Victoria Hislop: Γεννήθηκα Ελληνίδα!

Βρέθηκα για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη πριν από χρόνια, προκειμένου να δώσω μια διάλεξη στο πανεπιστήμιο για το «Νησί». Θυμάμαι πως η πόλη δεν μου άφησε καλές εντυπώσεις, ιδιαίτερα η περιοχή των πανεπιστημίων, όπου τα οικοδομήματα μου φάνηκαν άσχημα και ακάθαρτα. Τα βρετανικά ακαδημαϊκά ιδρύματα δεν είναι πάντοτε καλαίσθητα, αν, ωστόσο, κάποιος αρχίζει να λερώνει τους τοίχους, θα τιμωρηθεί, θα διωχτεί, ο χώρος τελικά θα παραμείνει καθαρός. Όπως επρόκειτο, όμως, να ανακαλύψω σύντομα, στη Θεσσαλονίκη ο κόσμος λέει πάντοτε αυτό που σκέφτεται και κάνει αυτό που θέλει. Είστε αλλιώτικοι από εμάς.

Παρά την αδέξια γνωριμία, την αγάπησα γρήγορα την πόλη. Αφορμή στάθηκε για άλλη μια φορά η αρχιτεκτονική, το εβραϊκό, και ιδιαίτερα το έντονο μουσουλμανικό στοιχείο, που δεν είναι καθόλου έκδηλο στην Αθήνα, αλλά ξεχωρίζει εξόφθαλμα εδώ. «Αυτή δεν είναι ελληνική αρχιτεκτονική» σκεφτόμουν, «είναι κάτι ολωσδιόλου διαφορετικό». Είχε τύχει μάλιστα να περάσω από το τουρκικό προξενείο, εκεί όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ. Τότε ήταν κλειστό, όμως στην επόμενη επίσκεψή μου ξαναπέρασα, κάτι το μυστικιστικό με τραβούσε προς τα εκεί, κάτι το σκοτεινό, απόκρυφο, που ξυπνούσε μέσα μου τον ντετέκτιβ. Ρωτούσα τους περαστικούς, μια και είχα ξεχάσει την τοποθεσία, και μου απαντούσαν πως δεν το ήξεραν, ότι δεν το έχουν ακουστά, ενώ ακόμα και οι Έλληνες φίλοι μου δεν το είχαν επισκεφτεί ποτέ. Και μετά, φτάνοντας, αντίκρισα ένα οχυρό, με μια μεγάλη αστυνομική κλούβα και την επιγραφή γραμμένη στα τουρκικά και τα αγγλικά. Και τότε μπήκα μέσα, πολύ σίγουρη για τον εαυτό μου, και απευθύνθηκα στον υπάλληλο υποδοχής στα ελληνικά. Αλλά δεν τα μιλούσε, αποκρινόταν στα τουρκικά, και γρήγορα αντιλήφθηκα ότι για να περιηγηθώ στο κτίριο έπρεπε να παραδώσω το διαβατήριό μου. Γεγονός που μου φάνηκε εκπληκτικό, ότι στο μέσο αυτής της πόλης, σε αυτό το σπίτι με την υποβλητική ατμόσφαιρα, πρέπει να απολέσεις στιγμιαία την ταυτότητά σου για να μπεις. Και έτσι ένιωσα για πρώτη φορά το βαθύ μαγνητισμό της ιστορίας στη Θεσσαλονίκη, μαζί και την ανάγκη να ανταποκριθώ.

Έπειτα από χρόνια έρευνας, αλλεπάλληλων επισκέψεων και συγγραφής, όλα αυτά μετουσιώθηκαν στο «Νήμα», το πρόσφατο τρίτο μου μυθιστόρημα, το οποίο εστιάζει και διαλέγει σαν κυριότερο χαρακτήρα του τη Θεσσαλονίκη. Στην εξέλιξη της ιστορίας, η πόλη γίνεται το σκηνικό όπου διαδραματίζεται ολόκληρη η ταραχώδης, αιματοβαμμένη πορεία της Ελλάδας μέσα στον 20ό αιώνα και ενδεχομένως δίνονται ορισμένες χρήσιμες απαντήσεις για το σημείο όπου βρίσκεται η χώρα σήμερα.

Αποτελεί ένα είδος ειρωνείας ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε πάνω στη χειρότερη καμπή της κρίσης για την Ελλάδα. Πέρασα τρεις εβδομάδες περιοδεύοντας για το «Νήμα», και η χώρα σας πολιορκούσε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, οι αναγνώστες επέμεναν να με ρωτάνε για την κρίση, εντέλει πιστεύω πως το μυθιστόρημα ξεδιάλυνε αρκετές απορίες. Οι Βρετανοί ήξεραν τόσα λίγα για την Ελλάδα, για τη Θεσσαλονίκη, όσα κι εγώ. Ένα ποσοστό καλώς εννοούμενης άγνοιας δεν είναι κακό, όταν οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να την ξεπεράσουν. Ελάχιστοι ήξεραν τι συνέβη στους Εβραίους, ακόμη λιγότεροι για την ανταλλαγή πληθυσμών.

Βρίσκω πολύ ελπιδοφόρο το ότι τελευταία η πόλη στρέφεται προς τα έξω, ότι προσπαθεί να επενδύσει στην ιστορία της και να προσελκύσει τουρισμό από την Τουρκία και το Ισραήλ. Μακάρι να συμβεί αυτό στην επέτειο των 100 χρόνων από την ανεξαρτησία σας. Φαντάζομαι ότι κάποιοι έχουν αντιρρήσεις για αυτό το άνοιγμα, αλλά προσωπικά πιστεύω πως τίποτα το αρνητικό δεν μπορεί να προκύψει με το να είσαι φιλικός προς τα άλλα έθνη.

Βρέθηκα πάλι στη Θεσσαλονίκη αυτές τις μέρες, και η ατμόσφαιρα μου φάνηκε πολύ πιο ζωντανή σε σχέση με την Αθήνα. Δεν υπήρχαν πολλά κλειστά μαγαζιά και άνθρωποι σκυθρωποί, αντίθετα η πόλη έσφυζε από νεανική ενέργεια. Και όπως πάντα, η θάλασσα είναι πανέμορφη και ο ουρανός γαλανός. Κανείς δεν μπορεί να σας τα στερήσει αυτά.

* Η Victoria Hislop είναι συγγραφέας. Το τελευταίο της βιβλίο «Το νήμα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.