Πολεις

Τι ψάχνει να βρει ο Ιντιάνα Τζόουνς στις Αιγές και τη Μακεδονία του παλιού καιρού; 

Τα μυστικά της Τοιχογραφίας με το Κυνήγι του Τάφου ΙΙ στη Βεργίνα

Στέφανος Τσιτσόπουλος
3’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
UPD

Το ερευνητικό έργο ReVis με θεματική «Η τοιχογραφία με το κυνήγι από τον Τάφο ΙΙ στη Βεργίνα»

Τον περιμένω στο αεροδρόμιο Μακεδονία. «Παίρνω πτήση και έρχομαι στη Θεσσαλονίκη μια ώρα αρχύτερα. Ο λόγος είναι γιατί στις 5 Απριλίου 2025, στις Αιγές, μια διεθνής επιστημονική ημερίδα στα πλαίσια της υλοποίησης και της ολοκλήρωσης του ερευνητικού έργου ReVis με τίτλο-θεματική “Η τοιχογραφία με το κυνήγι από τον Τάφο ΙΙ στη Βεργίνα: μια καινοτόμος διεπιστημονική προσέγγιση για τη μελέτη και την απεικόνιση ενός ζωγραφικού αριστουργήματος της κλασικής αρχαιότητας, έρχεται για να μοιράσει παγκόσμια γνώση. Ανυπομονώ να μοιραστώ τη συγκίνηση, είναι αδύνατο να μην παραστώ. Βλέπεις, η τοιχογραφία που κοσμεί τη ζωφόρο της πρόσοψης του βασιλικού Τάφου του Φιλίππου Β’, ένα μεγαλειώδες και σπάνιο δείγμα ζωγραφικής του 4ου αιώνα, τότε που, σύμφωνα με τον Πλίνιο, στη ζωγραφική ήταν όλα τέλεια, αποτελεί το σημαντικότερο και μεγαλύτερων διαστάσεων μνημειακό ζωγραφικό έργο του κλασικού κόσμου. 

»Ετοιμάσου να με συνοδεύσεις και, για να προετοιμαστείς, αναζήτησε το βιβλίο της Χρυσούλας Σαατσόγλου Παλιαδέλη, “Βεργίνα. Ο τάφος του Φίλιππου. Η τοιχογραφία με το κυνήγι” (ΜΙΕΤ). Θα διαφωτιστείς τα μάλα, αφού η επιβλητική αναπαράσταση του κυνηγιού που ήρθε στο φως από τον Ανδρόνικο, από την πρώτη στιγμή της αποκάλυψης, συνέγειρε πάθη και προκάλεσε διαμάχες. Η Παλιαδέλη πήρε μέρος σε εκείνη τη μυθική ανασκαφή της Μεγάλης Τούμπας της Βεργίνας και ζώντας πυρετικά δίπλα στον Ανδρόνικο και τα υπόλοιπα μέλη της αποστολής, είναι κατηγορηματική σχετικά με το αν ήταν όντως ο τάφος του Φίλιππου Β’ ή του Φίλιππου Γ’ του Αριδαίου, όπως αντέκρουσαν τον Ανδρόνικο οι αρνητές του. Ναι, ήταν του Β. Παρόμοια αμφισβήτηση εκφράστηκε και για την περίφημη σκηνή του κυνηγιού. Ήταν όντως ο νεαρός Αλέξανδρος αυτός που έχοντας σκοτώσει τον κάπρο που απεικονίζεται πίσω του, αφού επιτέλεσε το ύψιστο προαπαιτούμενο για την είσοδο ενός νέου στην κοινωνία των ανδρών, σύμφωνα με την παράδοση των Μακεδόνων, ορμά να κατατροπώσει και το λιοντάρι; Είναι ο Αλέξανδρος, και πάλι με βάση την ανάγνωσή της. Η Παλιαδέλη τεκμηριώνει ότι η τοιχογραφία με το κυνήγι συνιστά την πρώτη γενναία πολιτική πράξη του νεαρού Αλέξανδρου, που ως βασιλιάς πλέον του κενού Μακεδονικού θρόνου από τον θάνατο του πατέρα, στέλνει το μήνυμα πως ο βασιλιάς πέθανε, όμως και ζήτω αυτός, ο νέος βασιλιάς. Το πόσο σημαντικό ήταν για τον νέο Μακεδόνα της εποχής να επιτελέσει τέτοιο ανδραγάθημα, το αποδεικνύει η ατυχία του Κάσσανδρου, που δεν μετείχε στα συμπόσια πασάς στο ανάκλινδρο αλλά καθιστός, μιας και στα νιάτα του δεν είχε καταφέρει να σκοτώσει κάπρο. 

