Praxis: Θεσσαλονίκη σε αβέβαιους καιρούς

Μια μεγαλειώδης αστική βοθρολυματική εσάνς σάρωνε τον αέρα της Θεσσαλονίκης την Τετάρτη 27 Μαΐου. Κιτρινοκαφετί πλαγκτόν σαν ίκτερος, άπειρες φλούδες από λεμόνια και πορτοκάλια, πλαστικά μπουκάλια, σαγιονάρες έπλεαν στον Θερμαϊκό. Η ατμόσφαιρα της παραλίας έζεχνε σαν σάπιο κουφάρι, η μπόχα ήταν αφόρητη, όμως, φευ, η ζωή κυλούσε σε φυσιολογικούς ρυθμούς. Ανέμελοι ποδηλάτες απολάμβαναν τη βόλτα τους, συνταξιούχοι έριχναν το καλάμι τους, εραστές χέρι-χέρι, ένα σουρεαλιστικό σούρτα-φέρτα πνιγμένο στο σκατό.

Ίσως να φταίνε οι τοξικές μυρωδιές που με χτύπησαν κατακέφαλα, ίσως να φταίει η οργή μου για τη Θεσσαλονίκη που συνεχίζει να υποκρίνεται πως όλα βαίνουν καλώς (εναντίον μας), δεν εξηγείται αλλιώς το όραμα που είδα, σεκάνς από μία «Σκατοαποκάλυψη τώρα»: «Ο αέρας ανέβασε τα μποφόρ, η σύγκρουση των λυμάτων με την προκυμαία ήταν τόσο δυνατή που τα τσιμέντα ράγισαν. Κι εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι βοθρίλας πλημμύρισαν την παραλία, διαχύθηκαν στα παρακείμενα καφέ, βρήκαν διαδρόμους και καφετιά παραποτάμια τους έπνιξαν τις μπουτίκ της Μητροπόλεως, ξεχύθηκαν στην Τσιμισκή, οι πωλήτριες ούρλιαζαν πως πνίγονται από τη βρόμα, ποντικοί φορώντας φλούο σερφ βερμούδες επιδόθηκαν σε δεξιοτεχνικές ιστιοπλοϊκές φιγούρες».

Επιτάχυνα το βήμα και, τρέχοντας σαν Βιετναμέζος που το χωριό του σαρώνεται από θανατερές ναπάλμ, τρύπωσα στις αποθήκες Β και Γ του λιμανιού. Η τέχνη της διαφυγής, η διαφυγή μέσω της τέχνης, η biennale: 2 ως μόνη ελπίδα σωτηρίας. Με σλόγκαν «Praxis: Τέχνη σε αβέβαιους καιρούς», με 57 καλλιτεχνικές ομάδες και δημιουργούς να εγκαθιστούν στη Θεσσαλονίκη έργα και δράσεις, ήταν η μόνη μου ελπίδα να γλιτώσω από τα αστικά κόπρανα που απειλούσαν να με περιλούσουν. Πίστευα πως και εκατοντάδες άλλοι σαν εμένα, σχεδόν σαν ικέτες στην εστία της, θα ζητούσαν άσυλο. Διαψεύστηκα οικτρά!

Τετάρτη 27 Μαΐου, ώρα 6η απογευματινή, όλοι κι όλοι δέκα άνθρωποι περιπλανιόμασταν ανάμεσα στα έργα. Δύσκολο πράγμα να ταρακουνήσεις τον Θεσσαλονικιό, που κανονικά, με τόσους τόνους καφεΐνης στο αίμα του, θα έπρεπε να είναι νευρικός και ανήσυχος, αντί για αιώνες ναρκωμένος και αδιαλείπτως απών σε ό,τι προσπαθεί να μιλήσει για τη ζωή του χωρίς κουταλοπίρουνα και ποτήρια ούζου. Χαλαρά, ρε, σε λέω, αφού το ξέρεις.

