Πλατεία Αριστοτέλους. Περιπλανιέμαι, ακτινογραφώ, σημειολογώ και προσπαθώ να βρω το νήμα αφήγησης και τους κώδικες ανάλυσης του εορταστικού χριστουγεννιάτικου στολισμού, όπως το επιμελήθηκε μετά από απευθείας ανάθεση του Δήμου Θεσσαλονίκης ο καθηγητής Σκηνογραφίας στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. Βλέπω τον «αγγελιοφόρο» (;) που δείχνει προς τη θάλασσα. Κάτι έρχεται. Μια βάρκα. Μια Κιβωτός. Όπως και στα φετινά 51α Δημήτρια, με την περίφημη Dream Boat της Γιόκο Όνο, δεν είναι δύσκολο να ορίσεις τι μεταφέρει η βάρκα, και μάλιστα συνδυαστικά: μια Παναγία με ένα βρέφος. Το θείο; Το άγιο;
Ναι, αλλά και πιθανόν ένα νεογέννητο μικρό μετανάστη, στην αγκαλιά της προσωπικής του μητέρας-«Παναγιάς». Παραδίπλα βλέπω τα ζώα. Δεν είναι τα συνηθισμένα μοσχαράκια ή προβατάκια που είθισται η αναπαράστασή τους μέσα στη φάτνη να συμβολίζει τη ζεστασιά και τη νέα πνοή. Είναι ζέβρες, πιγκουΐνοι, καμήλες, ελέφαντες, μαϊμούδες, είναι ζώα-συμβολισμοί μετοίκησης από όλες τις ηπείρους. Φως φανάρι πως ο φετινός εορταστικός χριστουγεννιάτικος στολισμός της Θεσσαλονίκης επιθυμεί να μεταφέρει στο κέντρο της πόλης κάποια μηνύματα ευκρινέστατα στα περιφερειακά χοτ σποτ του δήμου. Εκεί που φιλοξενούνται οι «παρίες» των φετινών Χριστουγέννων. Ένα εννοιολογικό σχόλιο-τέχνη μακριά από τα συνήθη πρώτα επίπεδα ανάγνωσης αντίστοιχων στολισμών.
Διαβάζω και ακούω τα σχόλια. Πολύ «μίνιμαλ», πολύ «νεωτερικό», πολύ «κάπως», πολύ «καικαλά», πολύ «δήθεν». Σκέφτομαι: πολύ… «θεσσαλονικίλα» ο σχολιασμός-αντίδραση στον υπέροχο αισθητικά χριστουγεννιάτικο φετινό στολισμό της πόλης – γνώμη μου. Γιατί θεωρώ πως το έργο που παρέδωσε ο Απόστολος Βέττας απέχει παρασάγγας αισθητικά από τα πρότερα χρόνια, της ψωραλέας φάτνης, της θλιβερής ηλεκτροφωτισμένης σκούνας και του λαμπόδενδρου, που χωρίς καμιά φαντασία έντυναν την πλατεία Αριστοτέλους, καλώντας ιπτάμενους Ρουβάδες για συναυλίες ή «τσαντιροποιώντας Μπαλκανιζατέρ ορντά» κάθε έννοια σύμπλευσης της πόλης με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Και ήταν αναμενόμενο να ξεσηκώσει συζητήσεις. Τη γνωστή «φιλολογία»-δήθεν κους κους, που εδώ και καιρό στοχεύει στην αποδόμηση κάθε νεωτερικής, πρωτοποριακής και out of the μπαγιάτικο thinking box προσπάθειας της διοίκησης του δήμου. Ίσως βέβαια δεν είναι μόνο θεσσαλονικιώτικο, είναι ελληνικό φαινόμενο: να μην αλλάξει τίποτα. Και βρήκαν οι γνωστοί «αντιμεταρρυθμιστές» πάλι ευκαιρία να ξεσαλώσουν, θέτοντας το ερώτημα: «Καλά, είναι αυτό καλό τώρα και αφού;». Όχι που τα Χριστούγεννα είναι γιορτή για τα παιδιά, που τα καημένα δεν θα χαρούν έλκηθρα και ελαφάκια, αλλά με το ζόρι θα τα υποβάλουμε στο μαρτύριο του να παίζουν σε μια πλατεία Αριστοτέλους που μοιάζει με το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης - ναι, ακούστηκε κι αυτό. Όχι που ο εμπνευστής Απόστολος Βέττας φλερτάρει με τον μοντερνισμό κι όχι με τις δομές της Αρχαίας Ελλάδας – πάλι καλά, γιατί θα μπορούσε να πέσει και ψόγος που δεν έστησε και τρεις Μακεδονομάχους σε ρόλο μάγων με τα δώρα. Είπαμε: η μίρλα και η γκρίνια αυτής της πόλης, που δεν τη θέλουν να στήνει γιορτές α λα Μπιλμπάο ή Μιλάνο, αλλά εμποροπανηγύρεις τύπου μις Ψακούδια ή ζωοπάζαρο στον Άγιο Μάμμα, δεν έχει τέλος.
