Αυγουστιάτικες ημερολογιακές καταχωρίσεις για κάθε χρήση
Κανείς μας δεν μεγαλώνει από ένα σημείο και μετά. Όχι μέσα του, εννοώ. Όλοι μένουμε κάπου στα 20-25, κάπου εκεί. Άντε να φτάνουμε τα 30 πάνω στη χαρά μας. (Ψέματα, όχι όλοι: κάποιοι μεγαλώνουν στ’ αλήθεια. Δεν ασχολούμαι με αυτούς). Όμως δεν έχουμε μόνο μία ηλικία. Κάθε κομμάτι μας έχει τη δική του. Και τυχαίνει να είμαστε η ασύντακτη ένωση πολλών τέτοιων κομματιών. Κάποια από αυτά γερνούν γρήγορα, άλλα παλιμπαιδίζουν, άλλα ωριμάζουν λίγο ή πολύ ή καθόλου. Και άλλα μένουν πάντα παιδιά. Και, μολονότι σε κάθε δεδομένη περίσταση ένας από τους εαυτούς μας έχει το πάνω χέρι, στα μεγάλα γεγονότα της ζωής μας βγαίνουν όλοι μαζί στην επιφάνεια, και ο καθένας τους προσπαθεί να τη διαχειριστεί σύμφωνα με τις δυνατότητές του, και την ηλικία του. Είμαστε σαν τους πλανήτες γύρω από τον ήλιο: άλλοι είναι μεγάλοι, και άλλοι νάνοι· άλλοι θερμοί, και άλλοι παγωμένοι· άλλοι γυρνούν γρήγορα, και άλλοι πιο αργά· άλλοι φιλοξενούν ζωή, και άλλοι τινάζουν τις φλόγες τους με υπερφίαλη υπερηφάνεια. Είμαστε ένα πλανητικό σύστημα που το παίζει στα χέρια του ένας μεθυσμένος ζογκλέρ.
* * *
Στα βιβλία —στην τυπογραφία, εν προκειμένω— δεν μπορείς να πας μπροστά αν δεν έχεις καλούς δασκάλους. Ή μάλλον, ΤΟΥΣ καλούς δασκάλους, κάποιους συγκεκριμένους. Οι δρόμοι που ανοίγονται μπροστά σου είναι πολλοί, όμως οι περισσότεροι είναι εύκολοι: δεν λένε πολλά δηλαδή. Εύκολος είναι ο δρόμος για να πάμε στο γήπεδο ή για να πάμε να δούμε καμιά ταινία στο σινεμά, όχι για να μάθουμε δυο πράγματα από μια τέχνη. Τα βιβλία είναι καλά και άγια, σαφώς, αλλά δεν τα υπολήπτεται δα και όλος ο κόσμος που δουλεύει σ’ αυτά. Υπάρχει (και εδώ και παντού) ο μύθος πως κατιτί καλό υπηρετείται από ιερομόναχους, από ανθρώπους ταμένους, ορκισμένους, που φοράνε ράσα με κουκούλα, και τα βράδια μετά τη δουλειά κάνουν διαλογισμό. Δεν πάει έτσι. Το αντίθετο συμβαίνει. Εξ ου και τα καλά βιβλία, αυτά που αξίζουν να έχουν κάποια θέση στη βιβλιοθήκη σου (και) σαν αντικείμενα, όχι μόνο σαν κείμενα, είναι πολύ λίγα: ένα ράφι όλο κι όλο, που λέει ο λόγος. Από δασκάλους ευτύχησα να έχω στη ζωή μου τον Θανάση Γεωργιάδη, τον Νικόλα Μπαλή, τον Δημήτρη Αρμάο και τους τυπογράφους που δούλευαν στο Ιδεόγραμμα του Χρήστου Δάρα. Και βέβαια πέντε πράγματα τσίμπησα, πέρα από τις εκδόσεις τού ΜΙΕΤ, από τα βιβλία του Σταύρου Πετσόπουλου και του Αιμίλιου Καλιακάτσου, καθώς τον πρώτο δεν τον γνώρισα ποτέ, και στο τυπογραφείο της Στιγμής πήγα πέντε-δέκα φορές όλες κι όλες στη ζωή μου, δεν κάτσαμε πάνω από δοκίμια να δούμε πράγματα και να τα συζητήσουμε. Από τα Κείμενα, πάλι, του Βλάχου, όχι, δεν πήρα κάτι. Συνολικά δεν έμαθα πολλά από τη δουλειά και τον μόχθο αυτών των ανθρώπων, αλλά έμαθα σχεδόν όσα ξέρω. Και μόχθησα κι εγώ, το κατά δύναμιν. Αναφορικά με την κλασική τυπογραφία, πανέμορφα πράγματα σήμερα φτιάχνουν η Κίχλη και η Περισπωμένη, και βέβαια πάντα ο Gutenberg.
