Τα πέντε καθημερινά πλαστικά που «πνίγουν» τον πλανήτη

Αυτή την εβδομάδα, οι ηγέτες του κόσμου συγκεντρώνονται στο Μπουσάν της Νότιας Κορέας για να καταρτίσουν μια παγκόσμια συνθήκη για τα πλαστικά, ώστε να προσπαθήσουν να περιορίσουν τη ρύπανση από ένα από τα πιο επικίνδυνα υλικά στον πλανήτη. Ενώ ένα τέτοιο γεγονός υψηλού επιπέδου μπορεί να φαίνεται μακριά από την καθημερινή μας ζωή, τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε καθημερινά βρίσκονται στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων. Ορισμένα πλαστικά είναι χειρότερα από άλλα και έχουν μοναδικό αντίκτυπο σε διάφορα μέρη του κόσμου.

Παρακάτω, τα 5 καθημερινά πλαστικά που χρησιμοποιούμε όλοι και «πνίγουν» τον πλανήτη

Πλαστικά «φακελάκια»

Το πλαστικό «φακελάκι» διαδόθηκε σε όλη την Ασία κυρίως από την Unilever τη δεκαετία του 1980 ως ένας τρόπος πώλησης τροφίμων και προϊόντων υγιεινής σε μικρότερες, πιο προσιτές ποσότητες. Αλλά στην Ινδονησία, αντικατέστησαν τα υπάρχοντα συστήματα μαζικής αγοράς, επαναχρησιμοποίησης και επαναπλήρωσης. Το αποτέλεσμα είναι ότι 5,5 εκατ. φακελάκια πωλούνται πλέον καθημερινά μόνο για απορρυπαντικά στη χώρα, οι πολίτες της οποίας παράγουν 4 κιλά απορριμμάτων φακελάκια ετησίως, σύμφωνα με το μη κερδοσκοπικό κίνημα Plastic Diet.

Το πρόβλημα είναι ότι η πολυστρωματική κατασκευή των φακελίσκων - από πλαστικό και μέταλλο - καθιστά σχεδόν αδύνατη την ανακύκλωσή τους. Τα υπερφορτωμένα συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων διαρρέουν φακελάκια στο περιβάλλον, όπου φράζουν τις αποχετεύσεις και συμβάλλουν στις πλημμύρες. Ορισμένα καίγονται ως καύσιμα μαγειρέματος, τα οποία εκπέμπουν τοξικές χημικές ουσίες που εισέρχονται στον αέρα και στα τρόφιμα.

Ρούχα από πολυεστέρα

Συνήθως δεν σκεφτόμαστε τα απορριπτόμενα ρούχα ως πλαστική ρύπανση.Όμως το 60% έως 70% των υφασμάτων κατασκευάζονται από συνθετικές ίνες όπως ο πολυεστέρας.Αυτό γίνεται πρόβλημα όταν καταλήγει σε ανεξέλεγκτες χωματερές σε μέρη όπως η Γκάνα και η Κένυα. Οι χώρες αυτές δέχονται μεταχειρισμένα και νεκρά ρούχα που διακινούνται από την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, μια έρευνα του Ιδρύματος Changing Markets Foundation αποκάλυψε ότι στην Κένυα, έως και τα μισά από αυτά τα ενδύματα απορρίπτονται, συχνά επειδή είναι πολύ κατεστραμμένα για να φορεθούν.

Απορριπτόμενα σε ανοιχτές χωματερές, τα ρούχα αποσυντίθενται σταδιακά και μολύνουν τα γύρω εδάφη και ποτάμια.Σε παγκόσμιο επίπεδο, λιγότερο από το 1% των κλωστοϋφαντουργικών ινών ανακυκλώνεται, οπότε πολλοί ανησυχούν για την αυξανόμενη χρήση συνθετικών ινών, ιδίως από τις 50 μάρκες που προσδιορίζονται στην έκθεσή της. Μία από αυτές ήταν η Shein, αγαπητή στους εφήβους αλλά, σύμφωνα με το Ίδρυμα Changing Markets Foundation, με την υψηλότερη αναλογία συνθετικών προς φυσικές ίνες από τις 50 μάρκες γρήγορης μόδας που εξετάστηκαν.

Μπουκάλια ποτών

Κάθε χρόνο στο διεθνή καθαρισμό ακτών (ICC) του Ocean Conservancy ένας τύπος απορριμμάτων εμφανίζεται σταθερά στα πέντε πρώτα αντικείμενα που συλλέγονται περισσότερο: πλαστικά μπουκάλια. Ειδικά στην Καραϊβική, υπολογίζεται ότι 2.000 πλαστικά αντικείμενα ρυπαίνουν κάθε χιλιόμετρο, εκ των οποίων το ένα πέμπτο είναι μπουκάλια. Τα στοιχεία από το ICC δείχνουν ότι μόνο το 2022 και το 2023, οι εθελοντές στο Τρινιντάντ και Τομπάγκο συνέλεξαν 86.410 πλαστικά μπουκάλια - σχεδόν το ήμισυ όλων των πλαστικών απορριμμάτων που συλλέχθηκαν εκεί.

