Η κακόκεφη γκαρσόνα

Μια γειτόνισσα σηκώνει συνέχεια το σταθερό (υπάρχουν ακόμα σπίτια με σταθερό τηλέφωνο) και, δεν ξέρω, πιθανόν ζητάνε το παιδί της, οπότε την ακούω που λέει κάθε λίγο και λιγάκι με δυνατή φωνή: «Τηλέφωνο!» Νιώθω να παίζω σε μια από εκείνες τις παλιές ταινίες που τηλεφωνική συσκευή —από εκείνες τις ωραίες, τις βαριές, από βακελίτη— είχε μόνο ο ψιλικατζής, κι όταν έπαιρνε κάποιος έβγαινε στο τρίστρατο και φώναζε να τον ακούσει όλη η γειτονιά, «Δεσποινίς Ναυσικά, τηλέφωνο!»

* * *

Όταν περνάνε ξένοι από κοντά μας, τουρίστες, κατεβάζω τον σκυλάκο μου από το πεζούλι εκεί στο σιντριβάνι που καθόμαστε, λέγοντας δυνατά, εις επήκοον όλων, «Όπααα…», για να καταλάβουν ότι το «όπα» είναι ένα επιφώνημα που το λέμε σε διάφορες περιπτώσεις στη ζωή μας, και όχι κάτι που αφορά όσους χορεύουν ζεϊμπέκικο, μάλλον τον απεχθέστερο χορό στο γνωστό σύμπαν, του τσα-τσα και του Βλέπω Κύκλους συμπεριλαμβανομένων, ή τέλος πάντων στο ηλιακό μας σύστημα, για να μην κατηγορηθώ σαν υπερβολικός.

* * *

Ελάχιστα πράγματα με εκνευρίζουν πια στις ταινίες και αποσπούν την προσοχή μου από τα διαδραματιζόμενα —σαν νέος με εκνεύριζαν πάρα πολλά, γιατί έψαχνα όλο να δω τι σήμαινε αυτό και τι σήμαινε εκείνο, γιατί είπαν αυτό και γιατί το άλλο, πού ήταν η κάμερα και τι ήθελε να μας πει ο σκηνοθέτης μ’ αυτό το πλάνο—, αλλά περισσότερο από καθετί μού τη δίνει το γεγονός ότι οι πρωταγωνιστές κάθονται να φάνε σαν πουλάκια, τσιμπολογώντας μια ώρα με το πιρούνι κάτι στο πιάτο τους ενώ μιλάνε — όλοι, ακόμη και κάτι θηρία που χρειάζονται εφτά χιλιάδες θερμίδες την ημέρα για να μη χάσουν καθόλου από τους μυς τους, χώρια δυο χούφτες σκέτη πρωτεΐνη. Διάολε, εντάξει. Κάπου να βάλουμε ένα ταβάνι.

* * *

Δεν είναι καλό και σωστό ένα γκαρσόνι να είναι κακόκεφο, αλλά ένα κορίτσι που δουλεύει σέρβις το δικαιούται. Και δεν μας πέφτει και λόγος.

* * *

Και ξαφνικά, εκεί που διαβάζεις το τελευταίο μυθιστόρημα ενός από τους πιο αγαπημένους σου συγγραφείς, πέφτεις σ’ αυτό το απόσπασμα, και ειδικά στην τελευταία του πρόταση — κι ανατριχιάζεις: «Διασχίσαμε τα περίχωρα δεκάδων μικρών πόλεων καθώς μεγάλα, φρεσκοθερισμένα χωράφια εκτείνονταν αριστερά και δεξιά μας, ύστερα όμως, περίπου στα δύο τρίτα της διαδρομής, το αγροτικό τοπίο έδωσε τη θέση του σε μια γκρίζα ζώνη μονάδων βαριάς βιομηχανίας, με πιο εντυπωσιακό παράδειγμα το τεράστιο εργοστάσιο ηλεκτρισμού που υψώθηκε ξάφνου μπροστά μας στα αριστερά. Αν κατάλαβα σωστά όσα μού είπε η καλή γυναίκα μες στο αυτοκίνητο, εκείνη η μονολιθική εγκατάσταση προμηθεύει τη Γερμανία και άλλες χώρες της δυτικής Ευρώπης με το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής τους ενέργειας. Αυτές είναι οι αντιφατικές αλήθειες που ισχύουν για τούτο το κράτος-αποσβεστήρα που έχει πλάτος κάτι λιγότερο από χίλια τριακόσια χιλιόμετρα και βρίσκεται φυλακισμένο στους τόπους σφαγής ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση, διότι, παρόλο που η Ουκρανία τροφοδοτεί τη μία πλευρά με τους ηλεκτρικούς χυμούς που ανάβουν τα φώτα και κρατούν τα πάντα σε λειτουργία, στην άλλη πλευρά συνεχίζει να χύνει το αίμα της για να υπερασπιστεί τη συρρικνούμενη, πολιορκημένη γη της». Paul Auster, «Μπαουμγκάρτνερ» (μετάφραση Ιωάννα Ηλιάδη, Εκδόσεις Μεταίχμιο).

