Οι «διαμορφωτές του αύριο» θέλουν μια πιο «ανθρώπινη» Ελλάδα

Η εποχή μας βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη με τον κόσμο να αλλάζει εντυπωσιακά κάθε μέρα. Παράλληλα, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που προκαλούν ανησυχία και αβεβαιότητα στις ζωές των ανθρώπων, κυρίως των νέων. Οικονομικές κρίσεις, παγκόσμιες συγκρούσεις, πόλεμοι, κλιματική αλλαγή και κοινωνικά θέματα όπως ο ρατσισμός, αποτελούν μόνο μερικά από τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι νέοι ενήλικες. Όλα αυτά επηρεάζουν όχι μόνο την πραγματική τους ζωή, αλλά και την ψυχολογία τους, δυσκολεύοντας την πίστη τους σε ένα μέλλον πλήρους ασφάλειας, οικονομικής σταθερότητας, επιτυχίας και ευημερίας. Για αυτό θέλουν να έχουν λόγο στο πώς θα αντιμετωπιστούν αυτά τα θέματα, αλλά πώς θα κάνουν τις φωνές τους να ακουστούν; 

Για να εξηγήσει, λοιπόν, την οπτική της νέας γενιάς το ίδρυμα Allianz Foundation πραγματοποίησε συνεργασία με το SINUS Institute, μια έρευνα με τίτλο «Next Generations Study 2023». Σαν κοινωφελές ίδρυμα, το Allianz Foundation εργάζεται για τη διευκόλυνση και την εύρεση νέων τρόπων ώστε οι νέοι να συμμετέχουν ενεργά προς ένα βιώσιμο μέλλον. Το Allianz Foundation είναι ένα ανεξάρτητο λειτουργικό και επιχορηγούμενο ίδρυμα, που υποστηρίζει έργα στην Ευρώπη και την περιοχή της Μεσογείου τους τομείς της κοινωνίας των πολιτών, του περιβάλλοντος, της τέχνης και του πολιτισμού. 

Στην έρευνα συμμετείχαν 10.000 νεαροί ενήλικες, ηλικίας 18-39, από Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Πολωνία και Ηνωμένο Βασίλειο. Σαν γενικό συμπέρασμα, οι νεαροί ενήλικες σε όλες τις χώρες προβληματίζονται για το μέλλον της χώρας τους, με το 66% των Ελλήνων να είναι απαισιόδοξοι σχετικά με αυτό και να δείχνουν έλλειψη εμπιστοσύνης στο κατεστημένο και τους θεσμούς συνολικά. Η συντριπτική πλειοψηφία, όμως, αναλαμβάνει ατομικές και καθημερινές δράσεις, επιλέγοντας πιο προσεκτικά και αλλάζοντας, για παράδειγμα, το τι τρώει και το πώς ψωνίζει και ταξιδεύει. Ωστόσο, μόνο λίγοι από αυτούς έχουν επιλέξει μέχρι τώρα να ενισχύσουν τις ατομικές φωνές τους και να ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση στα κέντρα αποφάσεων μέσω συλλογικών δράσεων, όπως για παράδειγμα τη συμμετοχή σε κάποιο κοινωνικό κίνημα.

Η έρευνα επικεντρώνεται σε δύο γενιές νεαρών ενηλίκων: στη λεγόμενη γενιά Z (της οποίας τα ενήλικα μέλη είναι σήμερα μεταξύ 18 και 26 ετών) και στη γενιά Y, γνωστής ως Millennials (σήμερα μεταξύ 27 και 39 ετών). Ωστόσο, η ανάλυση μας δείχνει πως οι διαφορές ανάμεσα στις δύο ομάδες είναι ως επί το πλείστον μικρές. Οι συμμετέχοντες που ανήκουν στη γενιά Ζ είναι, κατά μέσον όρο, ελαφρώς πιο αισιόδοξοι για το μέλλον και πιο ανήσυχοι για το κλίμα, για ζητήματα διαφορετικότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης, ωστόσο ελαφρώς πιο απρόθυμοι να αναλάβουν κοινωνική δράση και ρίσκα. Οι ερωτηθέντες Millennials είναι, κατά μέσον όρο, ελαφρώς πιο ανήσυχοι σχετικά με την ελευθερία του τύπου, κάπως πιο συντηρητικοί όταν πρόκειται για τη μετανάστευση, με σχετικά μεγαλύτερη επίγνωση για τις παραδοσιακές αξίες, κάπως πιο ανήσυχοι όταν πρόκειται για το κόστος ενέργειας και διαβίωσης και περισσότερο απογοητευμένοι από την πολιτική ηγεσία. 

Το ερώτημα που τίθεται όμως είναι αν αυτές οι γενιές είναι όντως οι διαμορφωτές του αύριο και πώς κατευθύνουν την πορεία που θα ακολουθήσει η χώρα τους ως πολίτες, εργαζόμενοι και καταναλωτές; Ας επικεντρωθούμε όμως στα ευρήματα του Allianz Foundation όσον αφορά τη χώρα μας.

