Τα δικαιώματα της φύσης και της άγριας ζωής

Ως γνωστόν ο άνθρωπος δεν είναι το μοναδικό –και θα συμπλήρωνα ούτε και το σημαντικότερο, σύμφωνα με αυστηρά οικολογικά κριτήρια– είδος στη γη, παρά το γεγονός ότι ενεργεί και αναπτύσσεται πιστεύοντας το αντίθετο, εδραιώνοντας μια κυριαρχική σχέση με τον πλανήτη. Ούτε και βρίσκεται στην «κορυφή της τροφικής αλυσίδας» όπως λένε…

Συμβιώνουμε με εκατομμύρια άλλα είδη, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων δεν μας είναι γνωστό. Μοιραζόμαστε μαζί τους πολύτιμους ανανεώσιμους φυσικούς πόρους, το νερό, το γόνιμο έδαφος, τον αέρα, τον ήλιο και απολαμβάνουμε τη ζωή εξαιτίας του ήπιου κλίματος που δημιουργούν οι ευνοϊκές συνθήκες που επικρατούν στη γη, στον μοναδικό μπλε πλανήτη.

 Ο πλανήτης μας σήμερα έχει μπει σε μια φάση μετάβασης, μιας ραγδαίας (για τα γεωλογικά δεδομένα) αλλαγής του κλίματος. Και όπως ξέρουμε, μελετώντας το παρελθόν της γης, οι ραγδαίες περιβαλλοντικές μεταβολές σχετίζονται με την μαζική εξαφάνιση των ειδών, τη δραματική απώλεια βιοποικιλότητας. Συμβαίνει σήμερα κάτι τέτοιο; Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν πως είμαστε στο κατώφλι μιας νέας μαζικής εξαφάνισης ειδών. Έχουμε προ πολλού ξεπεράσει την ικανότητα της γης να απορροφήσει τους ρύπους και τα απόβλητα που παράγουμε και υπονομεύουμε συστηματικά την αναγεννητική ικανότητα των οικοσυστημάτων, οδηγώντας τα σε κατάρρευση.

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση «Ζωντανός Πλανήτης» του WWF, παρατηρείται σε παγκόσμιο επίπεδο μια δραματική μείωση των πληθυσμών της άγριας ζωής, κατά 73% τα τελευταία πενήντα χρόνια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τη μεγαλύτερη μείωση, κατά 85%, παρουσιάζουν τα είδη του γλυκού νερού (όπως, για παράδειγμα, το δικό μας αττικόψαρο που βρέθηκε πρόσφατα στο στόχαστρο του υπουργού υποδομών). Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτό. Κατ’ αρχήν, η ποιότητα των εσωτερικών υδάτινων οικοσυστημάτων (όπως τα ποτάμια, οι λίμνες, οι υγρότοποι) υποβαθμίζεται λόγω της ρύπανσης από γεωργικές απορροές με φυτοφάρμακα και λιπάσματα, από μπαζώματα και σκουπίδια, αλλά και από λύματα που καταλήγουν ανεπεξέργαστα στα υδάτινα οικοσυστήματα.

Εκτός αυτού η ανθρώπινη παρέμβαση στα ρέματα και λίμνες είναι άνευ προηγουμένου, με απαράδεκτα «γκρίζα» έργα που παρουσιάζονται ως αντιπλημμυρικά, αγνοώντας κάθε σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση που μας καλεί να υιοθετήσουμε λύσεις βασισμένες στη φύση. Η σύγχρονη προσέγγιση προστάζει τη διατήρηση του φυσικού οικοσυστήματος και απομάκρυνση των αυθαίρετων κατασκευών, των μπαζωμάτων, και όποιων άλλων ανθρώπινων αυθαιρεσιών που συσσωρεύτηκαν για χρόνια εμποδίζοντας τη φυσική κυκλοφορία του ποταμού. Δηλαδή, ακριβώς το αντίθετο από αυτό που κάνουν σήμερα στη Ραφήνα, το οποίο με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει σε πλήθος αστοχιών και θα αυξήσει τον πλημμυρικό κίνδυνο σε περίπτωση έντονων βροχοπτώσεων.

