Μπορεί να αντιμετωπιστεί η λειψυδρία με πρακτικές των προγόνων μας;

Τις τελευταίες μέρες ακούμε έντονα την επιστημονική κοινότητα να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το πρόβλημα της λειψυδρίας στα νησιά. Παράλληλα η Πολιτική Προστασία κήρυξε 14 περιοχές της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με τις μειωμένες βροχοπτώσεις θα επιδεινώνουν συνεχώς το πρόβλημα στο μέλλον. Φυσικά στα νησιά υπήρχε πάντα πρόβλημα νερού. Γι’ αυτό και οι άνθρωποι διαχειρίζονταν τον πολύτιμο φυσικό πόρο με σύνεση. Η περιβαλλοντική Οργάνωση Mediterranean Institute for Nature and Anthropos (Medina) με το έργο Med-RESET ξαναζωντανεύει μια πρακτική που έρχεται από το παρελθόν και έχει στηρίξει τις νησιωτικές κοινότητες για εκατοντάδες χρόνια. Ο λόγος για την πρακτική των λίθινων αναβαθμών. Ο Φανοίκος Σακελλαράκης, Ειδικός Βιοποικιλότητας & Οικοσυστημάτων και η Μιράντα Βατικιώτη, Project Manager του έργου, μιλούν στην ATHENS VOICE και εξηγούν πώς το έργο αυτό που βασίζεται στην ίδια τη φύση, μπορεί να δώσει λύσεις.

Τι συμβαίνει με τους υδατικούς πόρους στα νησιά του Αιγαίου;
ΦΝΣ: Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρούμε ότι τα νησιά του Αιγαίου, αντιμετωπίζουν αυξανόμενες προκλήσεις στη διαχείριση των υδατικών τους πόρων, οδηγώντας Δήμους στο να κηρύσσουν τις περιοχές τους σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης όπως η Σίφνος και η Λέρος για παράδειγμα. Παράλληλα, οι υπόγειοι υδροφορείς εξαντλούνται μειώνοντας το υδατικό δυναμικό, ενώ, σε πολλές περιοχές καταγράφεται συρρίκνωση ή ακόμα και εξαφάνιση τους. Αυτό το φαινόμενο αποτελεί απόρροια τόσο λόγω της κλιματικής αλλαγής όσο και των αναγκών της αυξημένης τουριστικής ζήτησης. 

Και πώς το έργο Med-RESET έρχεται να απαντήσει σ’ αυτή την πρόκληση;
ΦΝΣ: To Μed-RESET, αποσκοπεί στη δημιουργία μικρών πέτρινων σκαλοπατιών (αναβαθμοί), που τοποθετούνται εγκάρσια σε μικρά ρέματα εφήμερης ροής. Η πρακτική αυτή δεν είναι καινούρια. Πρόκειται για ένα παραδοσιακό σύστημα διαχείρισης του νερού που παρά την αποτελεσματικότητά του εγκαταλείφθηκε λόγω «μοντέρνων» τεχνικών του 20ού αιώνα. Οι αναβαθμοί δεν αποτελούν τη μόνη λύση, ωστόσο προσφέρουν μία λύση βασισμένη στη φύση (Νature-based Solution) που, συνδυαστικά με άλλες δράσεις, συμβάλλει στην αντιμετώπιση των έντονων προκλήσεων αλλά και θωρακίζει αυτές τις περιοχές ενόψει κλιματικής αλλαγής.

Πού στοχεύουν οι λίθινοι αναβαθμοί;
Στην ουσία, οι αναβαθμοί στοχεύουν στην αξιοποίηση της επιφανειακής απορροής των νερών μετά από μια βροχόπτωση: αντί το νερό να καταλήγει στη θάλασσα, συγκρατείται για τη μεγαλύτερη δυνατή περίοδο. Έτσι, δημιουργούμε μικρά λιμνία καθοριστικής σημασίας για πολλά είδη πανίδας και χλωρίδας, ενισχύεται η τροφοδότηση των υπόγειων υδροφόρων και υποστηρίζονται οι μικρής κλίμακας παραδοσιακές χρήσεις γης. Τέλος, παρατηρώντας τις τελευταίες δεκαετίες αύξηση των σφοδρών βροχοπτώσεων, ευελπιστούμε ότι οι αναβαθμοί θα μπορέσουν να μειώσουν τον κίνδυνο πλημμυρικών φαινομένων.

Η τοπική κοινότητα πώς υποδέχεται τη δράση σας;
ΦΝΣ: Κατ’ αρχήν στους συνεργάτες συγκαταλέγεται η τοπική οργάνωση «Save Ios» που εργάζεται για την προστασία και την ανάδειξη των περιβαλλοντικών ζητημάτων της Ίου. Επίσης, ο Δήμος Ιητών στηρίζει και συγχρηματοδοτεί το έργο.
ΜΒ: Επιπλέον, αντιμετωπίζουμε την πρακτική των αναβαθμών ως μία δική τους κληρονομιά που θα αναβιώσουμε, θα της δώσουμε ξανά αξία μέσω ενός επιστημονικού πρίσματος σε συνεργασία με δύο ακόμα συνεργάτες: τη «WWF Ελλάς» και το «Μπουλούκι». Επιθυμούμε η τοπική κοινότητα να αισθανθεί περηφάνεια για τα όσα έχει δημιουργήσει στο παρελθόν και οι νέες γενιές να εμπνευστούν. Όλα αυτά μέσω δράσεων, μεταξύ αυτών κι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα τι περιλαμβάνει;
ΜΒ: Πιστεύουμε ότι τα παιδιά μπορούν όχι μόνο να λάβουν γνώση αλλά και να τη μεταδώσουν. Σχεδιάζουμε δράσεις ενδυναμώνοντάς τα και δίνοντάς τους φωνή. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε εφήβους: θα συζητήσουμε μαζί τους τις τοπικές προκλήσεις, θα γνωρίσουν τις λύσεις που στο παρελθόν έδωσε η κοινότητά τους και θα αναλάβουν να ευαισθητοποιήσουν το ευρύ κοινό. Πιο συγκεκριμένα, σε συνεργασία με έναν κινηματογραφιστή θα δημιουργηθεί ένα ντοκιμαντέρ που θα αποτυπώσει τα όσα κάνουμε μέσα από τα μάτια των παιδιών. Η ματιά τους έχει για εμάς μεγάλη σημασία: τα παιδιά συχνά συνδέονται με την ουσία πιο στενά απ’ ότι οι μεγάλοι – δεν αρκεί να τους δίνεις φωνή, χρειάζεται και ν’ ακούγεται η φωνή τους.