Megacities: 34 μεγαλουπόλεις στον κόσμο έχουν πληθυσμό πάνω από 10 εκατομμύρια

Το 1800 μόνο το 3% του συνολικού πληθυσμού της γης -που τότε ήταν μικρότερος από ένα δισεκατομμύριο- ζούσε στις πόλεις. Στο τέλος του 20ού αιώνα το ποσοστό αυτό είχε ανέλθει στο 47% κι αν επαληθευτούν οι προβλέψεις, στο δεύτερο ήμισυ του 21ου αιώνα θα φτάσει το 70%. Στο μεταξύ, ο ανθρώπινος πληθυσμός αναμένεται να αυξηθεί από 8 δισεκατομμύρια σήμερα σε πάνω από 10 το 2035.

Αν και η εμφάνιση των μεγαλουπόλεων τοποθετείται στην εποχή της εκβιομηχάνισης -από το 1700 περίπου μέχρι το 1900- η εμφάνιση των megacities, των μεγαλουπόλεων με πληθυσμό άνω των 10 εκατομμυρίων, είναι λίγο πιο πρόσφατη και δεν σχετίζεται με τη βιομηχανία. Σχετίζεται περισσότερο με τον τρόπο ζωής, με τις νοοτροπίες. Οι megacities είναι αστικές συνέχειες με πλήθος δορυφόρων και συχνά έχουν περισσότερα από ένα downtown: σε πολλές περιπτώσεις, όπως στο Κάιρο, στην Κωνσταντινούπολη, στο Σάο Πάολο, στο Λάγκος, πρόκειται για τεράστιες αστικές και ημιαστικές εκτάσεις όπου κυριαρχεί η αυθόρμητη δόμηση· παραγκουπόλεις, φαβέλες, οικισμοί από ξύλινα ή τενεκεδένια παραπήγματα στις παρυφές των αστικών κέντρων.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό τους είναι η συνένωσή τους με άλλες γειτονικές πόλεις είτε μέσω δικτύων, είτε μέσω της άναρχης κατοίκησης των αστικών κενών: το αποτέλεσμα είναι η εκτόξευση του πληθυσμού. Για παράδειγμα, το Πεκίνο είχε πληθυσμό 5,37 εκατομμύρια το 1980, 10,26 το 2000 και 20,46 το 2020. Η προοπτική του για το 2035 είναι 25,37 εκατομμύρια. To 1990, το Λονδίνο είχε πληθυσμό 6,5 εκατομμύρια (μαζί με τα περίχωρα: το Greater London) ενώ σήμερα έχει 9,5. Στις πόλεις του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου, οι δημογραφικές αλλαγές είναι ακόμα πιο εντυπωσιακές.

Το 1950 υπήρχαν μόνο δύο megacities στον κόσμο: το σύμπλεγμα Νέας Υόρκης-Νιούαρκ και το Τόκιο. Το 1994 υπήρχαν 14· σήμερα 34 μεγαλουπόλεις θεωρούνται “megacities”. Αυτή είναι η κατάταξή τους με βάση τον πληθυσμό τους o oποίος περιλαμβάνει ολόκληρη την προαστιακή τους ζώνη:

