεξ, όταν γίνεται κάτι αντίστοιχο, συνήθως εμφανίζονται προβλήματα, εφόσον μπορεί να γίνεται  “για να γίνει”».

Από την πλευρά της, η ψυχολόγος Δέσποινα Λιμνιωτάκη, σημειώνει ότι «η απόλαυση ως έννοια και ως διεργασία έχει καταλήξει να θεωρείται από πολλούς πολυτέλεια, στο πλαίσιο του “τι ψάχνεις κι εσύ τώρα, εδώ υπάρχουν σοβαρά θέματα, δεν έχουμε να πληρώσουμε το ρεύμα, θέλεις να είμαι και καλός στο σεξ”». Η ίδια εκτιμά ότι «είναι δύσκολο να διεκδικείς την απόλαυση, αλλά αν κάποιοι και κάποιες είναι αρκετά γενναίοι για να κάνουν ένα τέτοιο ξεκίνημα, θα δουν σίγουρα τη ζωή τους να εμπλουτίζεται με ένα σωρό τρόπους: η υγιής σεξουαλική ζωή και η απόλαυση λειτουργούν ενισχυτικά προς τη συνολική ψυχική μας ισορροπία. Το σεξ τονώνει την αυτοπεποίθηση, είναι αγχολυτικό και βελτιώνει τη διάθεση. Θα σας έλεγα και το άλλο: τα προβλήματα στο σεξ είναι ένας σημαντικός λόγος για να γυρίσεις σελίδα σε μια άχρωμη διαβίωση που έχει πάρει φθίνουσα πορεία».

Σεξ: Μίλα ανοιχτά…
Ισχύει το ότι, το να είσαι ανοιχτός στο σεξ (ως έννοια) είναι ένας από τους πιο εύκολους τρόπους να αυξήσεις τη χαρά και την υγεία σου;

«Ναι αμέ, αν είναι και οι άλλοι ανοιχτοί. Αλλιώς είναι ένας σίγουρος τρόπος να καταλήξεις να ανακυκλώνεις αποφθέγματα περί ματαιότητας» σχολιάζει η κ. Λιμνιωτάκη και καταλήγει: «Δυστυχώς δεν είμαστε νησιά να επιβιώνουμε ολομόναχοι εν μέσω θαλασσοταραχής. Έτσι μπορεί κάποιος να κουβαλάει όλη την προοδευτικότητα του κόσμου σε ένα περιβάλλον στο οποίο ακόμα και μια ανοιχτή συζήτηση για το σεξ μπορεί να φέρει κάποιον σε δύσκολη θέση: πόσο μάλλον ένας ανοιχτός τρόπος ζωής».

«Το σεξ είναι ένα παιχνίδι μυαλού και σώματος. Για να είναι απολαυστικό και ηδονογόνο, χρειάζεται να είναι “εκεί”  μυαλό και σώμα –χωρίς δηλαδή άλλες σκέψεις και οι δύο εραστές. Λέμε πως γενικά είναι βοηθητικό και ηδονογόνο το να είναι ανοιχτός κάποιος σε πειραματισμούς. Οι πειραματισμοί όμως δεν είναι ίδιοι για όλους, καθώς ο καθένας έχει τον δικό του ηθικό κώδικα που αν κοντραριστεί μαζί του, μπορεί να ενδώσει μεν σε έναν πειραματισμό, μετά όμως θα γεμίσει ενοχές και θα νιώσει άσχημα» σημειώνει η κ. Μόσχα.