Τα καταναλωτικά πρότυπα, σε συνδυασμό με τη στροφή από τα επαναγεμιζόμενα γυάλινα μπουκάλια σε δοχεία μίας χρήσης τη δεκαετία του 1980, μπορεί να εξηγήσουν την κλίμακα αυτής της ρύπανσης στην Καραϊβική. Αρκετά πλαστικά ξεβράζονται επίσης από άλλες τοποθεσίες στις ακτές της Καραϊβικής. Υπάρχει όμως και ο ρόλος της αυξανόμενης παραγωγής από εταιρείες όπως η Coca-Cola, η οποία πωλεί περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια ποτών ετησίως. Μελέτη που βασίστηκε σε 1.576 ελέγχους εμπορικών σημάτων σε 84 χώρες διαπίστωσε ότι το 11% των συνολικών πλαστικών αποβλήτων από εμπορικά σήματα προέρχεται από την Coca-Cola, περισσότερο από κάθε άλλη εταιρεία.

Tetra Pak συσκευασίες

Δεν είναι λίγες οι φορές που συναντάμε στην καθημερινότητά μας τα χαρτονένια δοχεία που περιέχουν γάλα, σάλτσες ζυμαρικών και σούπες. Οι περισσότερες από αυτές τις συσκευασίες κατασκευάζονται από την πολυεθνική εταιρεία συσκευασίας τροφίμων, Tetra Pak. Όμως, το «χάρτινο» εξωτερικό τους κρύβει μια πιο σύνθετη αλήθεια: στρώματα χαρτιού, μετάλλου και πλαστικού βρίσκονται μέσα τους. Τα προϊόντα πολλαπλών υλικών μπορεί να είναι απίστευτα δύσκολο να επεξεργαστούν και τα παγκόσμια ποσοστά ανακύκλωσης της Tetra Pak κυμαίνονται περίπου στο 25%.

Ωστόσο, η εταιρεία έχει υποστηρίξει ότι οι συσκευασίες της είναι «απλές» στην ανακύκλωση. Το 2018, ο Guardian διεξήγαγε έρευνα στο Βιετνάμ που έδειξε ότι τα συστήματα ανακύκλωσης δεν είναι κατάλληλα για την επεξεργασία του πολύπλοκου αυτού υλικού, σε συνδυασμό με την περιορισμένη διαχείριση των αποβλήτων. Έτσι, δημιουργήθηκε ένα σενάριο όπου οι Tetra Pak συσκευασίες γέμιζαν τις παραλίες της χώρας ή αποτεφρώνονταν.

Υγρά μαντηλάκια

Κάθε χρόνο, το Ηνωμένο Βασίλειο απορρίπτει 11 δισεκατομμύρια υγρά μαντηλάκια, αλλά αυτό το πανταχού παρόν σύμβολο προσωπικής καθαριότητας έχει μια ρυπογόνο πλευρά. Πολλά μαντηλάκια κατασκευάζονται με συνθετικές ίνες όπως ο πολυεστέρας, οι οποίες χρειάζονται χρόνια για να αποσυντεθούν. Όταν τα μαντηλάκια ξεπλένονται, συσσωρεύονται στους υπονόμους, μαζεύουν λίπος και πήζουν με άλλα απόβλητα σχηματίζοντας γιγαντιαίους όγκους που φράζουν τους σωλήνες - όπως αυτός ο όγκος των 35 τόνων που αντλήθηκε από τους σωλήνες του Λονδίνου τον Μάιο. Πέρυσι, η Marine Conservation Society (MCS) καθάρισε 21.000 υγρά μαντηλάκια από παραλίες σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο και τα νησιά της Μάγχης.

Το 2024, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου ψήφισε νομοθεσία για την απαγόρευση των υγρών μαντηλιών που περιέχουν ίχνη πλαστικού, δίνοντας στους κατασκευαστές 18 μήνες προθεσμία για να προσαρμόσουν τα προϊόντα τους. «Πρέπει να το δούμε αυτό να εφαρμόζεται το συντομότερο δυνατό, ώστε να μειωθεί η ποσότητα του πλαστικού που φράζει τους σωλήνες μας», λέει η Catherine Gemmell, υπεύθυνη πολιτικής και υπεράσπισης της MCS.