Βοηθούν, άραγε, όλα τα είδη λογοτεχνίας εξίσου κάποιον που θέλει να γίνει συγγραφέας; Η σύντομη απάντηση είναι ΟΧΙ. Το θέμα εδώ είναι τι θέλει κανείς να βελτιώσει, και ποιες συγκεκριμένες δεξιότητες χρειάζεται (βλ. πρέπει) να αποκτήσει, ανάλογα με το είδος των βιβλίων που σκοπεύει να γράφει. Έτσι —και αφού θεωρήσουμε δεδομένο ότι ένας τέτοιος νέος άνθρωπος επενδύει ούτως ή άλλως μεγάλο μέρος του χρόνου του στην ανάγνωση «όλων» των βασικών βιβλίων κάθε είδους, εποχής και κατηγορίας, καθώς διαφορετικά δεν έχει τύχη—, άλλα είδη βοηθούν σ’ αυτά, και άλλα σε άλλα στοιχεία αυτού που λέμε «συγγραφή».
Αν εστιάζετε στους χαρακτήρες και τα συναισθήματά τους, η λογοτεχνική πεζογραφία (literaryfiction) πρέπει να παίζει οπωσδήποτε τον πρώτο ρόλο στα διαβάσματά σας. Η σοβαρή, λεγόμενη, λογοτεχνία —σε αντίθεση με τη λογοτεχνία είδους (genre ή commercialfiction), που, σαν «εμπορική», είναι όντως πιο «απλή» αλλά έχει τους δικούς της, συχνά απαράβατους, κανόνες— ενδιαφέρεται πρωτίστως για την εσωτερική ζωή των χαρακτήρων, και λιγότερο για την πλοκή. Τη νοιάζει περισσότερο η γλώσσα και το συναισθηματικό βάθος των πρωταγωνιστών, των συγκρούσεων μεταξύ τους κλπ., παρά μία εξωτερικευμένη «περιπέτεια». Συχνά, μιλά περισσότερο για τον «εαυτό» της, ή για τον ίδιο τον συγγραφέα της, παρά για τους ήρωές του.
Αν, από την άλλη, σας αρέσει το σασπένς, τα διάφορα είδη θρίλερ και τρόμου —και είναι πάρα πολλά, με ουσιώδεις διαφορές μεταξύ τους— θα οξύνουν τις δυνατότητές σας να γράψετε σκηνές γεμάτες ένταση, να δημιουργείτε την κατάλληλη κάθε φορά ατμόσφαιρα, να ελέγχετε τον ρυθμό —εκεί είναι όλο το κόλπο—, και να παίρνετε τον αναγνώστη από το χέρι για να κατεβείτε μαζί του σε εκείνο το υποφωτισμένο υπόγειο ή σε οποιοδήποτε άλλο απαγορευμένο μέρος. Αν το κάνετε καλά, με θάρρος και πρωτοτυπία, δείχνοντας πως ξέρετε καλά τι έχει προηγηθεί, δεν θα αρνηθεί να κάνει αυτή την αποκοτιά μαζί σας.
Όλα τα είδη του Φανταστικού είναι ιδανικά αν θέλετε να ανακαλύψετε τα όρια της φαντασίας και να μάθετε τις τεχνικές τού worldbuilding. Το φάνταζι και η επιστημονική φαντασία θα σας βοηθήσουν να χτίσετε τους δικούς σας ξεχωριστούς κόσμους, που θα υπακούν στους δικούς σας κανόνες — ή να δείξετε μια άλλη πτυχή του δικού μας κόσμου. Ταυτόχρονα, τα βιβλία του είδους θα σας διδάξουν με υπομονή πώς να εξηγείτε ξεκάθαρα στον αναγνώστη όσα πράγματα πρέπει να εξηγηθούν ξεκάθαρα, πώς να κρύβετε άλλα, και πώς να φτιάχνετε χαρακτήρες που θα αντιδρούν με συνέπεια σε «ασυνήθιστα» περιβάλλοντα.
