Είναι παράξενη αυτή η πόλη

Του Ιεροκλή Μιχαηλίδη​

Επαρχιώτης στην Ομόνοια
Όταν στην Αθήνα γνωρίζω ανθρώπους που μου λένε ότι είναι από τη Θεσσαλονίκη, νιώθω μια ιδιότυπη χαρά, έχω την αίσθηση της οικειότητας, η πρώτη μου προσέγγιση είναι συναισθηματική. Νιώθω ότι ανήκουν στο δικό μου κόσμο, ότι η κουλτούρα τους, το άρωμα, ο τρόπος θέασης των πραγμάτων είναι κοντά στα δικά μου. Αυτό στην αρχή, γιατί στην πορεία μπορεί να διαπιστώσω πως ίσως να μην έχουμε τίποτα κοινό πέρα από τη Θεσσαλονίκη. Έχουμε κάνει ένα άτυπο «λόμπι» για να «επιβιώνουμε» εδώ στα «ξένα», με πολλά εισαγωγικά και στο «λόμπι» και στο «επιβιώνουμε» και στα «ξένα». Αλλά, αν κάποιος είναι νεοφερμένος από Θεσσαλονίκη στην Αθήνα και μπορείς κάπου να τον βοηθήσεις στην προσαρμογή, τον βοηθάς.

Όπου γης, πατρίς
Όταν ήρθα από το χωριό μου στη Θεσσαλονίκη, στα 18, δεν ένιωσα μετανάστης. Όταν ζεις στη Βόρεια Ελλάδα και έρχεσαι από τον τόπο σου στη Θεσσαλονίκη, είναι σαν να μετακομίζεις από την άκρη του χωριού στο κέντρο του. Δεν νιώθεις ξένος. Απεναντίας, στη Θεσσαλονίκη ανακάλυπτα, έφηβος, την ιδανική μου πατρίδα.

Από την άλλη, η μετανάστευση στην Αθήνα για κάποια επαγγέλματα είναι φυσιολογική. Παντού στον πλανήτη, οι άνθρωποι φεύγουν από την περιφέρεια προς το κέντρο για επαγγελματικούς λόγους. Στη Νέα Υόρκη ή στο Λος Άντζελες θα πας αν θέλεις να κάνεις θέατρο ή σινεμά, όχι στο Ουισκόνσιν ή το Ντένβερ. Στην Αθήνα, εκτός από τους οικονομικούς παράγοντες, με τράβηξαν και ο «τυχοδιωκτισμός», η περιπέτεια, οι προοπτικές συνεργασιών.

Όταν έρχονται οι φίλοι μου
Tη Θεσσαλονίκη πάντα τη νοσταλγώ. Ο χώρος δεν είναι καθοριστικός στη νοσταλγία μου, οι άνθρωποι είναι. Θα αναφέρω τρεις, τον Βασίλη Γκατζούλη, τον Γιώργο Σκαμπαρδώνη, τον Νίκο Στεφανίδη. Έζησα πνευματικές περιπέτειες με αυτούς τους ανθρώπους, τον Σκαμπαρδώνη τον ξέρω πριν δημοσιεύσει το πρώτο του διήγημα, τον Στεφανίδη πριν κάνει τον «Μύλο», από το μπλουζάδικο «Παρλαράμα», που δανείστηκε το όνομά του από ποίημα του Δημοσθένη Βουτυρά. Η μνήμη μου κρατάει ακόμα την «Τήνελλα» της Κονίτσης με τον Ζερβουδάκη και τον Παπάζογλου, το «Αντ’ αυτού», από όπου ξεκίνησαν ο Μητρέντζης και η Τσαλιγοπούλου, το «Βολτάζ» με τους Άγαμους Θύτες.

