Είναι η Léna Lazare η διάδοχος της Greta Thunberg;

Στις 25 και 26 Σεπτεμβρίου 2020, νέοι και νέες του Παρισιού συγκεντρώθηκαν σε διάφορες πλατείες της πόλης και διαμαρτυρήθηκαν για την ολοένα συνεχιζόμενη περιβαλλοντική υποβάθμιση. Οι συγκεντρώσεις αυτές έγιναν στο πλαίσιο των #FridaysForFuture, ενός κινήματος που ξεκίνησε από την ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ, ως διαμαρτυρία για την έλλειψη δράσεων σχετικά με την κλιματική κρίση. Το γαλλικό παράρτημα του είχε ονομαστεί “Youth for Climate France”. Η ανθρωπότητα εκείνη την περίοδο μετρούσε τις πληγές της από το πρώτο και σαρωτικό κύμα του Covid-19, ενώ η Γαλλία ήταν μία από τις πολλές χώρες που είχε επιβάλλει αυστηρούς περιορισμούς και μέτρα στις συναθροίσεις των πολιτών. Τα μέτρα αυτά δεν πέρασαν χωρίς αντιδράσεις από τον κόσμο και έτσι στις 26 Σεπτεμβρίου εκείνης της χρονιάς, νεαροί ακτιβιστές έστησαν πρόχειρους καταυλισμούς σε πολυσύχναστα σημεία του Παρισιού, κάνοντας ταυτόχρονα καθιστική διαμαρτυρία. Ανάμεσα στα πρόσωπα που ξεχώρισαν αμέσως κατά τη διάρκεια της διαμαρτυρίας αυτής ήταν η Léna Lazare, φοιτήτρια μαθηματικών και φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Η 22χρονη τότε Lazare έμελλε να γίνει ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά και αμφιλεγόμενα πρόσωπα του σύγχρονου οικολογικού ακτιβισμού.

Léna Lazare: Το αμφιλεγόμενο πρόσωπο του ακτιβισμού για το κλίμα

Η Léna Lazare μεγάλωσε με έντονες καλλιτεχνικές ευαισθησίες, καθώς οι γονείς της εργάζονταν στη βιομηχανία του κινηματογράφου. Από μικρή απέκτησε ενδιαφέρον για την κουλτούρα της Άπω Ανατολής, έχοντας μια ιδιαίτερη σύνδεση με την Ιαπωνία. Το τσουνάμι της 11ης Μαρτίου του 2011 συγκλόνισε τη μικρή Léna, η οποία διάβαζε με προσήλωση τις ειδήσεις γύρω τη διαρροή ακτινοβολίας από τον πυρηνικό σταθμό Fukushima Daiichi, καθώς και για τους χιλιάδες ανθρώπους που εγκατέλειψαν τη στέγη τους. Σύντομα κατάλαβε πως πολλές φορές τα οικονομικά συμφέροντα έχουν εξίσου βαρύνουσα σημασία με τις ανθρώπινες ζωές, αν όχι ακόμα μεγαλύτερη. Λίγα χρόνια αργότερα, μετακόμισε στο Παρίσι για να σπουδάσει.

Ήταν η εποχή όπου η Γκρέτα Τούνμπεργκ αποκτούσε δημοσιότητα ως περιβαλλοντική ακτιβίστρια, ενώ η ίδια η Lazare έγινε μάρτυρας επεισοδίων σε καθιστική διαμαρτυρία περιβαλλοντολόγων. Πολύ γρήγορα συνειδητοποίησε ότι η ακτιβιστική δράση απαιτεί καλύτερη προετοιμασία και συγκεκριμένη δομή· έτσι έστησε τη δική της ομάδα με όνομα “Désobéissance Ecolo Paris”, που σημαίνει Περιβαλλοντική Ανυπακοή του Παρισιού. Την ίδια στιγμή, οι οικολογικές ευαισθησίες των νέων αναπτύχθηκαν παγκοσμίως: οι νέοι έστειλαν σαφές μήνυμα πως δεν θέλουν να κληρονομήσουν έναν πλανήτη σε αποσύνθεση. Το 2019, η Lazare έγινε συντονίστρια της κίνησης “Youth for Climate”. Στο τέλος εκείνου του έτους εγκατέλειψε το πανεπιστήμιο. Μιλώντας στο γαλλικό περιοδικό Politis, είπε χαρακτηριστικά: «Το φιλελεύθερο όραμα της οικολογίας που φέρει η κυβέρνηση Μακρόν, ενοχοποιητικό και ατομιστικό, έχει εμποτίσει την κοινωνία. Αγωνιστήκαμε να το αντιμετωπίσουμε, να απηχήσουμε μια νέα αφήγηση που δείχνει ότι η οικολογία είναι μια συλλογική, συστημική και αντικαπιταλιστική μάχη. Σήμερα, όλοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι αυτό που προκαλεί παγκόσμια οικολογική καταστροφή συμβαίνει καθημερινά κοντά στο σπίτι μας και ότι μπορούμε να δράσουμε.»