Allianz Foundation: Πώς οραματίζονται το μέλλον τους οι νεαροί Έλληνες

Οι νέοι ενήλικες στην Ελλάδα θεωρούν την οικονομική σταθερότητα και ασφάλεια, τη δίκαιη και φιλική κοινωνία και τους ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς ως τους ακρογωνιαίους λίθους για μια ποιοτική ζωή και ένα μέλλον με ευημερία. Όπως προαναφέρθηκε σε γενικές γραμμές, οι προοπτικές για το μέλλον και οι κοινωνικές δράσεις των νεαρών ενηλίκων στην Ελλάδα συμβαδίζουν με εκείνες των συνομηλίκων τους στις υπόλοιπες χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα. Ωστόσο, στους παρακάτω τομείς οι νεαροί ενήλικες στην Ελλάδα διαφέρουν από εκείνους στις άλλες χώρες της έρευνας:

Στάση προς τους θεσμούς: Ανησυχητική έλλειψη εμπιστοσύνης στο κατεστημένο

Σε σύγκριση με τις άλλες τέσσερις χώρες, η Ελλάδα ηγείται με ελάχιστη εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση και τα μέσα ενημέρωσης, ενώ το 38% συμφωνεί απόλυτα με την προκλητική δήλωση πως «οι πολιτικοί είναι μαριονέτες πανίσχυρων ελίτ» (έναντι 20% κατά μέσο όρο σε όλες τις χώρες) και ένα εντυπωσιακό 58% συμφωνεί απόλυτα πως τα μέσα ενημέρωσης προωθούν τα δικά τους συμφέρονται αντί να παρουσιάζουν τα γεγονότα (έναντι 28% κατά μέσο όρο). Δεν εκπλήσσει, λοιπόν, πως μονάχα ένα τρίτο πιστεύει πως η κυβέρνησή τους θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη λύση κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Αυτή η διαδεδομένη έλλειψη εμπιστοσύνης στους υφιστάμενους θεσμούς μπορεί να στρέψει τους νεαρούς Έλληνες σε εναλλακτικά μέσα πολιτικής έκφρασης. Ένα μεγαλύτερο ποσοστό έχει λάβει μέρος σε διαμαρτυρίες απ’ ό,τι στις άλλες χώρες της έρευνας: Το 38% (έναντι 28% κατά μέσο όρο), με το 68% να δηλώνει πως «τον καιρό της κρίσης, ο καθένας θα έπρεπε να βγει στους δρόμους» (έναντι 56% κατά μέσο όρο). Μαζί με τους νέους Πολωνούς, οι νεαροί Έλληνες είναι επίσης πιθανότερο να κινητοποιηθούν για κοινωνικές δράσεις ή να συμμετάσχουν σε μία διαδήλωση ή διαμαρτυρία. Η πίστη στον πολιτικό αντίκτυπο της τέχνης και του πολιτισμού είναι επίσης υψηλότερη στην Ελλάδα, με το 37% να έχει συμμετάσχει σε πολιτικοποιημένες πολιτιστικές εκδηλώσεις και το 21% να έχει δραστηριοποιηθεί με καλλιτέχνες, μουσικούς, και συγγραφείς (έναντι 13% κατά μέσο όρο).

Αναμενόμενο μέλλον: Οικονομική εξασθένιση και δημοκρατική αποδόμηση

Όπως και στις άλλες χώρες της έρευνας, οι νεαροί ενήλικες στην Ελλάδα ανησυχούν για το μέλλον στη χώρα τους (66% απαισιόδοξοι) – όμως όχι τόσο έντονα όσο οι Ιταλοί (75%) ή οι Πολωνοί (70%). Το κόστος διαβίωσης απασχολεί ιδιαίτερα το 83% των νεαρών Ελλήνων (έναντι 74% κατά μέσο όρο στις άλλες χώρες). Πολλοί πιστεύουν πως τα επόμενα 10 χρόνια, τα κόστη διαβίωσης θα αυξηθούν (68%) και η δημιουργία θέσεων εργασίας και η οικονομική ανάπτυξη θα επιβραδυνθούν (50% και 45%, αντίστοιχα). Οι προβλέψεις τους είναι πιο θετικές σχετικά με το κλίμα, αλλά όχι στον βαθμό των συνομηλίκων τους: Το 41% πιστεύει πως η Ελλάδα θα γίνει πιο πράσινη, σε σύγκριση με το 50% σε όλες τις χώρες της έρευνας.