Ένα μπλουζ για τον Λευκό Πύργο
Φοβάμαι πως σήμερα η πόλη έγινε τουριστική, με lifestyle προσαρμοσμένο στα αθηναϊκά πρότυπα, που τη θέλουν «ερωτική, λίγο κρασί, λίγο φαΐ, λίγο τ’ αγόρι μου, χαλαρά». Όλα αυτά είναι αναπόσπαστα στοιχεία της, αλλά δευτερεύοντα, αφού πρωτεύοντα ήταν η πνευματική ζωή, τα νέα κινήματα και οι δράσεις. Ακόμα και σε περιόδους παρακμής, από τη μια η Θεσσαλονίκη εξέτρεφε παρακράτος και από την άλλη έβγαζε ό,τι πιο υγιές στην τέχνη. Μουσικά ήμασταν έτη φωτός μπροστά. Υπήρχε και η μεγαλοφυής ιδέα του «Μύλου», όπου ο κόσμος βρήκε καταφύγιο. Ίσως γι’ αυτό τον πολέμησαν τόσο τα οργανωμένα συμφέροντα, που αλλιώς είχαν στο μυαλό τους τον πολιτισμό. Υπήρχαν άνθρωποι που έβαλαν ενεργά το χέρι τους για να τον καταστρέψουν, έδειξαν μένος, ήθελαν και τα κατάφεραν να μας πάνε αλλού. Είναι λίγο Βατοπέδι η Θεσσαλονίκη. Πόσοι «Εφραίμ», πόσοι «ηγούμενοι», όχι μόνο από τον εκκλησιαστικό χώρο, πόσα πολλά μικρά Βατοπέδια έχουν εκτραφεί σε αυτή την πόλη;

Τα τελευταία χρόνια η Θεσσαλονίκη δεν βράζει όπως παλιά, φοβάμαι πως κάθε χρονιά γίνεται ολοένα και πιο χλιαρή. Είμαστε ράθυμοι, απρόθυμοι, παρόλο που η πόλη βγάζει ικανότατους ανθρώπους.

Φίλιον
Η απόσταση συνεπάγεται ένα καλό κι ένα κακό. Το καλό είναι πως βλέπεις καθαρά και από απόσταση, άρα δίκαια. Το κακό είναι πως έχεις ελλείψεις, χάνεις πράγματα, αλλά να ’ναι καλά οι φίλοι μου που με κρατούν σε επαφή με τους νέους δημιουργούς. Οι βόλτες μας με τον Σκαμπαρδώνη, τον Στεφανίδη και τον Γκατζούλη, οι κουβέντες μας, η τρυφερότητα, τα όνειρα που μοιραζόμαστε, είναι αυτά που με κάνουν να νιώθω ακόμα στενή τη σχέση μου με την πόλη. Και ο μύθος της, όπως τον έφτιαξαν οι ποιητές, οι μουσικοί και οι συγγραφείς της. Αγάπησα την ιστορία της Θεσσαλονίκης, όπως τη γνώρισα από τους πνευματικούς της ανθρώπους, παλαιούς και νέους.

The village voice
Καμιά φορά νοσταλγώ και τη γειτονιά μου, τον Αϊ-Γιάννη. Παρότι ήταν μια «κατασκευασμένη» περιοχή, είχε μια ατμόσφαιρα. Σήμερα έχει χτιστεί βάρβαρα κι ενώ απέκτησε υπεραξία και θεωρείται προνομιούχα γειτονιά, εντούτοις καταστράφηκε από την κακογουστιά. Δεν φταίνε μόνο οι εργολάβοι. Με τη δική μας συνεργασία καταστρέφεται η Θεσσαλονίκη. Και με την πολιτική της κατάσταση, που είναι ένας φαύλος κύκλος. Οι πολίτες είναι αδιάφοροι, ψηφίζουν με κομματικό τρόπο, τους αρέσει η ρητορική εναντίον της Αθήνας, αρκούνται σε ένα βλακώδη τοπικισμό, που τα τελευταία 20-25 χρόνια έχει κάνει τα πράγματα να πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Δεν σκεφτόμαστε ως πολιτικά όντα στη Θεσσαλονίκη. Αλλά, όπως και να είναι, την κουβαλάω μέσα μου στην Αθήνα κι επανέρχομαι διαρκώς. Γι’ αυτό, αν κάποτε κυκλοφορήσει η Salonica Voice, θα γίνω συνδρομητής μετά μεγάλης μου χαράς.