Αν πάλι σάς ενδιαφέρουν οι βασικές αρχές της αφήγησης, ανεξάρτητα από το είδος στο οποίο θα ασκηθείτε οι ίδιοι, το αστυνομικό μυθιστόρημα θα σας βοηθήσει πολύ περισσότερο από τα άλλα είδη. Τα καλά αστυνομικά (θα τα βρείτε διάσπαρτα σε όλο τον 20ό αιώνα, και βέβαια και στον τρέχοντα) διδάσκουν τις αρχές της σωστής δομής, της ανέλιξης της πλοκής και της σταδιακά πυροδοτούμενης έντασης, ενώ παράλληλα θα σας μάθουν πώς να φυτέψετε εδώ κι εκεί στην πλοκή λεπτομέρειες που φαινομενικά δεν προσφέρουν κάτι στην αφήγηση μα που η χρησιμότητά τους θα φανεί στον κατάλληλο χρόνο. Εκτός από το να έχει (1) ξεχωριστούς χαρακτήρες με τα δικά του κίνητρα ο καθένας και (2) μια σαφή αρχή, μια μέση και ένα αποκαλυπτικό τέλος, το αστυνομικό μαθαίνει στον επίδοξο συγγραφέα τι σημαίνει δράση και αντίδραση, πράγμα βασικό για το χτίσιμο της πλοκής, καθώς και οικονομία: κάθε σκηνή έχει έναν σκοπό που μπαίνει εκεί που μπαίνει.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως ναι μεν δεν υπάρχει ΕΝΑ είδος που βοηθά όλους τους επίδοξους συγγραφείς να ανεβούν τα πρώτα σκαλιά στο οικοδόμημα της τέχνης που επέλεξαν, αλλά η λογοτεχνία μυστηρίου —και (ναι) η παιδική λογοτεχνία, κυρίως δε η εφηβική—, με την ξεκάθαρη δομή της, βοηθά πολύ περισσότερο —ίσως και από όλα τα άλλα μαζί— όταν μάς ενδιαφέρει να μάθουμε τα μυστικά της σωστής, στιβαρής αφήγησης. Που τη θέλουμε, φυσικά και τη θέλουμε, τη χρειαζόμαστε, γιατί αν δεν είμαστε καλοί σ’ αυτήν δεν θα μπορέσουμε να γίνουμε ποτέ καλοί σε οποιαδήποτε άλλη.
Μην ξεχνάτε πως πίσω από κάθε μεγάλο ζωγράφο όλων των σχολών ή κινημάτων τέχνης (ακόμη και των περισσότερων μη απεικονιστικών) κρύβεται ένας εξαιρετικά καλά εξασκημένος σχεδιαστής. Πολύ απλά, αν δεν ξέρεις σχέδιο (ρεαλιστικό, σαφές, κατανοητό από τον καθένα), δεν θα μπορέσεις να ζωγραφίσεις ποτέ. Ή, αν το κάνεις, θα είναι πραγματικά κακό, και στ’ αλήθεια ψεύτικο. Και η τέχνη, ή θα είναι ειλικρινής, ή δεν θα είναι τίποτε.
Θυμάται κανείς το «Adolescence»; Θυμάται κανείς τη μανία με τα Α.Ι. σκιτσάκια αλά Studio Ghibli; Μάλλον όχι και πολλοί, σωστά; Ή καλύτερα, τα θυμόμαστε πράγματι, αλλά σαν κάτι που έγινε παλιά, κάτι που δεν μας ενδιαφέρει πια και πολύ. Κι αλήθεια: τι τα έχει αντικαταστήσει, άραγε; Και τι καινούργιο θα αντικαταστήσει τα σημερινά trends; Πόσο ωφέλιμο είναι να τρέχει κανείς πίσω από κάθε συρμό, με τη γλώσσα έξω, αγωνιώντας, με την καρδιά του να χτυπάει; Και είναι άραγε κακό;
Μάλλον. Μάλλον ναι. Αλλά… αλλά στην πραγματικότητα, δεν έχω ιδέα. Είμαστε υποκείμενα πειραμάτων — και, ως τέτοια, δεν μπορούμε να ξέρουμε, εμείς, τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα των επιστημόνων. Δεν είναι αυτός ο ρόλος μας. Εμείς συζητάμε για τα σίριαλ. Εμείς ζητάμε από ένα πρόγραμμα να ζωγραφίσει για εμάς. Εμείς κλείνουμε τα μάτια και τα αυτιά στον απαίσιο θόρυβο του χαμού, και στο στυφό αίμα.