»Μια χρήσιμη παρένθεση: Δεν είναι μόνο ο Ξενοφώντας στον Κυνηγετικό του και ο Παυσανίας στην Περιήγηση που κάνουν λόγο για το πόσο διαδεδομένο σπορ ήταν το κυνήγι του λιονταριού σε εκείνη τη Μακεδονία και τον Όλυμπο. Είναι και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης που αναφέρει πως ο βασιλιάς Αρχέλαος (413 - 399), αυτός που ως και νομίσματα εξέδωσε με ένα λιοντάρι που δαγκώνει το δόρυ (πόσο τραγικό), δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια του κυνηγιού του. Καταλαβαίνεις την έξαψη και την αδημονία μου για το συνέδριο. Ραντεβού στη Θεσσαλονίκη, καταφθάνω βράδυ του Σαββάτου με την πτήση από Νέα Υόρκη. Το πρωί της Κυριακής θέλω να φύγουμε για τις Αιγές, πόσο ανυπόμονα περιμένω την πρώτη μου φορά στο Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών, όσα ξέρω είναι αυτά που έγραψες όταν το επισκέφτηκες και όσα είπατε αργότερα με την Αγγελική Κοτταρίδη». 

Πρόσοψη Τάφου Φιλίππου Β’. Η τοιχογραφία με το κυνήγι (πριν) & Ψηφιακή αποκατάσταση της τοιχογραφίας βασιζόμενη στα αποτελέσματα του έργου ReVis (μετά) © Χρίστος Σιμάτος & Χαρίκλεια Μπρεκουλάκη

 Ο Τζόουνς είχε δίκιο που ανέβασε παλμούς και καρδιοχτύπι. Μπήκα στο site του Υπουργείο Πολιτισμού και διάβασα πως από κοινού με τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας συνεργάστηκαν με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στο πρόγραμμα - διεπιστημονικό έργο ReVis. Με επιστημονική υπεύθυνη Δρ. Χαρίκλεια Μπρεκουλάκη, το ReVis αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη της τοιχογραφίας των Αιγών, αξιοποιώντας πρωτοποριακές, μη επεμβατικές, διαγνωστικές και απεικονιστικές τεχνικές. Απώτερος στόχος της έρευνας ήταν η ακριβέστερη κατανόηση της τεχνικής, όπως και της εικονογραφίας της τοιχογραφίας, παράλληλα με την πρόταση μιας νέας ψηφιακής αποκατάστασης σε φυσικές διαστάσεις. Βασιζόμενη στα αρχαιομετρικά δεδομένα της έρευνας και συνδυάζοντας εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης (Χρίστος Σιμάτος, εικαστικός) και σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία (Εμμανουήλ Μπιτσάκης, ζωγράφος), η καινοτόμα μελέτη που ενθουσίασε τον Ιντιάνα φέρνει στο φως νέα στοιχεία για τα αρχαία χρώματα, την τεχνοτροπία και την εικονογραφία όχι μόνο της εμβληματικής τοιχογραφίας των Αιγών, αλλά και γενικότερα για τη μνημειακή ελληνική ζωγραφική του 4ου αι. π.Χ.

Να επομένως γιατί εδώ: Περιμένω τον Ιντιάνα στο αεροδρόμιο Μακεδονία και από εκεί κατευθείαν για τη Μακεδονία του παλιού καιρού, αφού όντως είναι κοσμογονικό το κατόρθωμα.