Οι νεαροί Έλληνες είναι επίσης ιδιαίτερα αγχωμένοι σχετικά με τις απειλές προς τους δημοκρατικούς θεσμούς: για παράδειγμα, «fake news» και χειραγώγηση των μέσων ενημέρωσης (67% έναντι 41% κατά μέσο όρο) και τη διάβρωση του δικαστικού συστήματος (59% έναντι 36%). Περισσότερο αναμένουν πως η ερχόμενη δεκαετία θα φέρει μάλλον χειρότερη από καλύτερη διακυβέρνηση (46% έναντι 25% περισσότερο) και λιγότερη απ' ό,τι περισσότερη ανεξαρτησία δικαιοσύνης (41% έναντι 24% περισσότερο) και μέσων ενημέρωσης (46% έναντι 26% περισσότερο). Ίσως, ως αποτέλεσμα, μόνο το 33% πιστεύει πως η κυβέρνηση θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη λύση κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων (έναντι 45% κατά μέσο όρο).

Ενασχόληση με τα κοινά: Πιο πιθανή η ανάληψη συλλογικής δράσης

Συγκριτικά, οι νέοι ενήλικες στην Ελλάδα είναι δραστήριοι στην προσέγγισή τους για τα κοινωνικά προβλήματα. Οι περισσότεροι έχουν λάβει ατομικά μέτρα, όπως ο μετριασμός της χρήσης ή της κατανάλωσης ενέργειας, και σημαντικά περισσότεροι από ό,τι σε άλλες χώρες έχουν αναλάβει δράση στην εργασία: π.χ. υπεράσπιση ζητημάτων στην εργασία (58% έναντι 44% του μέσου όρου) ή ακόμη και επιλογή ή αλλαγή του χώρου εργασίας τους για ηθικούς λόγους (37% έναντι 22% του μέσου όρου). Η δωρεά χρημάτων ή αγαθών (78%) και το μποϊκοτάζ προϊόντων που δεν σέβονται το περιβάλλον και την κοινωνία (54%) είναι επίσης πιο συνηθισμένα στην Ελλάδα από ό,τι στο δείγμα συνολικά (63% και 45% αντίστοιχα).

Οι νεαροί Έλληνες είναι επίσης πιο πιθανό από τους συνομηλίκους τους στο εξωτερικό να βγουν στους δρόμους: Το 38% έχει συμμετάσχει σε διαμαρτυρία (έναντι 28% κατά μέσο όρο) και το 35% σε πρωτοβουλία πολιτών (έναντι 27% κατά μέσο όρο). Οι πρωτοβουλίες πολιτών επίσης εμφανίζουν δυνατότητες ανάπτυξης, με επιπλέον +30% των νέων Ελλήνων να εκφράζουν ενδιαφέρον για συμμετοχή στο μέλλον. Η υπογραφή αιτημάτων προσφυγής, από την άλλη πλευρά, είναι ελαφρώς λιγότερο δημοφιλής στην Ελλάδα από ό,τι αλλού (46% έναντι 57% κατά μέσο όρο).

Για να κινητοποιηθούν δυνητικά ενεργοί πολίτες στην Ελλάδα, εξίσου αποτελεσματική θα μπορούσε να είναι η χορήγηση τόσο αλτρουιστικών όσο και εσωτερικών κινήτρων. Όπως και στις άλλες χώρες της έρευνας, η πλειοψηφία εκείνων που είναι ήδη ενεργοί λέει ότι κινητοποιείται από την αίσθηση του κοινωνικού καθήκοντος και από την επιθυμία να είναι σίγουρη πως έκανε ό,τι μπορούσε. Ωστόσο, στην Ελλάδα, έξι στους δέκα ερωτηθέντες παραδέχονται ότι οδηγούνται από την επιθυμία για προσωπική εξέλιξη και σχεδόν πέντε στους δέκα από την ελπίδα να εμπνεύσουν άλλους.

Τα εμπόδια για κοινωνική δράση αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο βαθμό εκείνα που υπάρχουν σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων της έλλειψης πληροφόρησης και χρόνου. Οι νέοι Έλληνες είναι πιο πεπεισμένοι από τους συνομηλίκους τους στο εξωτερικό ότι η συμμετοχή θα μπορούσε να συνεπάγεται κινδύνους ή δυσμενείς επιπτώσεις (68% έναντι 61% κατά μέσο όρο), αλλά είναι επίσης γενικά πιο πρόθυμοι να ανεχθούν τέτοιους κινδύνους, ιδιαίτερα άγχος και απογοήτευση (52% έναντι 43% κατά μέσο όρο) και συγκρούσεις με φίλους ή την οικογένεια (52% έναντι 48% κατά μέσο όρο). Οι περισσότεροι θέτουν το όριο μπροστά στον κίνδυνο νομικής ή φυσικής σύγκρουσης, καθώς και στην προοπτική απώλειας εισοδήματος ή ευκαιριών απασχόλησης.

Μπορείτε να διαβάσετε την πλήρη έρευνα για την Ελλάδα εδώ.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο allianzfoundation.org.
Περισσότερες πληροφορίες για το Allianz Foundation μπορείτε να βρείτε και στις σελίδες του στα Social Media: Facebook, Instagram, LinkedIn & X.