Στην οδό Αιγύπτου με ένα ποίημα του Μανώλη Αναγνωστάκη στο μυαλό

Στα Λαδάδικα είναι πρωί, δεν πέρασε ώρα που τα καλντερίμια στέγνωσαν από το μπλάνκο που έριξαν πάνω τους τα καθαριστικά του Δήμου, διαολοστέλνοντας τα απορρίμματα άλλης μιας (πέρασε κι έφυγε) νύχτας: τσαλακωμένες χαρτοπετσέτες και λαδόκολλες από τα σουβλακοτυλιγμένα σάντουιτς (μετάφραση για Αθηναίους: τυλιχτά) γίγας του Λαϊκόν, κουπόνια εισόδου για το ξενυχτάδικο Casper, γόπες με στάμπα κόκκινο κραγιόν από τα χείλια κυρίας που βγήκε έξω από τον Ζύθο για να καπνίσει.

Λαδάδικα, Θεσσαλονίκη

Ο χαρακτήρας των Λαδάδικων (λέει η κατατοπιστική πινακίδα) αλλοιώθηκε μετά το 1925 με τη διάνοιξη των μεγάλων οδών (Τσιμισκή, Σαλαμίνος, Κουντουριώτου), όπως απαιτούσε το νέο ρυμοτομικό σχέδιο, αφού τα τελευταία χρόνια τα συντηρημένα κτήρια της συνοικίας λειτουργούν με τις νέες χρήσεις ψυχαγωγίας και εστίασης. Έως τότε η Ισπρά, όπως ονομαζόταν η αγορά επί τουρκοκρατίας αλλά και όπως αναπτύχθηκε επιχωματωμένη στο τέλος των Βυζαντινών χρόνων, υπήρξε κέντρο χονρεμπορίου ελιάς και λαδιού. Τις επιχειρήσεις εξόντωσε η πυρκαγιά του 1856. Τι ειρωνεία! Τα Λαδάδικα ήταν το μοναδικό μέρος από το οικοδομικό σύνολο της Θεσσαλονίκης που έμεινε άθικτο στην πυρκαγιά του 1917.

Λαδάδικα, Θεσσαλονίκη

Περιπλανιέμαι ανάμεσα στα κτίρια του Μαξ Ρούμπενς και του Απόστολου Γραικού, τα χάνια του Κύρτση και του Εμνιέτ και μετά κάθετα, περνώντας απέναντι την Πολυτεχνείου, μπαίνω στην οδό Αιγύπτου, τον πυρήνα, το κέντρο, το σημείο μηδέν των Λαδάδικων, που πρωτεύουσά τους θα είναι πάντα η πλατεία Μοριχόβου. Φωτογραφίζω μπαρ, ταβέρνες, τατουατζίδικα και αλανιάρες γάτες που παίρνουν στο κατόπι ποντικαράδες, οι οποίοι αποθρασυμμένοι τολμούν να μπουν σε απαγορευμένες ζώνες. Στην οδό Αιγύπτου, που δεν έχει καμιά σχέση με το ποίημα Θεσσαλονίκη 1969 μ.Χ. του Μανώλη Αναγνωστάκη, αφού «η χρήση του δρόμου» αλλά και οι ατμόσφαιρες του ποιήματος, οι εικόνες από εκείνα τα πρωινά πήγαιναν έτσι:

Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά-
Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών
Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.
Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίζουνε από
τα τόσα τροχοφόρα που περνούνε.
Άλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε
Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,
Όσα επιζήσαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε
Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες,
Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες
Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα
οι ίδιοι στα παιδιά τους
Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα
Ίσως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών
των παιδιών τους.
Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται
η Τράπεζα Συναλλαγών
—εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι, αυτός συναλλάσσεται—
Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως
—εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν—
Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής
Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία,
τις ωραίες εκκλησιές
Η Ελλάς των Ελλήνων

Λαδάδικα, Θεσσαλονίκη

Λίγη ιστορία ακόμα: Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Στόχος (1970) και πρωτοδημοσιεύτηκε στα Δεκαοχτώ Κείμενα που η έκδοσή τους ήταν η πρώτη πράξη ομαδικής δημόσιας αντίθεσης κατά της δικτατορίας. Το ξεκίνημά του (Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά- τα κορίτσια κοκκαλιασμένα περιμένανε από ώρα τον Ισπανό με τα τσιγαρόχαρτα), είναι δάνειο από το ποίημα Πόλεμος που ο Αναγνωστάκης το έγραψε όταν ήταν μόλις 16 χρονών. Σε αντίθεση με τον Καβάφη των Μέρες του 1903, Μέρες του 1869, μέρες του 1901, Μέρες του 1909 και Μέρες του 1908, που αποτελούν ημερολογιακού τύπου εγγραφές ερωτικής και ηδονικής εσάνς, στο Θεσσαλονίκη 1969 μ.Χ, ο Αναγνωστάκης μιλά (τρολάροντας τον Αλεξανδρινό λεπτεπίλεπτα ειρωνικά) για τη γειτονιά όπου γεννήθηκε και έζησε για πολλά χρόνια. Αναμνήσεις από την Κατοχή και τον Εμφύλιο, από μια οδό Αιγύπτου που προφανέστατα είχε στοιχειώσει τις αναμνήσεις του. Στον ίδιο δρόμο επιστρέφει και στο Όταν αποχαιρέτησα της συλλογής Η Συνέχεια 2: «Πώς να εξηγήσω πιο απλά τι ήταν ο Ηλίας, η Κλαίρη, ο Ραούλ, η οδός Αιγύπτου».

Λαδάδικα, Θεσσαλονίκη

Στην οδό Αιγύπτου, πενήντα έξι χρόνια μετά, στη Θεσσαλονίκη 2025 μ.Χ., είναι μέρα και δεν έχει περάσει πολλή ώρα που τα καλντερίμια στέγνωσαν από το μπλάνκο που έριξαν επάνω τους τα καθαριστικά του Δήμου, διαολοστέλνοντας τα απορρίμματα άλλης μιας (πέρασες κι έφυγες) διαφορετικής νύχτας από εκείνες του Αναγνωστάκη. Times they are a-changin’.