Και συνεχίζουμε να τρέχουμε πίσω από τον μακρινό εαυτό μας, με τη γλώσσα έξω, αγωνιώντας, με την καρδιά μας να χτυπάει. Μόνο που ούτε αυτήν μπορεί να την ακούσει κανείς.
Η μεταφράστρια και επιμελήτρια κειμένωνΧρύσα Φραγκιαδάκηπροτείνει στους αναγνώστες του Ημερολογίου πράγματα που έμαθε, είδε, διάβασε, και της τράβηξαν την προσοχή. Την ευχαριστούμε! Σήμερα, έχουμε ακόμη ένα κείμενο στη στήλη-μέσα-στη-στήλη της με τίτλο Cats and the cities. Επεισόδιο 4ο, λοιπόν:
Λονδίνο: Η Γάτα της Φυλακής
Ουκ ολίγες είναι οι διάσημες γάτες που έχει να επιδείξει το Λονδίνο, με πιο γνωστό εκπρόσωπό τους, φυσικά, τον Λάρι, τον τωρινό ένοικο της πρωθυπουργικής κατοικίας, στην Ντάουνινγκ Στριτ. Αν, όμως, ο Λάρι ζει με δόξα και τιμή, με επίσημους τίτλους («Αρχιποντικοθήρας της πρωθυπουργικής κατοικίας») και πρώτο τραπέζι πίστα σε όλες τις υποδοχές ξένων επισήμων, για τους οποίους έχει το ελεύθερο να δείχνει την αποδοχή ή τις επιφυλάξεις του, εμείς θα μνημονεύσουμε μια άλλη γάτα, που έμεινε στη (μυθ)ιστορία για την έμπρακτη αφοσίωσή της στον άνθρωπό της, τόσο εντυπωσιακή ώστε να του σώσει, έμμεσα, τη ζωή.
Η Τρίξι ήταν η αγαπημένη γάτα του Χένρι Ρόουζλι (Henry Wriothesley), 3ου κόμη του Σαουθάμπτον, αυλικού της ηλικιωμένης βασίλισσας Ελισάβετ Α΄ και φερόμενου ως προστάτη του Γουίλιαμ Σαίξπηρ (και, κατά πολλούς, ρομαντικά συνδεδεμένου μαζί του — ο βάρδος είχε αφιερώσει επισήμως δύο έργα στον «κύριό του» και κάποια από τα σονέτα του θεωρούνται ότι αναφέρονται σε αυτόν). Ο Ρόουζλι, μαζί με μερικούς άλλους ευγενείς, συμμετείχε στην εξέγερση που οργάνωσε ο Ρόμπερτ Ντεβερέ, 2ος κόμης του Έσεξ (1601), εναντίον της Ελισάβετ, σε μια προσπάθεια να την αναγκάσουν να χρίσει διάδοχό της τον Ιάκωβο ΣΤ΄ της Σκωτίας, τον γιο της εξαδέλφης και αντιζήλου της Μαρίας Στιούαρτ την οποία η Ελισάβετ είχε στείλει στην αγχόνη. Οι στασιαστές είχαν ελπίσει σε λαϊκή εξέγερση, που για κακή τους τύχη και από κακή τους εκτίμηση δεν εκδηλώθηκε και έτσι κατέληξαν θανατοποινίτες στα μπουντρούμια του διαβόητου Πύργου του Λονδίνου. Ο κόμης του Έσεξ πράγματι αποκεφαλίστηκε, αλλά ο Ρόουζλι τη γλίτωσε, γιατί η μητέρα και η σύζυγός του ικέτευσαν την Ελισάβετ να δείξει επιείκεια — την οποία και, παραδόξως, έδειξε, αλλάζοντας την ποινή του σε ισόβια φυλάκιση.