Είναι οι ίδιοι που κατηγορούν τα Δημήτρια ως πολύ προχώ φεστιβάλ πολιτισμού, αρνούμενοι να αντιληφθούν πως δεν είναι οι εκδηλώσεις πολύ μπροστά, μα αυτοί πολύ πίσω. Ποιος Γιαν Φαμπρ, ποια Γιόκο Όνο, ποιος Απόστολος Βέττας και ποια συζήτηση για το προφίλ της πόλης; Μια χαρά είμαστε με την γκρίνια και τη Μαρινέλλα! Τι κακό έχει η Μαρινέλλα και γιατί δεν την κάλεσαν να μας πει ένα ντερμπεντέρικο αγιοβασιλιάτικο τύπου «Άνοιξε, φάτνη, να διαβώ»;
Και επήλθε διχασμός και σούσουρο γκράντε, και να τα σχόλια, και τα ντισλάικ, και να η γνωστή επωδός περί Μπουτάρη, που αντί να ισιώσει το τριπλοπαρκάρισμα ή να εξαφανίσει την πρέζα από τη Ροτόντα, απεναντίας ασχολείται με στολισμούς «μοδέρνους». Μονίμως ο Μπουτάρης θα κατηγορείται για τη «μοδερνιά» του. Και τα τατού, το σκουλαρίκι… «Μην κοιτάτε την Αθήνα και τα μίντια που τον λατρεύουν», λένε, «εμείς ξέρουμε».
Και δεν πάνε οι ξενοδόχοι, οι εστιάτορες, οι καταστηματάρχες του κέντρου να τον στηρίζουν, μιας κι άνοιξε τις δουλειές με τους τουρίστες; Μπα, οι μίρλες έχουν αντεπιχείρημα: «Ναι, αλλά η Τούμπα και η Κωνσταντινουπόλεως ξένο τουρίστα δε βλέπουν, η συνοικία πεθαίνει, τι να τα κάνουμε που όλα τα παίρνει το κέντρο;». Λες και είναι υποχρέωση του κάθε δημάρχου όχι μόνο να μας φέρει τους τουρίστες, αλλά μετά να τους πάρει χέρι-χέρι και να τους πάει για ψώνια στη Γρηγορίου Λαμπράκη αντί για την Τσιμισκή.
Είναι μανία, τρέλα αλλά και μανιάτικο αυτό που κρατούν του Μπουτάρη οι «μπαγιάτηδες», η φυλή δηλαδή η ξακουστή του «πρόσω πίσω και ολοταχώς». Που σε κάθε συζήτηση για το προφίλ της Θεσσαλονίκης, θα αντιπροτάξουν την παράδοση που βάλλεται, «στην απάνω γειτονίτσα μ' αγαπάνε δυο κορίτσια» και την επιστροφή σε κόνσεπτ «ο-ο-όμορφη Θεσσαλονίκη, τα μα-γι-κά σου βράδια νοσταλγώ».
Ο Δήμος σε συνεργασία με το Επιμελητήριο της πόλης και μερικές «τολμηρές» ιδέες που του προσάπτουν οι επαγγελματίες γκρινιάρηδες πως υλοποιεί, θεωρώ πως φέτος κάνει την έκπληξη. Χριστούγεννα θα πει shopping, χαρά, πολύβουο κέντρο, ελπίδα και αγάπη. Θα πει όμως και μεταναστευτικό, ενσυναίσθηση και γνήσια στοργή και νοιάξιμο για τον άλλον. Για τον πλησίον. Που δεν είναι σαν εμάς, αλλά και την ίδια ώρα είμαστε αυτός. Όσο κι αν τον αρνούμαστε.
Τα φετινά Χριστούγεννα, μέσω του Απόστολου Βέττα, το μήνυμα για τη Θεσσαλονίκη και σε ποια πόλη θέλουμε να ζούμε είναι ξεκάθαρο: στην κοσμόπολη, την ανοιχτή πόλη, τη νεωτερική, αυτή που καταργεί τα όρια μεταξύ «αυτά για τους κουλτουριάρηδες και τα άλλα για το λαό» μετατρέποντας όλη την πόλη σε ένα μουσείο. Και του χρόνου.
Dream Boat: η περίφημη βάρκα της Γιόκο Όνο που φιλοξενήθηκε στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ως παράπλευρο πρότζεκτ-σχόλιο της μεγάλης Γιαπωνέζας για το μεταναστευτικό. Φωτογραφία: Σάκης Γιούμπασης
Αγγελιοφόρος; Ναυαγοσώστης; Φρουρός; Αυτός που βλέπει κάτι να πλησιάζει από τη θάλασσα-ορίζοντα. Τι είναι; Τι μεταφέρει;
Το καράβι. Η Παναγιά που κρατά το Βρέφος. Είναι διάφανο. Μπορεί και σαπιοκάραβο, όπως αυτά που διασχίζουν το Αιγαίο μεταφέροντας απόγνωση, απελπισία και ταυτόχρονα όνειρα για μια καινούργια ζωή.
Κοντινό στην Παναγία και το Θείο Βρέφος. Ή σε μια απλή μάνα-πρόσφυγα και το νεογέννητο παιδί της. Όλα έχουν να κάνουν με τη γωνία θέασης. Όλα τα πλάνα είναι υποκειμενικά. Όλες οι αναγνώσεις είναι ανοιχτές.
Βάρκα όπως Κιβωτός. Σαν πλάνο δανεικό από τη «Μαδαγασκάρη», η σύλληψη του Απόστολου Βέττα παραπέμπει σε όλα τα ζώα του ουρανού και της γης.
5°