* * *
Θεωρώ θλιβερό το γεγονός ότι η ΕΡΤ, το πιο δύσκολο στον χειρισμό του μαγαζί της επικράτειας, δεν έχει μία σαφή, ξεκάθαρη, φιλελεύθερη, ευρωπαϊκή, πατριωτική, και κυρίως αμετακίνητη στάση σε σχέση με την Ουκρανία. Δεν λέμε να παίζει εκπομπές υπέρ της Ουκρανίας — ποπό, θα ήταν τόσο τρομερό, eww, θα τρίζανε τα κόκαλα του Νίκου Ζαχαριάδη. Λέμε απλώς να μην κρατά πολιτική ίσων αποστάσεων με την Ουκρανία από τη μια, και με τον τερατώδη χασάπη Πούτιν από την άλλη. Πόσο στενάχωρο όμως είναι όλο αυτό. Σου κόβει τα φτερά.
Η βασική μου διασκέδαση στο σιντριβάνι είναι να χαζεύω τους τουρίστες που κάθονται δίπλα μου για να ξεκουραστούν. Δεν εννοώ αυτά που κάνουν· άλλωστε δεν κάνουν κάτι που δεν κάνει οποιοσδήποτε άλλος. Συνήθως γελάνε, χαίρονται με κάτι που είδαν, κάτι που έφαγαν, κάτι που θα επισκεφτούν σε λίγο ή αύριο. Είναι ιδρωμένοι, κάπως αποπροσανατολισμένοι, έχουν τον νου τους μην τους φύγει το παιδί και πέσει στο νερό, ή μην τυχόν και πειράξει τον σκυλάκο του τύπου που κάθεται δίπλα τους με ένα βιβλίο στο χέρι και γυαλιά πρεσβυωπίας. Όχι. Με ενδιαφέρει το πρόσωπό τους. Με ενδιαφέρει αυτό που διακρίνεις πίσω από το βλέμμα της στιγμής. Ένα αντικαθρέφτισμα όλων αυτών που έχουν περάσει στη ζωή τους, για να ’ναι τώρα εδώ και να προσπαθούν να περάσουν καλά για λίγες μέρες, λίγες ώρες. Άνθρωποι σαν εμάς, αλλά με άλλη γλώσσα και άλλους γείτονες, που ένα πρωί πήραν την απόφαση να πάνε σε μια ξένη χώρα με παρατεταμένο καύσωνα, για να ξεφύγουν από τη δική τους, που επίσης πλήττεται από παρατεταμένο καύσωνα. Έχουν μια σειρά από αποτυχημένες σχέσεις, κάποια άλυτα θέματα στη δουλειά, προβλήματα υγείας, συγγενείς που δεν τους φέρονται καλά, βιβλία που δεν προλαβαίνουν να διαβάσουν, τροφές που τους φέρνουν δυσπεψία, έναν πόνο στο γόνατο, και διάσπαση προσοχής — ανάμεσα σε όλα τα άλλα. Αλλά τώρα είναι εδώ. Και θα περάσουν καλά. Όσο γίνεται, τέλος πάντων. Ακόμη και αν η πόλη δεν έχει να τους προσφέρει σπουδαία πράγματα, αυτοί είναι αποφασισμένοι να το παλέψουν. Παίρνουν μιαν ανάσα ακόμα, και σηκώνονται. «Από δω». «Είσαι σίγουρη;» Οι ρυτίδες γύρω από τα μάτια της λαμποκοπούν. «Ναι. Είμαι». Yo soy.
* * *
Έχει ίσως κάποιο ενδιαφέρον ένας από τους τρόπους που οι ψευδώνυμοι λογαριασμοί ακροδεξιών και αριστερών καθαρμάτων προσπαθούν να προσελκύσουν κίνηση στις χυδαιότητες που γράφουν και στα fake news που διασπείρουν με κάθε ευκαιρία: τα χάσταγκ. Δεν χρησιμοποιούν εκείνο ή εκείνα που αφορούν το εκάστοτε τουίτ. Όχι. Τα χρησιμοποιούν ΟΛΑ. Όλα όσα είναι στον αφρό. Για παράδειγμα, προχθές κάποιοι έβαζαν όλα τα παρακάτω σε άσχετες αναρτήσεις, απλώς και μόνο επειδή το καθένα τους ξεχωριστά έπαιζε τον μικρό, θλιβερό του ρολάκο στην επίπλαστη επικαιρότητα: #FLAOLY #aeklam #OlyFla #ΧρηστοςΓιανναρας #Νοτιγχαμ #Πολακη #ΠαιδωνΑγιαΣοφια25 #Ψιμυθο #Telegram #Χεζμπολαχ #Λιβανο #ΚαληΚυριακη #ΠαναθεμαΣεΣιντοροφ. Όλα σε ένα, νοικοκυρεμένα.