Ο Ρόουζλι περνούσε τις μέρες του μόνος, άρρωστος και δυστυχισμένος, υπό τις τρομερές συνθήκες κράτησης για τις οποίες ήταν γνωστές οι φυλακές του Πύργου. Μέσα σε όλα, του έλειπε πολύ και η αγαπημένη του γάτα. Το ίδιο, απ’ ό,τι φαίνεται, έλειπε και αυτός στην Τρίξι (όνομα που, προφανώς, της αποδόθηκε εκ των υστέρων, μιας και η λέξη, λατινικής προέλευσης, δεν καταγράφεται ως βαφτιστικό όνομα πριν από τα τέλη του 19ου αιώνα), η οποία, μια και δυο, έσκασε μύτη στον Πύργο, γλίστρησε μέσα από μια καμινάδα και με κάποιο θαυμαστό τρόπο κατάφερε να μπει μέσα στο κελί του, σύμφωνα με την παράδοση που καταγράφει ο Τόμας Πέναντ, στο χρονικό του «Some Account of London» (1793). Σε μια έκρηξη δημιουργικής φαντασίας, μάλιστα, οι θιασώτες του θρύλου υποστηρίζουν ότι η πιστή γάτα είχε κρατήσει κρυμμένες στο στόμα της μπουκιές ψωμιού, που τις απίθωσε στα πόδια του πεινασμένου κυρίου της. Μια πιο πιστευτή εκδοχή, ωστόσο, που υποστηρίζουν άλλοι ιστορικοί, είναι ότι την έφερε κρυφά εκεί, σε μια επίσκεψή της, η σύζυγος του Ρόουζλι, για να απαλύνει την αφόρητη μοναξιά του.
Τον Μάρτιο του 1603 η Ελισάβετ πέθανε, και στον θρόνο τη διαδέχτηκε, εντέλει, ο Ιάκωβος, ως Ιάκωβος Α΄ της Αγγλίας. Ο θρύλος θέλει τον καινούργιο βασιλιά να μαθαίνει την ιστορία του Ρόουζλι και της γάτας του, και να εντυπωσιάζεται τόσο πολύ από την αφοσίωση της τελευταίας, θεωρώντας πως κάποιος που κέρδισε τέτοια αγάπη από ένα ζώο δεν μπορεί παρά να είναι καλός άνθρωπος, ώστε τον αποφυλάκισε αμέσως. Η πραγματικότητα είναι, και πάλι, πιο πεζή: ο Ιάκωβος άλλαξε το αφήγημα της προδοσίας σε ιστορία ηρωισμού και αφοσίωσης στο δικό του πρόσωπο, και απελευθέρωσε τους πρώην στασιαστές.
Όταν αποφυλακίστηκε, ο Ρόουζλι έβαλε να του κάνουν το πορτρέτο του, με την ασπρόμαυρη Τρίξι δίπλα του και μια βινιέτα του Πύργου του Λονδίνου στην πάνω αριστερή γωνία του πίνακα, ως υπόμνηση του εγκλεισμού του. Υπάρχει και εδώ δεύτερη εκδοχή: ότι το πορτρέτο, που πολλοί θεωρούν ότι είναι γεμάτο μυστικούς συμβολισμούς και υπονοούμενα τα οποία αποκρυπτογραφούν κατά το δοκούν, φιλοτεχνήθηκε πριν από την αποφυλάκιση του Ρόουζλι, αμέσως μετά τον θάνατο της Ελισάβετ, και στάλθηκε στον βασιλιά Ιάκωβο ως απόδειξη αφοσίωσης και —ξανά μια πιπεράτη λεπτομέρεια— ρομαντικής αγάπης. Ο πίνακας (που αποδίδεται στον ζωγράφο της Αυλής Τζον ντε Κριτζ) βρίσκεται στον πύργο Μπότον Χάουζ στο Νόρθαμπτονσιρ, τον επιλεγόμενο, λόγω ομοιότητας, Βρετανικές Βερσαλλίες.
Πολύ μεγάλη εμπορική επιτυχία, υποψήφιο για το Readers’ Favorite Young Adult Fiction του 2024 στο Goodreads (όπου εξακολουθεί να έχει πολύ υψηλή βαθμολογία: 4,10, και πάνω από… 27.000 κριτικές!), καρπός και αυτός μιας νεαρής, ταλαντούχας συγγραφέως που έχει φέρει με τα βιβλία της πάρα πολύ κόσμο στα βιβλιοπωλεία (ιδίως νέους) και έχει γεννήσει άπειρες λογοτεχνικές συζητήσεις στο διαδίκτυο, η «Επανεμφάνιση» είναι ένα εθιστικό, συναρπαστικό θρίλερ, που θα καθηλώσει τους νεαρούς (και όχι μόνο) αναγνώστες, γεμάτο μυστήριο, ήρωες που τα παιδιά θα ταυτιστούν εύκολα μαζί τους, και —προφανώς— ανατροπές: ανατροπές μέχρι την τελευταία σελίδα. Ένα βιβλίο που μιλά για τους οικογενειακούς δεσμούς, τα πάθη, και τη δικαιοσύνη. Η Χόλι Τζάκσον έχει ένα μεγάλο, αφοσιωμένο κοινό, και αυτό ποτέ μα ποτέ δεν γίνεται τυχαία.