Όταν λέμε 8, εννοούμε 7:45;

Η Αργεντίνα Γκαμπριέλα Σαλγάδο (ανεξάρτητη επιμελήτρια αλλά και επιμελήτρια δημοσίων προγραμμάτων στην Tate Modern), η Νιγηριανή, διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης του Λάγος Μπίσι Σίλβα και η διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης Συραγώ Τσιάρα είναι οι τρεις επιμελήτριες της φετινής Μπιενάλε. Εμπνευσμένες από το βιβλίο «Μετά τη θεωρία» του Τέρι Ίνγκλετον, σχεδίασαν μια διαδρομή που, με αφετηρία το λιμάνι, κατευθύνεται προς το ιστορικό και εμπορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, εντάσσοντας οθωμανικά μνημεία και πλατείες, θεσμικούς αλλά και εναλλακτικούς χώρους, σε ένα φιλόδοξο εγχείρημα διάχυσης της τέχνης στον αστικό ιστό. Ελεύθερη μετάφραση: Αφού δεν πάει ο Θεσσαλονικιός στην τέχνη, ας πάει η τέχνη στον Θεσσαλονικιό.

Δεν μπορώ να πω ότι ενθουσιάστηκα με την ενότητα e-MobiLArt, μπορώ όμως να σας διαβεβαιώσω ότι στην παρακείμενη αποθήκη Γ το πράγμα βράζει. Ο Κινέζος ζωγράφος Sheng Qi στήνει γιγάντιους πίνακες εμπνευσμένους από τη μαοϊκή εξύμνηση της δύναμης, μπολιασμένους όμως με πίκρα και δηκτικά σχόλια περί της πανταχού παρούσας αστυνόμευσης. Οι μπογιές στα έργα του μοιάζει να λιώνουν, το σχόλιό του περί νέας Κίνας είναι αμείλικτο: πίσω από την εικόνα που προσπαθεί να επιβάλει η εξουσία, καραδοκούν ο τρόμος και η ισοπέδωση των διαφορετικών φωνών. Ο Κουβανός Alexandre Arrechea ζωγραφίζει γιγάντια κτίρια ρωμαλέας σοσιαλιστικής αρχιτεκτονικής, που στηρίζονται σε καρέκλες δείγματα μοντερνιστικού ντιζάιν, πυροβολώντας ευθέως στα σαθρά κομμουνιστικά υποδείγματα προόδου.

Η πιο εντυπωσιακή, όμως, εγκατάσταση στην αποθήκη Γ είναι αυτή του Hew Locke. Από μακριά οι γιγάντιες φιγούρες των ηγεμόνων δείχνουν εντυπωσιακά αστραφτερές. Εκπέμπουν ισχύ, λειτουργούν σαν πορτρέτα στιβαρών ηγετών. Πλησιάζοντάς τα, η εικόνα δείχνει το πραγματικό της πρόσωπο. Τριτοκοσμικοί πρωτόγονοι βασιλιάδες με στολές φτιαγμένες από πετσιά και αστραφτερές χάντρες, με τα πολυβόλα, τα πιστόλια ή τα μαχαίρια κρυμμένα εντέχνως πίσω από το έθνικ πλουμιστό dress code τους. Πρόσωπα σαν μάσκες βουντού, μάτια επικίνδυνα, γελοία κιτς στολίδια, αρχέγονοι αρχηγοί που, όταν τους πλησιάσεις, συνειδητοποιείς το γελοίον της εξουσίας τους, το τίποτα της ισχύος τους.

Τα υπόλοιπα έργα που φιλοξενούνται στην αποθήκη Γ δυστυχώς δεν πρόλαβα να τα δω στο χρόνο που απαιτείται να ξοδέψεις μπροστά τους. Η ευγενέστατη δεσποινίδα φύλακας στις 8 παρά 20 με ενημέρωσε πως σε 5 λεπτά η έκθεση κλείνει, κι ας έλεγε στο πρόγραμμα που κρατούσα ότι η ώρα τέλους είναι η 8η βραδινή. Κι έτσι ξαναβγήκα στην μπόχα και τη ζέουσα ατμόσφαιρα της παραλίας. Same city, different shit. Οι ίδιοι ποδηλάτες, τα ίδια καψουροζεύγαρα, οι ίδιοι συνταξιούχοι ψαράδες, το ίδιο φρικτό μποτιλιάρισμα. «Ιδανική μέρα για σκατόψαρα» σκέφτηκα παραφράζοντας τα «μπανανόψαρα» του Σάλιντζερ. «Μπορεί η biennale: 2 να αναδείξει επί της παραλίας και άλλες μορφές ζωής;» αναρωτήθηκα.