1. Tόκιο 37,39 εκατομμύρια
2. Δελχί 30,29 εκατομμύρια
3. Σαγκάη 27,05 εκατομμύρια
4. Σάο Πάολο 22,04 εκατομμύρια
5. Μέξικο Σίτι 21,78 εκατομμύρια
6. Ντάκα 21 εκατομμύρια
7. Κάιρο 20,9 εκατομμύρια
8. Πεκίνο 20,46 εκατομμύρια
9. Μπουμπάι 20,41 εκατομμύρια
10. Οσάκα 19,16 εκατομμύρια
11. Νέα Υόρκη-Νιούαρκ 18,8 εκατομμύρια
12. Kαράτσι 16,09 εκατομμύρια
13. Τσονγκτσίνγκ 15,87 εκατομμύρια
14. Κωνσταντινούπολη 15,19 εκατομμύρια
15. Μπουένος Άιρες 15,15 εκατομμύρια
16. Καλκούτα, 14,85 εκατομμύρια
17. Λάγκος 14,36 εκατομμύρια
18. Kινσάσα 14,34 εκατομμύρια
19. Mανίλα 13,92 εκατομμύρια
20. Tιεντσίν 13,58 εκατομμύρια
21. Ρίο ντε Τζανέιρο 13,45 εκατομμύρια
22. Γκουαντζού-Γκουαντόνγκ 13,3 εκατομμύρια
23. Λαχόρη 12,6 εκατομμύρια
24. Mόσχα 12,53 εκατομμύρια
25. Λος Άντζελες-Λονγκ Μπιτς-Σάντα Άνα 12,44 εκατομμύρια
26. Σεντζέν 12,35 εκατομμύρια
27. Μπανγκαλόρ 12,32 εκατομμύρια
28. Παρίσι 11 εκατομμύρια
29. Μπογκοτά 10, 97 εκατομμύρια
30. Μαντράς 10,97 εκατομμύρια
31. Τζακάρτα 10,77 εκατομμύρια
32. Λίμα 10,71 εκατομμύρια
33. Μπανγκόκ 10, 53 εκατομμύρια
34. Χιντεραμπάντ 10 εκατομμύρια

Η κατάταξη αυτή ενέχει κάποια αυθαιρεσία διότι συχνά τα όρια της μητροπολιτικής περιοχής είναι ασαφή: σε άλλες λίστες περιλαμβάνεται στις “megacities” η Σεούλ, ενώ αλλού το Τόκιο δεν προσμετράται μαζί με την Γιοκοχάμα και το Καβασάκι. Έτσι κι αλλιώς, η τάση που παρατηρείται σε ολόκληρο τον κόσμο είναι μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα με παράλληλη ανάπτυξη “megastructures” (διώρυγες, γέφυρες) που διευκολύνουν την αστικοποίηση: την αγροτική έξοδο και τη δημιουργία μητροπολιτικών περιοχών οι οποίες συγκολλώνται η μία στην άλλη. Έτσι αναδύονται δίδυμες, τρίδυμες και τετράδυμες πόλεις, όπως είναι το Σαιντ Πολ-Μινεάπολη και το Ντάλας-Φορτ Γουέρθ στις ΗΠΑ, το Λιντς-Μπράντφορντ στη Βρετανία, η Σεκόντι-Τακοράντι στη Γκάνα και η Πρετόρια-Γιοχάνεσμπουργκ στη Νότια Αφρική. Αυτές οι δύο πόλεις, τα downtown των οποίων βρίσκονται σε απόσταση 65 χιλιομέτρων, αποτελούν πλέον αστική συνέχεια εφόσον έχουν ενωθεί με ενδιάμεσα αστικά κέντρα όπως το Μίντραντ και το Σεντούριον. Στο μέλλον προβλέπεται η συνένωση πολλών παράκτιων μεγαλουπόλεων: λόγου χάρη, το Λος Άντζελες τείνει να συνενωθεί με το Σαν Ντιέγκο και η Σαγκάη με την Τσιανγκσού.

Oι “megacities” -τον όρο εισήγαγε το Πανεπιστήμιο του Τέξας το 1904, εννοώντας εκείνη την εποχή πόλεις με πληθυσμό πάνω από 8 εκατομμύρια- συνοδεύονται από μια σειρά δημογραφικές, πολιτικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές μετατοπίσεις: για παράδειγμα, το ότι σχεδόν 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο ζουν σε παραγκουπόλεις χωρίς πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση και την αστική οικονομία. Άλλα προβλήματα που μαστίζουν τις “megacities” -κυρίως το Καράτσι, το Δελχί, το Κάιρο, το Ρίο ντε Τζανέιρο, το Λάγκος- είναι η έλλειψη στέγης και η υψηλή εγκληματικότητα. Επίσης, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Texas Transportation Institute, στις 75 μεγαλύτερες μητροπολιτικές περιοχές στον κόσμο χάνονται περίπου 4 δισεκατομμύρια «ανθρωποώρες» ετησίως σε κυκλοφοριακή συμφόρηση, πράγμα που σημαίνει απώλεια ενέργειας (κυρίως σε πετρελαιοειδή) και παραγωγικότητας, ρύπανση και δημιουργία φωτοχημικής αιθάλης.