Διαβάστε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο:
Τα κομοδίνα είναι φτιαγμένα για να κρύβουν μυστικά. Και η Μπελ είχε περισσότερα μυστικά από τον περισσότερο κόσμο, τόσο πολλά που είχε αναγκαστεί να αδειάσει ένα ράφι μέσα στην ντουλάπα της για όσα δεν χωρούσαν στο κομοδίνο, τα έκρυβε πίσω από τυλιγμένες κάλτσες. Και κάτω από το κρεβάτι.
Άνοιξε το συρτάρι του κομοδίνου, τα αντικείμενα στο εσωτερικό του τραντάχτηκαν. Λιπ μπαλμ, απολυμαντικά χεριών, μια μικρή αλατιέρα από το Rosa’s Pizza, σελιδοδείκτες, στιλό, ένα AirPod —ένιωθε πολύ άσχημα γι’ αυτό—, μανό, ένα γάντι με το καρτελάκι της τιμής ακόμη πάνω του, μια μικρή φιγούρα που μάλλον ήταν παιχνίδι από Happy Meal, ένα μικρό κατσαβίδι και η μαύρη μαρμάρινη βασίλισσα από τη σκακιέρα στο Royalty Inn. Η Μπελ πρόσθεσε άλλο ένα μυστικό στον σωρό: το υφασμάτινο λαστιχάκι που είχε βουτήξει εκείνη τη μέρα από το θρανίο μιας μαθήτριας της πρώτης λυκείου στο εργαστήριο. Το στομάχι της Μπελ σφίχτηκε από ντροπή καθώς καλωσόριζε το λαστιχάκι στο νέο του σπίτι, το δέρμα της ζωντάνεψε από εκείνη την αίσθηση του μουδιάσματος και της ζέστης. Κοίταξε τη συλλογή από κλεμμένα αντικείμενα: ήταν όλα τους τόσο μικρά, που χωρούσαν στην παλάμη της.
Η Μπελ έκλεισε το συρτάρι και τα έκρυψε όλα. Τα έκρυψε, αλλά δεν εξαφανίστηκαν. Τα πράγματα δεν μπορούσαν να σηκωθούν και να φύγουν έτσι απλά.
Νά και το οπισθόφυλλο:
Πριν από δεκαέξι χρόνια, η Ρέιτσελ Πράις εξαφανίστηκε και η κόρη της, η δεκαοχτάχρονη πλέον Μπελ, ήταν η μόνη μάρτυρας, αλλά δεν θυμάται τίποτα. Η μητέρα της θεωρείται νεκρή, ωστόσο η υπόθεση ανασύρεται από το αρχείο όταν η οικογένεια Πράις δίνει την έγκρισή της για τη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ. Και τότε συμβαίνει το αδύνατο· η Ρέιτσελ Πράις επανεμφανίζεται και όλα στη ζωή της Μπελ ανατρέπονται. Αν όσα λέει η μητέρα της είναι ψέματα, τότε πού ήταν όλο αυτό το διάστημα; Και πόσο επικίνδυνη είναι; Ενώ τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ συνεχίζονται ακόμη, η Μπελ αναζητά την αλήθεια για τη μητέρα της και τον πραγματικό λόγο για τον οποίο επέστρεψε από τους νεκρούς…
Και ένα μικρό βιογραφικό της συγγραφέως:
Η Holly Jackson είναι η συγγραφέας της τριλογίας «Οδηγός φόνων για καλά κορίτσια» που έφτασε στην κορυφή της λίστας με τα ευπώλητα των New York Times, προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση και πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Επίσης, έχει γράψει το πολυδιαβασμένο «Και έζησαν πέντε», Νο 1 best seller στη λίστα των New York Times. Της αρέσει να παίζει βιντεοπαιχνίδια και να παρακολουθεί true crime ντοκιμαντέρ για να προσποιείται την ντετέκτιβ. Ζει στο Λονδίνο.
Βρείτε το στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, ή όπου αλλού σάς αρέσει να προμηθεύεστε τα βιβλία σας.
17°
