Όλοι μαζί τα κάψαμε

Οι καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν φέτος (καλοκαίρι του ‘24) την Αττική και όχι μόνον δεν αποτελούν εξαίρεση σε αυτό που κατήντησε πλέον κανονικότητα: τα δάση και οι δασικές εκτάσεις καίγονται σε ολοένα και μεγαλύτερη κλίμακα και με εξαιρετικές απώλειες που δεν υπήρχαν στο πρόσφατο παρελθόν. Στην  Πεντέλη για παράδειγμα, στην 20ετία 1950-1970 δεν έχει καταγραφεί καμία δασική φωτιά. Να σημειώσουμε ότι στο μέγιστο ποσοστό του το βουνό και οι υπώρειες, από το Διόνυσο ως το Πάτημα και από τα Μελίσσια ως την Νταού Πεντέλη, ήταν αμιγές δάσος, με τις κατοικημένες εκτάσεις να καταλαμβάνουν ένα ελάχιστο ποσοστό, της τάξης του 5%. Από τη Μεταπολίτευση και μετά, τα πράγματα άλλαξαν άρδην. Αν τα τελευταία 70 χρόνια τα χωρίσουμε σε δύο περιόδους (1950-85 και 1985- 2020) θα δούμε με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ότι στο δεύτερο μισό έχουμε τριπλάσιο αριθμό πυρκαγιών, με οδυνηρές μάλιστα συνέπειες ακόμα και σε ανθρώπινες ζωές. Τις περισσότερες φορές το κράτος έμενε αμήχανο και οι κυβερνήσεις το ίδιο.

Σε μια απέλπιδα κίνηση, το 1998, ελήφθη με νόμο η απόφαση να ανατεθεί η δασοπυρόσβεση στο Πυροσβεστικό Σώμα, αντί των Δασαρχείων που ήταν μέχρι τότε υπεύθυνα. Στο σκεπτικό του νόμου διαβάζουμε: «Η επί μακρό χρονικό διάστημα αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών κατέδειξε ότι δεν επέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, με όλα τα αρνητικά που αυτό συνεπάγεται στην εθνική οικονομία, στο περιβάλλον, στον πολιτισμό, στον τουρισμό και στην εν γένει κοινωνική ζωή. Με την ανάθεση της δασοπυρόσβεσης στο Πυροσβεστικό Σώμα επιτυγχάνονται κυρίως, προς όφελος της εθνικής οικονομίας και του κοινωνικού συνόλου, τα ακόλουθα: α) Δημιουργείται ένα πληρέστερο και περισσότερο αποτελεσματικό σύστημα πυροπροστασίας της χώρας…, β) Θα αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα οι δασικές πυρκαγιές και έτσι θα μειωθεί το μέγεθος των καταστροφών του δασικού μας πλούτου, των γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων…και θα αναβαθμιστεί η ποιότητα του φυσικού περιβάλλοντος…, γ) Με το νέο σχήμα θα αναπτυχθούν ισχυρά κίνητρα για την ανάπτυξη του θεσμού του εθελοντή πυροσβέστη, δ) Θα μειωθεί η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού από την εξοικονόμηση της προκαλούμενης σήμερα δαπάνης για τη λειτουργία δύο φορέων, που εμπλέκονται στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών…»

Η αλλαγή αυτή, η οποία πανθομολογουμένως απέτυχε σε όλα τα παραπάνω σημεία, συνεχίζει να αποτελεί την κύρια επιλογή, χωρίς κανένας κρατικός φορέας να αναλάβει το θάρρος και τον κόπο να κάνει έναν απολογισμό.

Το προφανές όμως συμπέρασμα είναι ότι – τουλάχιστον για την Αττική – το τελευταίο διάστημα, από την ψήφιση του νόμου και μετά, είχαμε, εκτός από την αφαίρεση της αρμοδιότητας από τα Δασαρχεία, μια άνευ προηγουμένου αστικοποίηση των περιοχών, κυρίως στην Πεντέλη και γύρω από αυτήν, την εξ αυτού εγκατάλειψη παραδοσιακών δραστηριοτήτων όπως η κτηνοτροφία, η δασοπονία και η ρητινοσυλλογή, και κανένα σύστημα προστασίας και διαχείρισης (που υπήρχε, έστω και ατελώς, στη γειτονική Πάρνηθα). Πολύ απλά, το δάσος έγινε οικόπεδα και η καταστολή (εκ των πραγμάτων μειωμένης αποτελεσματικότητας) κυριάρχησε έναντι της πρόληψης.

