Λονδίνο: Η μητρόπολη που έπαψε να είναι «φιλική στον χρήστη»

Μήπως το Λονδίνο μεγάλωσε υπερβολικά; Μήπως η πόλη επιτίθεται στους «χρήστες» της; Η ακρίβεια, ο συνωστισμός, οι συνοικίες που μοιάζουν αποκομμένες από τον σύγχρονο κόσμο έχουν προκαλέσει την κατρακύλα του Λονδίνου στις κατατάξεις «ποιότητας ζωής» των μεγαλουπόλεων. 

Για το 2022, το Λονδίνο δεν περιλαμβάνεται στις 35 καλύτερες μεγαλουπόλεις στον κόσμο. Σήμερα έχει πληθυσμό πάνω από 9 εκατομμύρια: ο ρυθμός αύξησής του είναι περίπου 1.05% ετησίως από το 2011. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά διαμορφώνονται ως εξής: 45% είναι μετανάστες από διάφορα μέρη του κόσμου· το 52% είναι γυναίκες· η μέση ηλικία του πληθυσμού είναι 40,5 χρόνια· το 59% θεωρούνται «λευκοί» και το 16% «μαύροι» (ενδιαμέσως, υποτίθεται ότι κατατάσσονται οι Ασιάτες: Κινέζοι, Άραβες, Ινδοί, Πακιστανοί κτλ). Από θρησκευτική άποψη, οι «χριστιανοί» υπό την ευρεία έννοια αποτελούν το 55% του πληθυσμού (από τους οποίους μόνο 10% εκκλησιάζονται), ενώ δεύτερη θρησκεία είναι η μη-θρησκεία (οι «άθεοι») και τρίτη έρχεται το Ισλάμ με περίπου 20%. Το Λονδίνο είναι η πιο πυκνοκατοικημένη πόλη στη Βρετανία μετά το Πόρτσμουθ, τη λουτρόπολη στη Μάγχη που έχει «υπερκτισθεί» - όπως συμβαίνει συχνά στις ακτές.

Αν και το Λονδίνο, περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή πόλη, ανταποκρίνεται σε όσους έχουν φιλοδοξίες μεγάλης καριέρας, εμφανίζει μερικά σοβαρά προβλήματα, το πρώτο εκ των οποίων είναι η έλλειψη στέγης. Εξαιτίας της υψηλής ζήτησης και των πολεοδομικών αναπλάσεων, τα σπίτια είναι δυσεύρετα, κακής ποιότητας και ακριβά: έτσι, πολλοί εργαζόμενοι ζουν σε μακρινά προάστια ή σε κοινότητες – δορυφόρους με αποτέλεσμα να περνούν πάνω από δύο ώρες την ημέρα σε μέσα μεταφοράς προς και από τον τόπο της εργασίας τους.

Aν και τα τρένα είναι πολύ γρήγορα και διανύουν τις διαδρομές για τις κοντινές πόλεις -St Albans, Hatfield, Reading, Borehamwood, Iver, Stevenage, High Wycombe- σε λιγότερο από μία ώρα, το να διαμένεις σε απόσταση 70 χιλιομέτρων από το κέντρο του Λονδίνου προκαλεί ταλαιπωρία, απώλεια χρόνου και, κυρίως, αποκοπή από τη ζωή της πόλης. Το Λονδίνο έχει πολλά να προσφέρει, αλλά είναι τόσο εκτεταμένο ώστε αν δεν ζει κανείς σε μια ακτίνα όπου οι προσφορές είναι ευπρόσιτες, γίνεται περαστικός, προσωρινός και επιφανειακός «χρήστης» της μεγαλούπολης. Εξάλλου, πολλοί άνθρωποι, κυρίως μετανάστες από την Ασία, απομονώνονται στις δικές τους συνοικίες χωρίς να έχουν επαφή με το Λονδίνο των υπέροχων κήπων και των πολιτιστικών εκδηλώσεων. Κάτι παρόμοιο ισχύει και για όσους «τρέχουν»: ο ρυθμός του Λονδίνου είναι ταχύτερος από οποιασδήποτε άλλης ευρωπαϊκής πρωτεύουσας· ενώ συμβαίνουν πολλά ενδιαφέροντα κάθε μέρα, κάθε ώρα, μια μεγάλη πλειοψηφία δεν έχει τον χρόνο για να συμμετάσχει.

Υπάρχουν επιπλέον πολλά προβλήματα που σχετίζονται με τον μεγάλο πληθυσμό και τον εξίσου μεγάλο όγκο των επισκεπτών: η βρομιά, η πίεση του πλήθους, η δράση  εγκληματικών συμμοριών, o μη σεβασμός του δημόσιου χώρου. H εγκληματικότητα ανησυχεί τους κατοίκους της πόλης, αλλά στην πραγματικότητα είναι περίπου σταθερή, αν και παρουσιάζει διακυμάνσεις στο εσωτερικό της: στο νότιο και ανατολικό Λονδίνο συμβαίνουν περισσότερα βίαια εγκλήματα από όσα, για παράδειγμα, στο νοτιοδυτικό προάστιο Richmond upon Thames. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το Λονδίνο είναι πιο επικίνδυνο από το Βερολίνο, τη Μαδρίτη και τη Ρώμη, αλλά ασφαλέστερο από τη Μασσαλία και τη Νάπολη.

Εδώ θα πρέπει να προστεθεί μια τάση που δυσαρεστεί τους νοσταλγούς της παράδοσης: το Λονδίνο έχει χάσει τη γραφικότητά του· αν και διατηρεί χαριτωμένες γειτονιές που μοιάζουν με χωριά, η φυσιογνωμία του αστικού τοπίου είναι πλέον μητροπολιτική· ουρανοξύστες, χρηστικά κτίρια και πολλές αποτυχημένες, από αισθητική άποψη, πολεοδομικές παρεμβάσεις. Aυτή η φυσιογνωμία καθιστά το Λονδίνο αισθητικά πιο εκλεκτικιστικό, λίγο πρόχειρο, κάπως υποταγμένο στις επιχειρηματικές ανάγκες, λιγότερο φιλόξενο απ’ όσο παλιότερα: ωστόσο, το πολεοδομικό του σχέδιο, μια συσπείρωση συνοικιών, σήμαινε ανέκαθεν μεγάλη έκταση, δυσκολίες για τους πεζούς, εξάρτηση από τα μέσα μαζικής μεταφοράς και, δεδομένων των περιοριστικών διατάξεων και των στενών δρόμων, σχεδόν αδυναμία χρήσης του αυτοκινήτου. Δύσκολη είναι και η χρήση ποδηλάτων και πατινιών ιδιαίτερα στις πολυσύχναστες περιοχές.

Το 2106, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Networking service InterNations στην οποία ρωτήθηκαν 14.000 άτομα, το Λονδίνο τοποθετήθηκε στην 27η θέση από 35 μεγαλουπόλεις με κριτήριο την ποιότητα της ζωής (οικονομία, ασφάλεια, υγεία, αίσθημα ευτυχίας). Σήμερα, καμιά λίστα ποιότητας ζωής δεν περιλαμβάνει τη βρετανική πρωτεύουσα, ενώ όλες περιλαμβάνουν τη Βιέννη, τη Ζυρίχη, το Βανκούβερ, την Κοπεγχάγη, το Σίντνεϊ. Πάντως, όπως θα περίμενε κανείς, το Λονδίνο είναι πρώτο στην κατάταξη των πόλεων που είναι φιλικές για τον χρηματιστηριακό τομέα, με το Τόκιο, τη Σαγκάη και τη Σιγκαπούρη να ακολουθούν.