Δεν είναι καθόλου τυχαία τα παραπάνω, και δεν θα διορθωθούν αν δεν αλλάξουμε τώρα το σύστημα, δηλαδή τον τρόπο που αναπτυσσόμαστε και δημιουργούμε, αλλά και τα κριτήρια με τα οποία επιλέγουμε τους πολιτικούς εκπροσώπους μας.

Ας βγάλουμε για λίγο τον άνθρωπο από το κέντρο της εικόνας, και ας σκεφτούμε –όπως λένε– οικοκεντρικά.

Είναι βάσιμη η εξής ερώτηση: Ποιος και γιατί δίνει το δικαίωμα στον άνθρωπο να παίρνει ολέθριες αποφάσεις για αφανισμό της φύσης και της άγριας ζωής; Δεν έχουν το δικαίωμα στη ζωή και ευημερία τα άλλα είδη, τα πουλιά, τα ψάρια, τα θηλαστικά, κάθε οργανισμός, μικρός ή μεγάλος, που ζει και υπάρχει μετά από μια μακραίωνη εξελικτική πορεία; Δεν έχουν αντίστοιχα δικαιώματα τα οικοσυστήματα; Και ποιος δίνει τόση εξουσία και δύναμη σε ένα και μοναδικό είδος να αλλάζει ολόκληρη τη βιόσφαιρα; Γιατί θα πρέπει να αποφασίζουμε εμείς για το μέλλον των οικοσυστημάτων, για το αν θα καταστραφεί το Μεγάλο Ρέμα ή ο Ερασίνος;

Θα μου πείτε, η απάντηση είναι προφανής (την έδωσε εξάλλου και ο υπουργός υποδομών στην περίφημη συνέντευξη του για το θέμα του Ερασίνου). Είναι για να προστατευτούν οι άνθρωποι από κάθε κίνδυνο. Αν χρειαστεί θα πάμε κόντρα στη φύση, θα παρέμβουμε ζημιώνοντας άλλα είδη και οικοσυστήματα για να προστατευτεί ο άνθρωπος. Α, και κάτι άλλο. Είναι επειδή μπορούμε. Μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, για το πρόσκαιρο όφελος μας.

Αν ζούσαμε στον πλανήτη πριν από τέσσερις ή πέντε δεκαετίες, θα έλεγα ότι ίσως αυτή η λογική να ήταν αποδεκτή. Όμως σήμερα, όχι πια.

Σήμερα, με βάση όλα τα δεδομένα, θα έπρεπε να γνωρίζουμε ότι η δική μας ευημερία, και πολύ περισσότερο μακροπρόθεσμα η ευημερία των παιδιών μας, εξαρτάται από το αν θα επιβιώσει ο Υμηττός, η Πάρνηθα, η Πεντέλη, ο Ερασίνος, το Μεγάλο Ρέμα, το ρέμα της Πικροδάφνης. Το μέλλον μας εξαρτάται από την επιβίωση της φύσης.

Και ακόμη παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε ότι η αξία ενός μικρού (και μάλλον άγνωστου) ψαριού, του αττικόψαρου, δεν είναι μόνο στα κεφάλια λίγων ακτιβιστών οικολόγων που πάνε κόντρα στο ρεύμα, αλλά υπάρχει για όλη την Αττική και τους κατοίκους της που θέλουν (ή θα έπρεπε να θέλουν) τη διατήρηση του πλούτου του τόπου τους ως ανάχωμα στην κλιματική κρίση, που αναγνωρίζουν εντέλει τα δικαιώματα της φύσης ως παρακαταθήκη και προϋπόθεση της ανθρώπινης ευημερίας.

Χρειαζόμαστε το αττικόψαρο (Pelasgus-marathonicus), όπως μας χρειάζεται και αυτό. Η απώλεια της φύσης μοιραία θα οδηγήσει στη δική μας φτώχεια και δυστυχία.