Η ρευστή σεξουαλικότητα των γυναικών

Ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε τη σεξουαλικότητα αλλάζει και οι σεξουαλικές ταυτότητες γίνονται λιγότερο άκαμπτες και πιο ρευστές. Ωστόσο, νέα δεδομένα δείχνουν ότι αυτή η μετατόπιση είναι πιο διαδεδομένη στις γυναίκες: σε πολλές χώρες οι γυναίκες είναι ανοιχτές στις εμπειρίες με αμφότερα τα φύλα σε πολύ υψηλότερα ποσοστά από ό,τι ήταν στο παρελθόν. Και επίσης σε πολύ υψηλότερα ποσοστά από ό,τι οι άνδρες. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες γι’ αυτήν την εξέλιξη, τον κύριο ρόλο όμως παίζουν οι αλλαγές στο κοινωνικό κλίμα που έχει επιτρέψει στις γυναίκες να ξεφύγουν από τους συμβατικούς ρόλους και τις ταυτότητες του φύλου.

Ο Sean Massey και οι συνάδελφοί του στο Binghamton Human Sexualities Research Lab στη Νέα Υόρκη μελετούν τις μορφές σεξουαλικής συμπεριφοράς επί μια δεκαετία περίπου. Στις μελέτες αυτές, κατά τις οποίες ζητούν από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό και το φύλο τους, παρατηρούν ότι μέσα σ’ αυτά τα δέκα χρόνια οι γυναίκες ηλικίας 18-24 ετών απομακρύνθηκαν από την αποκλειστική ετεροφυλοφιλία. Το 2019, το 65% των γυναικών ανέφεραν ότι τις ελκύουν μόνο οι άνδρες, ενώ το 2011 το ποσοστό αυτό ήταν 77%. Σε αυτή τη χρονική περίοδο μειώθηκε επίσης το ποσοστό των γυναικών που κάνουν σεξ αποκλειστικά με άνδρες. Όσο για τους άνδρες η έλξη και η σεξουαλική συμπεριφορά παρέμειναν ως επί το πλείστον στατικές: περίπου το 85% ανέφερε σεξουαλική έλξη μόνο για γυναίκες και σχεδόν το 90% ανέφεραν ότι έκαναν σεξ αποκλειστικά με γυναίκες.

Άλλες έρευνες στη Βρετανία και στην Ολλανδία εμφανίζουν παρόμοια ευρήματα. Κάθε χρόνο όλο και περισσότερες γυναίκες αναφέρουν ομοφυλοφιλική έλξη, ενώ στο δείγμα των ανδρών οι ομοφυλόφιλοι παραμένουν ομοφυλόφιλοι και οι ετεροφυλόφιλοι ετεροφυλόφιλοι. «Όλα αυτά είναι πολύ περίπλοκα για να συνδεθούν με ένα πράγμα, όπως είναι η εξέλιξη στους φυλετικούς ρόλους μέσα στην κοινωνία», λέει η Elizabeth Morgan, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας στο Springfield College της Μασαχουσέτης. «Όμως, οι ρόλοι και το πώς έχουν αλλάξει παραμένει σημαντικός παράγοντας».

Ο Massey και οι συνάδελφοί του καταγράφουν την αξιοσημείωτη αλλαγή στον φεμινισμό και γενικότερα στο κοινωνικοπολιτικό τοπίο τις τελευταίες δεκαετίες που ωστόσο επηρέασε διαφορετικά τους άνδρες και τις γυναίκες. «Παρατηρούμε εξελίξεις στον ρόλο του γυναικείου φύλου αλλά όχι και τόσο στον ρόλο του ανδρικού φύλου», λέει ο Massey. «Πριν από μόλις πενήντα χρόνια, χρειαζόταν ολόκληρη προσωπική επανάσταση για να μην παντρευτούν οι γυναίκες έναν άντρα και για να μη στήσουν μαζί του νοικοκυριό. Η αποφυγή της αποκλειστικής ετεροφυλοφιλίας αφορούσε ένα μικρό μέρος των γυναικών που απέρριπταν τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων - αλλά αυτό χρειαζόταν θάρρος και είχε μεγάλο κόστος.

Τα τελευταία χρόνια η αρρενωπότητα έγινε μια πολύ εύθραυστη υπόθεση: η ανοιχτή ομοφυλοφιλία υπονόμευσε τα θεμέλια της πατριαρχίας, αν και στην ανδρική ομοφυλοφιλία υπήρχε πάντοτε η υπόνοια του μισογυνισμού η οποία ενίσχυε την πατριαρχία. Εξάλλου, η γυναικεία ομοφυλοφιλία ήταν μέρος του ανδρικού φετιχισμού, των ανδρικών φαντασιώσεων και της πορνογραφίας. Το ότι ήταν αποδεκτό δύο γυναίκες  να  κάνουν σεξ, ειδικά κάτω από το ανδρικό βλέμμα, νομιμοποίησε κοινωνικά τη σεξουαλική έλξη μεταξύ γυναικών ―για τους λάθος λόγους. Φαίνεται ότι το ευρύ κοινό, οι ετεροφυλόφιλοι, βρίσκουν το σεξ μεταξύ ανδρών πολύ λιγότερο ενδιαφέρον. Μια μελέτη του 2019 που εξέτασε τη στάση απέναντι σε γκέι άντρες και γυναίκες σε 23 χώρες συμπέρανε, σε γενικές γραμμές, ότι οι γκέι γυναίκες είναι πιο αρεστές στους ετεροφιλόφυλους.

Η Lisa Diamond, καθηγήτρια ψυχολογίας και μελέτης φύλου στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα στις ΗΠΑ, άρχισε να μελετά τη σεξουαλική ρευστότητα στις αρχές της δεκαετίας του 1990 με δείγμα 100 γυναικών. Τις ρωτούσε σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό και τη συμπεριφορά τους κάθε δύο χρόνια επί μια δεκαετία. Το συμπέρασμα ήταν ότι η σεξουαλική τους ταυτότητα εξελισσόταν και φαινόταν ρευστή. Με το πέρασμα του χρόνου, στον δημόσιο χώρο εμφανίστηκαν γυναίκες, όπως η Cynthia Nixon και η Maria Bello, που δήλωναν ότι δεν είναι λεσβίες αλλά ότι ερωτεύτηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους άλλες γυναίκες. Η Oprah Winfrey κάλεσε τη Lisa Diamond στην εκπομπή της για να μιλήσει για τη σεξουαλική ρευστότητα των γυναικών και η ιδέα μπήκε σιγά-σιγά στον δημόσιο διάλογο.

Το ερώτημα είναι αν η σεξουαλική ρευστότητα θα επεκταθεί περισσότερο και θα αγκαλιάσει τους άνδρες που έχουν την τάση να αυτοπροσδιορίζονται είτε ως queer, είτε ως φανατικοί ετεροφυλόφιλοι. Αλλά σύμφωνα με την Diamond, το κοινωνικό διακύβευμα δεν είναι αυτό· κυρίως είναι το να διευκολυνθούν οι άνθρωποι να σκέφτονται τις επιθυμίες τους με μη ντροπιαστικό τρόπο. «Πρέπει να απελευθερώσουμε τους άνδρες από την υποχρεωτική ετεροφυλοφιλία και την παραδοσιακή αρρενωπότητα», λέει ο Massey, προσθέτοντας ότι οι γυναίκες φαίνεται ότι δίνουν το παράδειγμα: απελευθερώθηκαν από την υποχρεωτική ετεροφυλοφιλία και κινήθηκαν προς μια πιο ποικιλόμορφη σεξουαλικότητα.