Πρόληψη δεν είναι να μαζεύουμε πευκοβελόνες από τους υπορόφους ή να προβάλλουμε σποτάκια στην τηλεόραση, αλλά να μειώσουμε τους κινδύνους από αστικές δραστηριότητες: τους δρόμους, τα καλώδια του ηλεκτρικού, τις ψησταριές και τους τυχαίους ή σκόπιμους εμπρησμούς.

Η πρόληψη και η σωστή διαχείριση μπορούν να εφαρμοστούν έστω και τώρα, έστω και πιλοτικά. Ένα παράδειγμα στην ίδια την Αττική: στο νότιο τμήμα του Υμηττού, δηλαδή από το Μαυροβούνι ως τα όρια των οικισμών της Βάρης και της Βούλας, να γίνει ένα πρόγραμμα  με τέσσερα απλά μέτρα: α) υπογειοποίηση καλωδίων, β) απαγόρευση αγώνων μότο κρος, γ) κατάργηση των άχρηστων δρόμων και δ) αντιμετώπιση της μειωμένης θαλλερότητας των νεαρών κυρίως  πεύκων. Επί του τελευταίου να σημειώσουμε ότι σε μια παλιότερη αυτοψία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης διαπιστώθηκε ότι πολλά από τα άρρωστα πεύκα ήταν αποτέλεσμα κακών πρακτικών  αναδάσωσης από ομάδες μη εξειδικευμένων εθελοντών και «εθελοντικών» οργανώσεων, ιδιωτικών εταιρειών κτλ. (βλ. έγγραφο προς τη Βουλή 21-3- 2013, Αρ. Πρ. 699, Προστασία Δασοκάλυψης Αττικής).

πάρχουν λεφτά για την πρόληψη; θα ρωτήσει και πάλι ο δύσπιστος αναγνώστης. Η απάντηση είναι, Βεβαίως! αλλά εντέχνως αποκρύπτονται ή διοχετεύονται αλλού. Ας θυμηθούμε την περίπτωση της Ηλείας πριν από 24 χρόνια με τους 49 νεκρούς και με μεγάλες καταστροφές (τις μεγαλύτερες από ποτέ) όχι μόνο στα δάση αλλά και τις καλλιέργειες. Επί του τελευταίου μάλιστα αξίζει ένα σύντομο σχόλιο: όσοι αβασάνιστα προτείνουν αλλαγή στη δασοκάλυψη με σκληρόφυλλα και ανθεκτικότερα του πεύκου είδη, να τους επισημάνουμε ότι τότε στην Ηλεία, το 1/3 των δέντρων που κάηκαν ήταν ελιές και αμπελώνες.

Τότε επίσης μπήκε μπροστά μια πρωτοφανής εκστρατεία αλληλεγγύης προς τους πληγέντες και το φυσικό περιβάλλον με δωρεές οι οποίες ξεπέρασαν τα 200 εκατομμύρια: το γνωστό «Ταμείο Μολυβιάτη», το οποίο αρχικά λειτούργησε για αποζημιώσεις προς κατοίκους και γεωργούς και σε δεύτερη φάση προέβλεπε έργα αποκατάστασης και διαχείρισης. Ο Π. Μολυβιάτης ως πρόεδρος απεχώρησε το 2010 με την αλλαγή της κυβέρνησης και το δεύτερο μέρος δεν έγινε ποτέ. Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, ένα μεγάλο μέρος (περίπου 110 εκατομμύρια) παρακρατήθηκαν από την γενική κυβέρνηση κατ’ απαίτησιν  (;) του Μνημονίου.

Το αφήσαμε τελευταίο: φυσικά για πολλά από τα παραπάνω ευθύνεται και η Κλιματική Αλλαγή. Ανθρωπογενής και αυτή. Που προκαλεί τους καύσωνες, τους ανέμους και τις ξηρασίες. Και η οποία κατά τα φαινόμενα θα ενταθεί στα αμέσως επόμενα χρόνια. Όμως σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να λειτουργήσει ως άλλοθι για την απραξία ή την μετάθεση των ευθυνών.

Δείτε περισσότερα άρθρα σχετικά με την κλιματική αλλαγή στο www.clima21.gr