* * *

Βασικά, ακόμη και για να γίνεις κάπως καλούτσικος στην αντιγραφή και την ανερυθρίαστη λογοκλοπή θέλει ζήλο και προϋποθέτει κόπο.

Λοιπόν; Πόσο κακό πράγμα είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη όταν μιλάμε για βιβλία; Και για ζωγραφική; Και για μουσική; Ή και για την τέχνη που συνθέτει όλες τις άλλες, τον κινηματογράφο; Πολύ κακό; Πάρα πολύ κακό; Είναι πράγματι; Είναι στ’ αλήθεια; Η πιο γρήγορη απάντηση που μπορεί να δώσει κανείς είναι, νομίζω, «Δεν έχω ιδέα». Γιατί πράγματι δεν έχουμε ιδέα. Ξέρουμε ότι κάποιοι άνθρωποι θα χάσουν τη δουλειά τους — κι αυτό είναι το μόνο που μπορούμε να ξέρουμε με βεβαιότητα. Κάτι παρόμοιο έγινε και με τις κλωστοϋφαντουργικές μηχανές. Οι εργάτες στις βιοτεχνίες τις έσπαγαν, γιατί τούς πέταγαν στην ανεργία. Βέβαια, σήμερα δεν μπορούμε να αγοράσουμε ένα ρούχο φτιαγμένο στο χέρι· είναι πανάκριβα. Αλλά τότε οι άνθρωποι φώναζαν. Τους έπνιγε το δίκιο. [§] Εν πάση περιπτώσει, αν μας επιτραπεί να βγάλουμε από την εξίσωση αυτή την παράμετρο (επειδή είμαστε κακόψυχοι και ανάλγητοι), τι άλλο ξέρουμε για την ΑΙ στην τέχνη; Ξέρουμε, ίσως, ότι μέχρι τώρα έπρεπε να μοχθήσεις πολύ για να κατακτήσεις ένα μικρό της κομμάτι, έπρεπε να ιδρώσεις πολλά πουκάμισα ίσα-ίσα για να σου ανοίξουν την πόρτα. Κανείς δεν γεννιέται έτοιμος να παίξει φλογέρα ή να γράψει ομοιοκατάληκτα στιχάκια. Όλα απαιτούν μαθητεία. Ακόμη και οι πιο ταπεινές ή πρόχειρες μορφές τέχνης. Ακόμη και κάτι εντελώς ηλίθια μυθιστορήματα που γράφονται και εκδίδονται, κι αυτά γράφτηκαν μετά από κάποιου είδους σπουδές. Βασικά, ακόμη και για να γίνεις κάπως καλούτσικος στην αντιγραφή και την ανερυθρίαστη λογοκλοπή θέλει ζήλο και προϋποθέτει κόπο. Αλλά τώρα; Τι γίνεται τώρα; [§] Τώρα ο καθένας μπορεί να το κάνει, ναι. Απλώς ταΐζοντας το ένα ή το άλλο μηχάνημα ΤΝ με μια χούφτα λέξεις, μια περιγραφή, ένα prompt. Θα είναι καλό αυτό που θα προκύψει; Όχι, δεν θα είναι. Γιατί δεν θα είναι καλό; Γιατί ακόμη είναι νωρίς. Όμως αύριο ναι: αύριο θα είναι, μάλλον, καλό. Ή και πολύ καλό. Και, ενδεχομένως, θα είναι και κάτι άλλο. Κάτι που δεν το είχαμε σκεφτεί μέχρι τώρα, κάτι που δεν μας ένοιαζε να προσέξουμε, κάτι που διέλαθε την προσοχή μας, αν και ήταν εκεί, μπροστά μας. [§] Είναι κακό να παράγουν όλοι τέχνη; Νομίζω πως κανείς μας δεν θα απαντούσε αρνητικά εδώ. Κάποιοι μάλιστα ήδη μιλούν για «απελευθέρωση της παγκόσμιας δημιουργικότητας», υποστηρίζοντας ότι «το να δίνεις φωνή σε αυτούς που μέχρι τώρα δεν είχαν φωνή είναι συγκλονιστικό». Λένε ότι αυτή η επανάσταση μόνο καλά μπορεί να φέρει. Ότι οι νέοι καλλιτέχνες θα μπορέσουν να μας συναρπάσουν με νέους και άκρως ενδιαφέροντες τρόπους, ενώ οι παλιοί και δόκιμοι θα αναπτύξουν περαιτέρω το ταλέντο τους και θα βρεθούν με πολλαπλάσιο από τον υπάρχοντα χρόνο στα χέρια τους για να κάνουν τα έργα τους πιο καλά, πιο βαθιά, πιο ανθρώπινα, πιο ποιοτικά, πιο εμπορικά, πιο οτιδήποτε. Ήδη πολλοί το κάνουν, ακούγεται. [§] Ναι, μπορεί — ποιος ξέρει; Το μέλλον θα έρθει αργά τη νύχτα, και δεν θα μας χτυπήσει το κουδούνι.