Τέσσερα χρόνια αργότερα, στην ηλικία των 26, η Lazare προβάλλει περισσότερο το επιστημονικό της προφίλ, παρά την ακτιβιστική της δράση, η οποία έχει προκαλέσει αντιδράσεις για τις βίαιες πρακτικές που ενσωματώνει. Το καλοκαίρι του 2023 εμφανίζεται στην τηλεόραση για να υπερασπιστεί τα πεπραγμένα της οργάνωσης της “Les Soulèvements de la Terre”. Το Συμβούλιο της Επικρατείας είχε θέσει εκτός νόμου τη συλλογικότητα, ωστόσο μετά από ακρόαση στις 8 Αυγούστου της περασμένης χρονιάς, το σχετικό διάταγμα ανεστάλη. Η αλήθεια είναι πως τα τελευταία χρόνια ο περιβαλλοντικός ακτιβισμός δεν μένει μόνο στα λόγια, καθώς επιθέσεις έχουν σημειωθεί κατά καιρούς σε τράπεζες, πρατήρια βενζίνης, ακόμα και αυτοκίνητα SUV των οποίων τα ελαστικά αποτελούν εύκολο στόχο. Το πάγιο αίτημα των ακτιβιστών σχετίζεται με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των εταιρειών, την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας με διοξείδιο του άνθρακα, τα φυσικά και καιρικά φαινόμενα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Η εμφάνιση της Γκρέτα Τούνμπεργκ πριν από μερικά χρόνια είχε προκαλέσει ποικίλα σχόλια, με τον χειμαρρώδη και εκκεντρικό χαρακτήρα της σουηδέζας ακτιβίστριας να δημιουργεί αντιπάθεια. Για κάποιους οικολόγους, η Léna Lazare δείχνει το δρόμο για το μέλλον του περιβαλλοντικού ακτιβισμού, με τις διαμαρτυρίες να έχουν λάβει τον χαρακτήρα του κατεπείγοντος, καθώς ο χρόνος για την πρόληψη της κλιματικής καταστροφής ολοένα και μειώνεται.

Léna Lazare: Η ριζοσπαστική ομάδα Earth Uprisings

Η Lazare είναι ένα από τα 200 ιδρυτικά στελέχη της “Soulèvements de la Terre”, γνωστής και ως “Earth Uprisings”. Πρόκειται ίσως για την πιο ριζοσπαστική ομάδα για το κλίμα που έχει κάνει αισθητή την παρουσία της τα τελευταία πέντε χρόνια – και η οποία για κάποιους κινείται στις παρυφές της οικοτρομοκρατίας. Η οργάνωση συγκεντρώνει ακτιβιστές για το κλίμα, αγρότες, συνδικαλιστές, αυτόνομες συσπειρώσεις, καθώς και άτομα που ενδιαφέρονται για ζητήματα ποιότητας του εδάφους και της ατμόσφαιρας. Δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο του 2021 και έχει ως βασική αρχή την πεποίθηση πως μόνο μέσω των εξεγέρσεων μπορεί να μπει φρένο στη συνεχιζόμενη κλιματική κρίση, η οποία σχετίζεται με την απληστία μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων. Η ομάδα οργανώνει συλλογικές δράσεις, θέτοντας εκτός των άλλων επί τάπητος το καυτό θέμα της αναδιανομής της γης, με προτάσεις που φαντάζουν σε πολλές περιπτώσεις ανέφικτες. Πολλά επιφανή δημόσια πρόσωπα από την πολιτική και τις τέχνες έχουν δηλώσει κατά καιρούς τη συμπάθεια τους για την οργάνωση, ενώ η προσπάθεια ώστε να τεθεί εκτός νόμου είχε μάλλον τα αντίθετα αποτελέσματα, με τους συμπαθούντες προς αυτήν να αυξάνονται σημαντικά.