Εκ των πραγμάτων, δεν μπορεί να υπάρξει στον κόσμο καλύτερο μέρος από το σπίτι σου. Γι’ αυτό και η επιστροφή σ’ αυτό, κάθε φορά, δεν είναι απλώς ανακουφιστική, μια υπόσχεση ξεκούρασης, θαλπωρής, αλλά και αποκαλυπτική: το είχες ξεχάσει πως αυτό ήταν που ήθελες τελικά. Είχες φύγει μόνο και μόνο για να γυρίσεις. (Εξαιρούνται οι εσωστρεφείς, που δεν ήθελαν να φύγουν ποτέ, αλλά αναγκάστηκαν να το κάνουν για να μην μπαίνουν ξανά στον κόπο να εξηγούν και να ξαναεξηγούν).
* * *
Διάβασα κάπου —σε ένα πολύ όμορφο και καλοζυγισμένο κείμενο— για τον διάλογο στον οποίο βρίσκεται το έργο του γράφοντος με τον δυτικό κόσμο, με τη λογοτεχνική παράδοση και τις αξίες της Δύσης, και σκέφτηκα έντρομος, Θεέ μου, νά τι έχω ξεχάσει στα δικά μου βιβλία: να τα βάλω σε έναν διάλογο με κάτι, να έχουνε τέλος πάντων μια κάποια αξία, να μην είναι σκέτες ιστορίες. Ω γαμώτο.
* * *
«Οι Βίκινγκς έγιναν σταδιακά καθολικοί χριστιανοί. Οι αξίες, οι μύθοι, οι ιστορίες και οι ιδέες τους “αναταίριαξαν” με την εκγερμανισμένη, εκχριστιανισμένη ελληνορωμαϊκή κουλτούρα που υπήρχε ήδη. Κατά τη διαδικασία αυτή, τα σκανδιναβικά στοιχεία υπέστησαν κάποιες αναμενόμενες τροποποιήσεις. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι του βορρά λάτρευαν ορισμένα δέντρα και το μεσοχείμωνο τα στόλιζαν, ως παγανιστικά εμβλήματα για τη συνέχιση της ζωής. Ο καθολικός κόσμος αφομοίωσε το έθιμο αυτό με τη μορφή του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Οι Σκανδιναβοί πίστευαν σε κάτι μορφές που τις αποκαλούσαν ξωτικά, απειλητικά πλάσματα με μέγεθος ανθρώπου και υπερφυσικές δυνάμεις. Καθώς οι Βίκινγκς εκχριστιανίζονταν, τα πλάσματα αυτά μίκρυναν και έγιναν γλυκούτσικα και άκακα. Ο αρχηγός των ξωτικών έβαζε μερικές φορές κάρβουνα μέσα σε κάλτσες κρεμασμένες πάνω από τη φωτιά, σαν προειδοποίηση για την αυστηρή τιμωρία που περίμενε τους παραβάτες. Αυτό το αρχιξωτικό εξελίχθηκε σε έναν χαρωπό παχύ άντρα που συνεχίζει να βάζει κομμάτια κάρβουνο σε κάλτσες, με καλό σκοπό, και κυρίως ανταμείβει τα καλά παιδιά με δώρα για τα γενέθλια του Χριστού. Η Ευρώπη διατήρησε την ανάμνηση ότι τα στοιχεία αυτά προήλθαν από τον μακρινό βορρά. Μέχρι τις μέρες μας, ο Άγιος Βασίλης κατοικεί στον Βόρειο Πόλο (σίγουρα κάπου κοντά στο Οχυρό της Μοναξιάς του Σούπερμαν). Έχοντας αφομοιώσει και τα στοιχεία των Βίκινγκς, ο εκγερμανισμένος, εκχριστιανισμένος ελληνορωμαϊκός πολιτισμός της Ευρώπης έγινε το πρόπλασμα για αυτό που αποκαλείται σήμερα κοινώς Δύση». Ταμίμ Ανσάρι, «Η επινόηση του χθες» (μετάφραση Μιχάλης Λαλιώτης, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια).
9°