Ανάμεσα στις δράσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς είναι η παρεμπόδιση της κατασκευής αυτοκινητόδρομου πάνω από δάση και αγροτικές εκτάσεις, στην πόλη της Τουλούζης, καθώς και η αντίθεση στην ύπαρξη λατομείων στη Νάντη, τα οποία θα υποβάθμιζαν την τοπική αγροτική παραγωγή. Όπως ήταν λογικό, με τις πρακτικές αυτές η οργάνωση απέκτησε και εχθρούς, οι πιέσεις των οποίων οδήγησαν και στην προσωρινή διάλυσή της στις 21 Ιουνίου 2023. Για το επόμενο διάστημα, τα μέλη της “Soulèvements de la Terre” ενεπλάκησαν σε επεισόδια με την αστυνομία, γεγονός που οδήγησε σε 32 συνολικά συλλήψεις και προσαγωγές οι οποίες σχετίζονταν με δράσεις περιβαλλοντικού ακτιβισμού όπως τον παροπλισμό ενός εργοστασίου τσιμέντου στη Μασσαλία. Ύστερα από τις έντονες αντιδράσεις της Διεθνούς Αμνηστίας και της Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η διάλυση αυτή είχε ακυρωθεί τυπικά και ουσιαστικά, μέχρι το Νοέμβριο της περσινής χρονιάς.

Με παραδείγματα σαν αυτό της Léna Lazare, ο κλιματικός ακτιβισμός φαίνεται να προβάλλει ολοένα και περισσότερο το επιστημονικό του υπόβαθρο, παρά την όποια παραβατική συμπεριφορά του - που αποτελεί μία προβληματική και συχνά αδιέξοδη πτυχή του. Είναι το επόμενο βήμα μιας προσπάθειας αφύπνισης της οικολογικής συνείδησης παγκοσμίως, ιδιαίτερα όταν αναλογίζεται κανείς πως η κλιματική κρίση εξελίσσεται σε ανθρωπιστική. Το 2023 ήταν η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί παγκοσμίως, με μέση θερμοκρασία τους 14,98 °C. Σύμφωνα με σχετική έκθεση της WWF Greece και του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, η διασυνοριακή μετανάστευση από τις πιο ευάλωτες σε κλιματικά φαινόμενα περιοχές, αναμένεται να εκτοξευθεί στα ύψη, με εκτιμήσεις να αναφέρουν μέχρι και για 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους. Περιοχές της Αφρικής, της Ασίας και της Βόρειας Αμερικής αναμένεται να αντιμετωπίσουν τις πλέον έντονες καιρικές συνθήκες, οι οποίες σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Έως το 2050, περίπου 200 εκατομμύρια άνθρωποι αναμένεται να χρειαστούν διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια ως αποτέλεσμα της κλιματικής κρίσης. Σε κάθε περίπτωση, είναι επιτακτική η ανάγκη για την ύπαρξη νομικού καθεστώτος για την προστασία των δικαιωμάτων των εκτοπισθέντων, λόγω ακραίων καιρικών και οικολογικών συνθηκών. Είναι ακριβώς η στιγμή που ο περιβαλλοντικός ακτιβισμός οφείλει να λειτουργήσει με δυναμισμό, αλλά ταυτόχρονα με σύνεση και σαφήνεια, καθώς και τη δεδομένη επιστημονική στήριξη των λεγομένων και των δράσεών του.

Η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας αποτελεί ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης. Σχετίζεται άμεσα με τις κοινωνικές ανισότητες και ως εκ τούτου, αναμένεται να τίθεται όλο και περισσότερο στην παγκόσμια ατζέντα, στο άμεσο και απώτερο μέλλον. Παρά τις τεράστιες ποσότητες πληροφοριών που υπάρχουν στο διαδίκτυο σήμερα, οι νεότερες γενιές δείχνουν ικανές να αφομοιώσουν τη σημαντική γνώση και να θέσουν τις βάσεις για τη συζήτηση όσον αφορά τόσο την κλιματική κρίση καθώς και άλλα σημαντικά ζητήματα. Η ίδια η Léna Lazare δίνει την οπτική των νέων ανθρώπων, μέσω της συνέντευξης της στο Politis: «Δεν εργάζομαι απαραίτητα με τρόπο που υπολογίζεται από το σύστημα, επομένως, όπως πολλοί ακτιβιστές, δεν πιστεύω πραγματικά στη συνταξιοδότηση για τη γενιά μας. Ελπίζω όμως ότι, όταν είμαι 60 ετών, θα έχουμε κερδίσει μεγάλες νίκες που θα έχουν μεταμορφώσει βαθιά την κοινωνία, σε ένα πιο δίκαιο, οικολογικό σύστημα για όλους.»